Մեքսիկայի տնտեսություն

Մեքսիկայի տնտեսություն
Վիճակագրություն
ՀՆԱ1 149 918 794 765,7 $[1]
ՀՆԱ-ի աճ2,3 ± 0,1 տոկոս[2]
ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով8910 $[3]
Գնաճ (ՍԳԻ)3,4 ± 0,1 տոկոս[4]

Մեքսիկայի տնտեսություն՝ զարգացող խառը տնտեսություն[5]։ Այն աշխարհի երկրների անվանական ՀՆԱ-ի ցանկում 14-րդն է զբաղեցնում, իսկ ՀՆԱ-ի ցանկում՝ 11-րդը[6][7][8]։ 1994 թվականի ճգնաժամից հետո վարչակազմերը բարելավել են երկրի մակրոտնտեսական հիմունքները: 2002 թվականի հարավամերիկյան ճգնաժամը էական ազդեցություն չի ունեցել Մեքսիկայի վրա, և այն պահպանել է աճի դրական, չնայած ցածր տեմպերը 2001 թվականի լճացման կարճ ժամանակահատվածից հետո: Այնուամենայնիվ, Մեքսիկան Լատինական Ամերիկայի այն երկրներից մեկն է եղել, որն ամենից շատն է տուժել 2008 թվականի անկումից, որի ընթացքում դրա համախառն ներքին արդյունքը կրճատվել է ավելի քան 6%-ով:

Մեքսիկայի տնտեսությունը պահպանում է մակրոտնտեսական կայունության բարձր մակարդակ, ինչը թույլ է տալիս նվազեցնել գնաճն ու տոկոսադրույքները մինչև ռեկորդային ցածր մակարդակի: Չնայած դրան, զգալի անջրպետ կա քաղաքային և գյուղական բնակչության, հյուսիսային և հարավային նահանգների, հարուստների և աղքատների միջև[9]: Չլուծված հարցերի թվում են ենթակառուցվածքների, հարկային համակարգի և աշխատանքային օրենսդրության արդիականացումը, ինչպես նաև եկամուտների անհավասարության նվազումը: Հարկային եկամուտները, որոնք 2013 թվականին կազմել են ՀՆԱ-ի ընդհանուր 19,6% -ը, ամենացածրն են եղել ՏՀԶԿ-ի 34 երկրների շարքում այդ ժամանակահատվածի համար[10]: 2022 թվականի դրությամբ ՏՀԶԿ-ին անդամակցել են 38 երկրներ[11]։ Մեքսիկայի առջև ծառացած հիմնական մարտահրավերներն են աղքատության մակարդակը և տարածաշրջանային անհավասարությունը: Արտադրողականության աճը սահմանափակվել է ֆինանսական մեկուսացման և կոռուպցիայի պատճառով: Աճի միջնաժամկետ հեռանկարների վրա ազդել է նաև աշխատուժի մեջ կանանց մասնաբաժնի նվազումը, իսկ ներդրումները 2015 թվականից ի վեր աննշան են եղել:

Երկրի տնտեսությունը ներառում է արագ զարգացող ժամանակակից արդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտի բաժիններ, որոնցում մեծ տեղ է գրավում մասնավոր սեփականության մասնաբաժինը: Վերջին վարչակազմերը ընդլայնել են մրցակցությունը նավահանգիստներում, երկաթուղիներում, օդանավակայաններում, հեռահաղորդակցության ոլորտում, էլեկտրաէներգիայի արտադրության, բնական գազի բաշխման ոլորտներում՝ ենթակառուցվածքների արդիականացման նպատակով: Քանի որ Մեքսիկայի տնտեսությունը կենտրոնացած է արտահանման վրա, առևտրի ավելի քան 90%-ն իրականացվում է ազատ առևտրային համաձայնագրերի (FTA) միջոցով ավելի քան 40 երկրների, այդ թվում՝ Եվրամիության, Ճապոնիայի, Իսրայելի և Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի մեծ մասի հետ: Ազատ առևտրի ամենաազդեցիկ համաձայնագիրը Միացյալ Նահանգների, Մեքսիկայի և Կանադայի միջև համաձայնագիրն է (USMCA), որն ուժի մեջ է մտել 2020 թվականին և ստորագրվել է 2018 թվականին Միացյալ Նահանգների, Կանադայի և Մեքսիկայի կառավարությունների կողմից: 2006 թվականին Մեքսիկայի երկու հյուսիսային գործընկերների հետ առևտուրը կազմել է նրա արտահանումների գրեթե 90%-ը և ներմուծման 55%-ը[12]։ Վերջերս Մեքսիկայի կոնգրեսը հաստատել է հարկային, կենսաթոշակային և դատական կարևոր բարեփոխումները: 2023 թվականին Մեքսիկայում եղել է 13 ընկերություն, որոնք ընդգրկված են եղել Forbes Global 2000-ի աշխարհի խոշորագույն ընկերությունների համաշխարհային ցուցակում[13][14]։

Մեքսիկան անհավասարության ծայրահեղ բարձր մակարդակ ունեցող երկիր է. բնակչության 0,2%-ը տիրապետում է երկրի հարստության 60%-ին, մինչդեռ 2024 թվականի տբյալներով 46,8 միլիոն մարդ ապրում է աղքատության մեջ[15]:

Պատմություն

Պորֆիրիո Դիասը (1876-1911), որի նախագահության ընթացքում արդյունաբրականացումն իրականացվել է օտարերկրյա կապիտալի ներքո։

Պորֆիրիատը 19-րդ դարի վերջին քառորդում հանգեցրել է աննախադեպ տնտեսական աճի[16]։ Այս աճն ուղեկցվել է օտարերկրյա ներդրումներով և Եվրոպայից ներգաղթով, երկաթուղային ցանցի զարգացմամբ և երկրի բնական ռեսուրսների շահագործմամբ: Տարեկան տնտեսական աճը 1876-1910 թվականներին կազմել է միջինը 3,3%[17]: Խոշոր հողատերերը զգալի առաջընթաց են գրանցել, մինչդեռ օտարերկրյա հողային ընկերությունները կուտակել են միլիոնավոր հեկտարներ: Պորֆիրիո Դիասի բռնապետության ավարտին վարելահողերի 97%-ը պատկանել է բնակչության 1%-ին, իսկ գյուղացիների 95%-ը եղել է հողազուրկ․ նրանք աշխատել են հսկայական ֆազենդներում գտնվող տնտեսություններում կամ կազմել են աղքատ քաղաքային պրոլետարիատը, որի ապստամբությունները մեկ առ մեկ ճնշվել են[18]։

Քաղաքական բռնաճնշումներն ու խարդախությունները, ինչպես նաև եկամուտների հսկայական անհավասարությունը (այն սրվել է լատիֆունդիայի վրա հիմնված հողերի բաշխման համակարգով, որում խոշոր հասիենդաները պատկանել են քչերին, բայց նրանց համար աշխատել են միլիոնավոր աղքատ գյուղացիներ, որոնք ապրել են ծանր պայմաններում) հանգեցրել են Մեքսիկական հեղափոխությանը (1910-1920), որը զինված հակամարտություն է եղել, ինչը կտրուկ փոխել է քաղաքական, սոցիալական, մշակութային և տնտեսական իրավիճակը 20-րդ դարի Մեքսիկայում: Պատերազմն ինքնին լուրջ վնաս է հասցրել տնտեսությանը և բնակչությանը, որոնց աճը կրճատվել է 1910-1921 թվականների ընթացքում[19]: Երկրի վերականգնումը սկսվել է հետագա տասնամյակների ընթացքում։

1940-1970 թվականներին ընկած ժամանակահատվածը տնտեսագիտության պատմության մեջ անվանվել է մեքսիկական հրաշք․ տնտեսական աճի շրջան, որը հաջորդել է մեքսիկական հեղափոխության ավարտին և խաղաղ ժամանակներում կապիտալի կուտակման վերսկսմանը: Այս ժամանակահատվածում Մեքսիկան ընդունել է ներմուծման փոխարինման արդյունաբերականացման (ISI) մոդելը, որը պաշտպանել և խթանել է ազգային արդյունաբերության զարգացումը: Մեքսիկան տնտեսական բում է ապրել, որի շնորհիվ արդյունաբերություններն արագորեն ընդլայնել են իրենց արտադրությունը[20]։ Տնտեսական կառուցվածքի կարևոր փոփոխությունները ներառել են հողի անվճար բաշխումը գյուղացիներին՝ համաձայն էհիդոյի հայեցակարգի, նավթային և երկաթուղային ընկերությունների ազգայնացումը, 1917 թվականի Սահմանադրության մեջ սոցիալական իրավունքների ընդգրկումը, խոշոր և ազդեցիկ արհմիությունների ստեղծումը և ենթակառուցվածքների արդիականացումը: Մինչ բնակչությունը կրկնապատկվել է 1940-1970 թվականներին, ՀՆԱ-ն նույն ժամանակահատվածում աճել է վեց անգամ[21]:

ISI մոդելի ներքո տնտեսական աճն իր գագաթնակետին հասավ 1960-ականների վերջին: 1970-ականներին Լուիս Էչեվերիայի (1970-1976) և Խոսե Լոպես Պորտիլյոյի (1976-1982) նախագահական վարչակազմերը փորձեցին իրենց քաղաքականության մեջ ներառել սոցիալական զարգացումը, ինչը հանգեցրեց պետական ծախսերի ավելացմանը: Նավթի գների բարձրացման և միջազգային ցածր տոկոսադրույքների ժամանակահատվածում նավթի լայնածավալ հանքավայրեր հայտնաբերելուց հետո կառավարությունը կապիտալի միջազգային շուկաներից միջոցներ է վերցրել պետական Pemex նավթային ընկերությունում ներդրւմներ կատարելու համար, որն այդ պահին համարվում էր երկարաժամկետ եկամտի աղբյուր՝ սոցիալական բարեկեցությունը բարձրացնելու համար: Դա հանգեցրեց կառավարության ծախսերի զգալի աճի[20], և նախագահ Լոպես Պորտիլյոն հայտարարեց, որ ժամանակն է «կառավարել բարգավաճումը», քանի որ Մեքսիկան ավելացրել էր նավթի արդյունահանումը և դարձել աշխարհի չորրորդ խոշորագույն արտահանողը[22][23]:

Նախագահ Խոսե Լոպես Պորտիլյոն (1976-1982), որի կառավարման ընթացքում տնտեսությունը արագորեն զարգացել է՝ նավթի հանքավայրերի հայտնաբերմանը զուգահեռ, այնուհետև՝ փլուզվել, երբ դրա գները իջել են:

1981-1982 թվականներին միջազգային պատկերը կտրուկ փոխվել է. նավթի գները կտրուկ ընկել էին, իսկ տոկոսադրույքները՝ բարձրացել։ 1982 թվականին Լոպես Պորտիլյոն, իր կառավարման ժամկետի ավարտից անմիջապես առաջ, դադարեցրել է արտաքին պարտքի վճարումները, արժեզրկել է պեսոն և ազգայնացրել է բանկային համակարգը, ինչպես նաև ճգնաժամից լրջորեն տուժած շատ այլ արդյունաբերություններ, ներառյալ պողպատե արդյունաբերությունը: Չնայած ներմուծման փոխարինումը նպաստել է Մեքսիկայի արդյունաբերականացմանը, 1980-ականներին Մեքսիկական ընկերությունների երկարատև պաշտպանությունը հանգեցրել է արդյունաբերական հատվածի անմրցունակությանը ՝ արտադրողականության ցածր աճով[20]:

ՀՆԱ-ի միջին տարեկան աճը ըստ ժամանակաշրջանների
1900–1929 3.4%
1929–1945 4.2%
1945–1972 6.5%
1972–1981 5.5%
1981–1995 1.5%
1983 Debt Crisis -4.2%
1995 Peso Crisis -6.2%
1995–2000 5.1%
2001 US Recession -0.2%
2009 Great Recession -6.5%
Աղբյուրներ[20][24][25][26]

Նախագահ Միգել դե լա Մադրիդը (1982-1988) առաջինն է եղել մի շարք նախագահներից, որոնք վարել են նեոլիբերալ քաղաքականություն: 1982-ի ճգնաժամից հետո վարկատուները չեն ցանկացել վերադառնալ Մեքսիկա, և ընթացիկ հաշվի մնացորդը պահպանելու համար կառավարությունը դիմել է արժույթի արժեզրկմանը՝ առաջացնելով աննախադեպ գնաճ, որը 1987-ին հասել է տարեկան 139,7% ռեկորդի[20][27]:

Առևտրի ազատականացման առաջին քայլերից մեկը Մեքսիկայի կողմից սակագների և առևտրի ընդհանուր համաձայնագրի (GATT) ստորագրումն է եղել՝ 1986 թվականին նախագահ դե լա Մադրիդի օրոք: Կառլոս Սալինաս դե Գորտարիի (1988-1994) օրոք պետական շատ ընկերություններ սեփականաշնորհվել են։ Telmex հեռախոսային ընկերությունը՝ պետության մենաշնորհը, դառել է մասնավոր մենաշնորհ և վաճառվել է Կառլոս Սլիմին[28]։ Մասնավոր ներդրողների համար փակ է եղել նաև Pemex պետական նավթային ընկերությունը և էներգետիկ ոլորտը։ Բացի այդ, բանկային համակարգը, որն ազգայնացվել է 1982 թվականին Լոպես Պորտիլյոյի վարչակազմի կառավարման առաջին ժամերին, սեփականաշնորհվել է, բացառությամբ օտարերկրյա բանկերի[28]: Սալինասը պնդել է, որ Մեքսիկան պիտի ներառվի հյուսիսամերիկյան ազատ առևտրի համաձայնագրում՝ ընդլայնելով ամերիկա-կանադական համաձայնագիրը: Ընդլայնված ՆԱՖՏԱ-ն ստորագրվել է 1992 թվականին․ բնապահպանական և աշխատանքային ստանդարտների երկու լրացուցիչ լրացումների ստորագրումից հետո, այն ուժի մեջ է մտել 1994 թվականի հունվարի 1-ից[29]:

Սալինասը նաև խիստ վերահսկողություն է սահմանել գների վրա և բանակցել է նվազագույն աշխատավարձի  բարձրացման մասին Ֆիդել Վելասկեսի հետ՝ գնաճը զսպելու նպատակով[28]: Չնայած նրա ռազմավարությունը հաջող է եղել գնաճը նվազեցնելու հարցում, աճը տարեկան միջինը կազմել է ընդամենը 2,8 տոկոս[20]: Ֆիքսված փոխարժեքի պատճառով պեսոն արագորեն արժեզրկվել է, մինչդեռ սպառողական ծախսերն ավելացել են՝ 1994 թվականին ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը հասցնելով ՀՆԱ-ի 7%-ի: Դեֆիցիտը ֆինանսավորվել է տեսոբոնոսով․ պետական պարտքի գործիք, որը երաշխավորել է դոլարով վճարումները[30]:

1994 թվականի հունվարին Չիապասի ապստամբությունը և իշխող կուսակցության նախագահի թեկնածու Լուիս Դոնալդո Կոլոսիոյի և կուսակցության գլխավոր քարտուղարի և գլխավոր դատախազի օգնական Խոսե Ֆրանցիսկո Ռուիս Մասիեի եղբոր սպանությունները 1994 թվականի մարտին նվազեցրել են ներդրողների վստահությունը: Պետական պարտքի սեփականատերերը արագորեն վաճառել են իրենց տեսոբոնոսները՝ սպառելով Կենտրոնական բանկի պահուստները, մինչդեռ պորտֆելային ներդրումները[30], որոնք ներկայացրել են ընդհանուր ներդրումային հոսքերի 90%-ը, լքել են երկիրը նույնքան արագ, որքան հայտնվել են[20]:

Այս անկայուն իրավիճակը, ի վերջո, ստիպել է Սեդիլյոյի իշխանության եկած վարչակազմին անցնել լողացող փոխարժեքի։ 1994 թվականի դեկտեմբերին պեսոն կտրուկ արժեզրկվել է, և երկրում տնտեսական ճգնաժամ է սկսվել[31]։ Արտահանման բումը, ինչպես նաև ԱՄՆ նախագահ Բիլ Քլինթոնի (1993-2001) կողմից մշակված միջազգային փրկարարական փաթեթը օգնել են մեղմել ճգնաժամի հետևանքները: 18 ամսից Էլ պակաս ժամանակահատվածում տնտեսությունը նորից սկսել է աճել, և 1995-2000 թվականներին տարեկան աճը միջինում կազմել է 5,1 տոկոս[20]: Ավելի քննադատական մեկնաբանությունները պնդել են, որ ճգնաժամը և դրան հաջորդող պետական օգնությունը «պահպանել, թարմացրել և ամրապնդել են կառավարության և տարբեր խավերի կառուցվածքային անհավասար սոցիալական հարաբերությունները, որոնք բնորոշ են եղել ֆինանսների վրա հիմնված նեոլիբերալ կապիտալիզմին»[31]։ 2000-ականներին բնակչության մեկ շնչի հաշվով տնտեսական աճը ցածր է եղել[19]։

Նախագահ Էռնեստո Սեդիլյոն (1994-2000) և Ազգային գործողությունների կուսակցությունից (Մեքսիկա) նախագահ Վիսենտե Ֆոքսը (2000-2006), ընդդիմադիր կուսակցության առաջին թեկնածուն, որը հաղթել է նախագահական ընտրություններում ինստիտուցիոնալ հեղափոխական կուսակցության նախորդի հիմնադրումից ի վեր 1929 թվականին, շարունակել են առևտրի ազատականացումը: Ֆոքսի օրոք մի քանի ազատ առևտրի համաձայնագրեր  են ստորագրվել Լատինական Ամերիկայի և Եվրոպայի երկրների, Ճապոնիայի և Իսրայելի հետ, և երկու երկրներն էլ ձգտել են պահպանել մակրոտնտեսական կայունությունը: Այսպիսով, Մեքսիկան դարձել է աշխարհում առևտրի համար ամենաբաց երկրներից մեկը, և համապատասխանաբար փոխվել է տնտեսական բազան։ Միացյալ Նահանգների և Կանադայի հետ առևտրի ընդհանուր ծավալը 1991-2003 թվականներին աճել է երեք անգամ, իսկ արտահանման և ներմուծման ընդհանուր ծավալը՝ գրեթե չորս անգամ[32]: Օտարերկրյա ներդրումների բնույթը նույնպես փոխվել է. օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների (ՕՈՒՆ) մասնաբաժինը գերազանցել է պորտֆելային ներդրումների մասնաբաժինը: Մեքսիկացի առաջատար միլիարդատերերի հարստությունը կապված է 1990-ականների սեփականաշնորհման հետ, երբ երկիրը ցածր գներով վաճառել է իր պետական մենաշնորհները․ Հեռահաղորդակցության ընկերությունները (Telmex)՝ Կառլոս Սլիմին, երկաթուղիները (Ferromex)՝ Հերման Լարեային և հեռուստատեսությունը (TV Azteca)՝ Ռիկարդո Սալինասին[15]:

Մակրոտնտեսական, ֆինանսական և բարեկեցության ցուցանիշներ

1970-2022 թվականների Մեքսիկայում գնաճի տեմպը
Մեքսիկայի Պարտատոմսեր                     30 տարի                     10 տարի                     1 տարի                     3 ամիս

Հիմնական ցուցանիշներ

Վերակրուս նավահանգստի մի մասը

Մեքսիկայի գնողունակության համարժեքության համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) 2014 թվականին գնահատվել է 2,143,499 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, իսկ անվանական փոխարժեքով՝ 1,261,642 միլիարդ դոլար[24]: Այս արդյունքներով Մեքսիկան MINT խմբի ղեկավարն է: Երկրի կենսամակարդակը, որը չափվում է գնողունակության համարժեքությամբ՝ մեկ շնչի հաշվով, կազմել է 16,900 ԱՄՆ դոլար: 2009 թվականին Համաշխարհային բանկը հաղորդել է, որ Մեքսիկայի համախառն ազգային եկամուտը շուկայական փոխարժեքներով Լատինական Ամերիկայում երկրորդն է Բրազիլիայից հետո և կազմում է 1,830,392 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ ապահովելով տարածաշրջանում մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձր եկամուտը՝ 14,400 դոլար[33][34]: Այսպիսով, Մեքսիկան հաստատվել է որպես միջինից բարձր եկամուտ ունեցող երկիր: 2001-ի անկումից հետո երկիրը վերականգնվել է, և 2004, 2005 և 2006 թվականներին նրա տնտեսական աճը կազմել է 4,2, 3,0 և 4,8 տոկոս[35], չնայած ենթադրվում է, որ դա զգալիորեն ցածր է Մեքսիկայի պոտենցիալ աճից[30]:

գնողունակության համարժեքության համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) $16,900 (2012–15)
գնողունակության համարժեքության համախառն ազգային եկամուտ (ՀԱԵ) $16,500 (2012–15)
Գնաճ (ՍԳԻ) 3.7% (2021-ի փետրվար)
Ջինիի գործակից 43.4 (World Bank 2016)
Գործազրկություն 4.5% (2021-ի հունվար)
ՄՆԶԻ 0.779 (2020)
Աշխատուժ 78.4 միլիոն (2011)
Աղքատության տոկոսը 13.8%

Երկրի արժույթը մեքսիկական պեսոն է (MXN,ISO 4217): Մեկ պեսոն բաժանվում է 100 ցենտավոյի (ցենտ): MXN-ը փոխարինեց MXP-ին 1993 թվականին՝ 1000 MXP-ի դիմաց 1 MXN-ով: Փոխարժեքը կայուն է մնացել 1998- 2006 թվականներին՝ տատանվելով 10,20-11=3,50 MXN ԱՄՆ դոլարի դիմաց: Մեքսիկական պեսոյի փոխարժեքը նվազել է Նախագահ Էնրիկե Պենյա Նյետոյի օրոք՝ մեկ տարվա ընթացքում կորցնելով իր արժեքի 19,87 տոկոսը: Տոկոսադրույքները 2007 թվականին գտնվել են մոտ 7 տոկոսի սահմաններում՝ 2002 թվականին հասնելով պատմական ցածր մակարդակի՝ 5 տոկոսից պակաս[36]: Գնաճի տեմպերը նույնպես պատմական ցածր մակարդակի վրա են.գնաճի մակարդակը Մեքսիկայում 2006 թվականին կազմել է 4,1 տոկոս, իսկ 2007 թվականի վերջին ՝ 3 տոկոս։ ԱՄՆ դոլարի համեմատ մեքսիկական պեսոն 1910 թվականից ի վեր արժեզրկվել է ավելի քան 7500%-ով։

Գործազրկության մակարդակն ամենացածրն է ՏՀԶԿ անդամ բոլոր երկրների շարքում և կազմում է 3,2 տոկոս: Այնուամենայնիվ, թերի զբաղվածության մակարդակը գնահատվում է 25 տոկոս[12]: 2008 թվականին Մեքսիկայի մարդկային զարգացման ինդեքսը կազմել է 0,829 (ներառյալ կյանքի տևողության ինդեքսը՝ 0,84, կրթության ինդեքսը՝ 0,86 և ՀՆԱ ինդեքսը՝ 0,77), ինչը թույլ է տալիս երկրին զբաղեցնել 52-րդ տեղը աշխարհում՝ զարգացման բարձր մակարդակ ունեցող երկրների խմբում[37]։

Զարգացում

Հետևյալ աղյուսակում ներկայացված են 1980-2023 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (հաշվի առնելով ԱՄՀ աշխատակիցների 2024-2028 թվականների գնահատականները): 5%-ից ցածր գնաճը ընդգծված է կանաչ գույնով[38]:

Տարի ՀՆԱ

(միլիարդ դոլարով

գնողունակության համարժեքությամբ)

ՀՆԱ մեկ

շնչի հաշվով (ԱՄՆ դոլարով

գնողունակության համարժեքությամբ)

ՀՆԱ

(անվանական ծավալը միլիարդ դոլարով)

ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով

(անվանական ծավալը դոլարով)

ՀՆԱ-ի աճը

(տոկոսով)

Գնաճի տեմպը

(տոկոսով)

Գործազրկություն

(տոկոսով)

Պետական պարտք

(ՀՆԱ-ի %-ով)

1980 404.3 5,984.8 228.6 3,383.7 9.5% negative increase26.5% 1.2% տվյալ չկա
1981 480.3 6,934.4 293.6 4,238.8 8.5% negative increase28.0% positive decrease0.9% տվյալ չկա
1982 507.4 7,148.6 Decrease213.1 Decrease3,002.2 Decrease-0.5% negative increase59.1% negative increase4.2% տվյալ չկա
1983 508.8 Decrease7,001.9 Decrease173.7 Decrease2,390.4 Decrease-3.5% negative increase101.8% negative increase6.1% տվյալ չկա
1984 545.2 7,331.8 204.9 2,755.0 3.4% negative increase65.4% positive decrease5.6% տվյալ չկա
1985 574.7 7,559.2 217.4 2,859.2 2.2% negative increase57.8% positive decrease4.4% տվյալ չկա
1986 Decrease568.3 Decrease7,314.4 Decrease150.5 Decrease1,937.4 Decrease-3.1% negative increase86.4% positive decrease4.3% տվյալ չկա
1987 592.3 7,465.9 165.1 2,080.4 1.7% negative increase132.0% positive decrease3.9% տվյալ չկա
1988 621.1 7,670.6 201.9 2,493.8 1.3% negative increase113.5% positive decrease3.5% տվյալ չկա
1989 671.9 8,137.0 246.1 2,979.9 4.1% negative increase19.9% positive decrease2.9% տվյալ չկա
1990 733.2 8,710.7 290.4 3,450.2 5.2% negative increase26.7% positive decrease2.7% տվյալ չկա
1991 789.9 9,212.0 348.1 4,060.0 4.2% negative increase22.6% 2.7% տվյալ չկա
1992 836.5 9,580.9 403.7 4,624.0 3.5% negative increase15.5% negative increase2.8% տվյալ չկա
1993 879.8 9,902.0 500.8 5,636.4 2.7% negative increase9.8% negative increase3.4% տվյալ չկա
1994 943.0 10,435.6 527.8 5,841.0 4.9% negative increase7.0% negative increase3.7% տվյալ չկա
1995 Decrease902.2 Decrease9,823.1 Decrease360.1 Decrease3,920.7 Decrease-6.3% negative increase35.1% negative increase6.2% տվյալ չկա
1996 980.9 10,514.4 411.0 4,405.1 6.8% negative increase34.4% positive decrease5.5% 44.7%
1997 1,066.2 11,256.0 500.4 5,283.1 6.8% negative increase20.6% positive decrease3.7% positive decrease40.9%
1998 1,133.9 11,796.6 526.5 5,477.9 5.2% negative increase15.9% positive decrease3.2% negative increase42.0%
1999 1,181.5 12,120.0 600.2 6,157.2 2.8% negative increase16.6% positive decrease2.5% negative increase43.8%
2000 1,268.0 12,835.7 707.9 7,166.1 4.9% negative increase9.5% positive decrease2.2% positive decrease40.3%
2001 1,291.3 12,899.4 756.7 7,559.0 Decrease-0.4% negative increase6.4% negative increase2.8% positive decrease39.3%
2002 1,310.9 12,916.1 772.1 7,607.4 Decrease0.0% negative increase5.0% negative increase3.0% negative increase41.9%
2003 1,356.1 13,180.1 Decrease729.3 Decrease7,088.5 1.4% 4.6% negative increase3.4% negative increase44.2%
2004 1,447.1 13,878.1 782.2 7,501.9 3.9% 4.7% negative increase3.9% positive decrease40.8%
2005 1,526.9 14,450.1 877.5 8,304.0 2.3% 4.0% positive decrease3.5% positive decrease38.5%
2006 1,644.8 15,349.7 975.4 9,102.5 4.5% 3.6% 3.5% positive decrease37.4%
2007 1,728.0 15,890.1 1,052.7 9,680.4 2.3% 4.0% negative increase3.6% positive decrease37.2%
2008 1,781.2 16,133.6 1,110.0 10,053.7 1.1% negative increase5.1% negative increase3.9% negative increase42.5%
2009 Decrease1,697.9 Decrease15,146.9 Decrease900.0 Decrease8,029.3 Decrease-5.3% negative increase5.3% negative increase5.3% negative increase43.7%
2010 1,806.3 15,879.3 1,057.8 9,299.5 5.1% 4.2% 5.3% positive decrease42.0%
2011 1,911.3 16,567.2 1,180.5 10,232.4 3.7% 3.4% positive decrease5.2% negative increase42.9%
2012 2,012.8 17,212.6 1,201.1 10,271.4 3.6% 4.1% positive decrease4.9% positive decrease42.7%
2013 2,064.5 17,428.6 1,274.4 10,759.0 1.4% 3.8% 4.9% negative increase45.9%
2014 2,173.2 18,119.8 1,315.4 10,967.1 2.9% 4.0% positive decrease4.8% negative increase48.9%
2015 2,230.6 18,382.2 Decrease1,171.9 Decrease9,657.1 3.3% 2.7% positive decrease4.3% negative increase52.8%
2016 2,383.4 19,422.1 Decrease1,078.5 Decrease8,788.6 2.6% 2.8% positive decrease3.9% negative increase56.7%
2017 2,472.6 19,933.5 1,158.9 9,342.9 2.1% negative increase6.0% positive decrease3.4% positive decrease54.0%
2018 2,587.2 20,643.6 1,222.4 9,753.7 2.2% 4.9% positive decrease3.3% positive decrease53.6%
2019 2,628.3 20,764.0 1,269.0 10,025.5 Decrease-0.2% 3.6% negative increase3.5% positive decrease53.3%
2020 Decrease2,445.6 Decrease19,137.4 Decrease1,089.8 Decrease8,528.1 Decrease-8.1% 3.4% negative increase4.4% negative increase60.1%
2021 2,755.9 21,368.8 1,312.6 10,177.0 5.8% negative increase5.7% positive decrease4.1% positive decrease56.9%
2022 3,064.0 23,547.8 1,465.9 11,265.5 3.9% negative increase8.0% positive decrease3.3% positive decrease54.0%
2023 3,277.6 24,976.0 1,811.5 13,803.7 3.2% negative increase5.5% positive decrease2.9% positive decrease52.7%
2024 3,423.6 25,875.8 1,994.1 15,072.0 2.1% 3.8% negative increase3.0% negative increase54.8%
2025 3,543.7 26,573.6 2,081.2 15,606.6 1.5% 3.1% negative increase3.4% negative increase55.1%
2026 3,676.8 27,364.8 2,171.3 16,159.9 1.8% 3.0% negative increase3.6% negative increase55.5%
2027 3,818.1 28,211.2 2,260.1 16,699.1 2.0% 3.0% negative increase3.7% negative increase55.9%
2028 3,968.9 29,113.8 2,356.8 17,287.9 2.1% 3.0% 3.7% negative increase56.3%

Աղքատություն

Բնակչության շրջանում աղքատության գործակիցը կազմում է օրական 5,50 դոլար (Ըստ 2011 թ. ՊՄԳ-ի) (բնակչության%): Համաշխարհային բանկի 1998-2018 թվականների տվյալների հիման վրա:

Մեքսիկայում աղքատությունը չափվում է այնպիսի պարամետրերով, ինչպիսիք են սնունդը, մաքուր ջուրը, բնակարանը, կրթությունը, առողջապահությունը, սոցիալական ապահովվածությունը, ընտանիքում որակը և հիմնական ծառայությունները, եկամուտը և սոցիալական համախմբվածությունը, ինչպես սահմանված է երկրի սոցիալական զարգացման օրենքներով[39]: Աղքատությունը բաժանված է երկու կատեգորիայի՝ չափավոր աղքատություն և ծայրահեղ աղքատություն:

Չնայած Մեքսիկայի բնակչության 2%–ից պակասն ապրում է Համաշխարհային բանկի կողմից սահմանված միջազգային աղքատության շեմից ցածր, 2013 թվականի դրությամբ Մեքսիկայի կառավարությունը գնահատում է, որ Մեքսիկայի բնակչության 33%-ը ապրում է չափավոր աղքատության մեջ, իսկ 9%-ը՝ ծայրահեղ աղքատության մեջ, ինչը նշանակում է, որ Մեքսիկայի ընդհանուր բնակչության 42%-ն ապրում է աղքատության շեմից ցածր[40][41]: Այս բացը կարելի է բացատրել այն փաստով, որ կառավարությունը օգտագործում է բազմաբաղադրիչ աղքատության մեթոդը որպես աղքատությունը չափելու միջոց, ուստի այն անձը, ում եկամուտը գերազանցում Է Մեքսիկայի կառավարության կողմից սահմանված «միջազգային աղքատության գիծը» կամ «բարեկեցության գիծը», կարող է ընկնել «չափավոր աղքատության» կատեգորիայի մեջ, եթե նա ունի սոցիալական իրավունքների հետ կապված մեկ կամ մի քանի թերություններ, որոնցից են կրթությունը (չավարտված), սնունդը (թերսնուցումը կամ ճարպակալումը) կամ կենսամակարդակը (ներառյալ տարրական, ինչպիսիք են ջուրը կամ էլեկտրաէներգիան, և ոչ հիմնական կենցաղային ակտիվները, ինչպիսիք են սառնարանները): Մեքսիկայի կառավարությունը ծայրահեղ աղքատությունը վերագրում է այն մարդկանց, որոնք չունեն ինչպես սոցիալական իրավունքներ, այնպես էլ եկամուտներ «բարեկեցության մակարդակից» ցածր[42]: SEDESOL-ի (Մեքսիկայի սոցիալական զարգացման գործակալություն) լրացուցիչ տվյալների համաձայն, 6%-ը (7,4 միլիոն մարդ) ապրում է ծայրահեղ աղքատության մեջ և տառապում է սննդի անապահովվածության պակասից[43]:

Կառավարության տնտեսական քաղաքականության վերջին լայնածավալ փոփոխությունները և մի քանի ոլորտների մասնավորեցման միջոցով կառավարության միջամտությունը նվազեցնելու փորձերը թույլ տվեցին Մեքսիկային մնալ Լատինական Ամերիկայի ամենամեծ տնտեսությամբ երկիրը մինչև 2005 թվականը, երբ այն հայտնվեց երկրորդ հորիզոնականում և դարձավ այսպես կոչված «տրիլիոն դոլարի ակումբի» անդամ[44][45][46][47][48][49][50]: Չնայած այս փոփոխություններին, Մեքսիկան դեռ տառապում է հսկայական սոցիալական անհավասարությունից և հնարավորությունների բացակայությունից[51]: Պենյա Նիետոյի վարչակազմը ջանքեր է գործադրում երկրում աղքատությունը նվազեցնելու ուղղությամբ՝ իր քաղաքացիներին ավելի շատ հնարավորություններ ընձեռելով, ինչպիսիք են աշխատանքը, կրթությունը և համընդհանուր առողջապահությունը[52][53][54]:

Եկամտի անհավասարություն

Մեքսիկայի նահանգների մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն ԱՄՆ դոլարով, 2012 թ.

Մեքսիկացիներից մեկի՝ Կառլոս Սլիմի կարողությունը կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի վեց տոկոսը[55]։ Բացի այդ, մեքսիկացիների միայն տասը տոկոսը կազմում է Մեքսիկայի ՀՆԱ-ի 25%-ը: Ավելի փոքր խմբին՝ 3,5%-ին, բաժին է ընկնում Մեքսիկայի ՀՆԱ-ի 12,5%-ը[56]։

Ըստ Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության, Մեքսիկան Չիլիից հետո ծայրահեղ աղքատների և ծայրահեղ հարուստների միջև երկրորդ ամենամեծ տնտեսական անջրպետ ունեցող երկիրն է, չնայած վերջին տասնամյակում այդ տարբերությունը կրճատվել է: Բնակչության ցածր խավը կազմող տասը տոկոսը եկամտի մակարդակով տնօրինում է երկրի ռեսուրսների 1,36%-ը, մինչդեռ վերին խավը կազմող 10 տոկոսը տնօրինում է գրեթե 36%-ը: ՏՀԶԿ-ն նաև նշում է, որ Մեքսիկայի բյուջեում աղքատության դեմ պայքարի և սոցիալական զարգացման համար նախատեսված ծախսերը կազմում են ՏՀԶԿ-ի միջին ցուցանիշի միայն մեկ երրորդը՝ ինչպես բացարձակ, այնպես էլ հարաբերական թվերով[57]: Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ 2004 թվականին Մեքսիկայի բնակչության 17,6%-ն ապրել է ծայրահեղ աղքատության պայմաններում, իսկ 21%-ը՝ չափավոր աղքատության պայմաններում[58]:

Դրամական փոխանցումներ

Մեքսիկան 2017 թվականին դարձել է աշխարհում դրամական փոխանցումների թվով չորրորդ: Դրամական փոխանցումները կամ նվիրատվությունները, որոնք արտերկրում, հիմնականում՝ ԱՄՆ-ում բնակվող մեքսիկացիները, ուղարկել են Մեքսիկայում գտնվող իրենց ընտանիքներին, 2017 թվականին կազմել են 28,5 միլիարդ դոլար[59]: 2015 թվականին դրամական փոխանցումները գերազանցել են նավթինը և դարձել Մեքսիկայի համար եկամտի ամենամեծ օտարերկրյա աղբյուրը, որը գերազանցում է ցանկացած այլ ոլորտին[60]։

1997 թվականից ի վեր դրամական փոխանցումների ծավալն աճել է ավելի քան երկու անգամ[61]: 2003 թվականին գրանցված փոխանցումների գործարքների թիվը գերազանցել է 41 միլիոն դոլարը, որից 86 տոկոսն իրականացվել է էլեկտրոնային եղանակով[62]:

Մեքսիկայի կառավարությունը, գիտակցելով միգրանտ աշխատողների կարիքները, սկսել է թողարկել Matrícula Consular de Alta Seguridad-ի (MACS, անվտանգության բարձր մակարդակի հյուպատոսական վկայական) նորացված տարբերակը՝ անձը հաստատող փաստաթուղթ, որը տրվում է օտարերկրյա մեքսիկական հյուպատոսություններում: Այս փաստաթուղթն այժմ ընդունվում է որպես վավեր նույնականացման քարտ ԱՄՆ 32 նահանգներում, ինչպես նաև ոստիկանության հազարավոր բաժանմունքներում, հարյուրավոր քաղաքներում և շրջաններում, ինչպես նաև բանկային հաստատություններում[62]։

2014-ին դրամական փոխանցումներ ստացող հիմնական նահանգներն են եղել Միչոականը, Գուանախուատոն, Խալիսկոն, Մեխիկոյի նահանգը և Պուեբլան, որոնք միասին կազմել են այդ տարվա ընդհանուր դրամական փոխանցումների 45%-ը[63]: Մի քանի նահանգների կառավարություններ, դաշնային կառավարության աջակցությամբ, իրականացրել են ծրագրեր ՝ դրամական փոխանցումների մի մասը հանրային աշխատանքների ֆինանսավորման նպատակով ծառայեցնելու համար: Այս ծրագիրը, որը կոչվում է Dos por Uno («երկուսը յուրաքանչյուրի համար»), նախագծված է այնպես, որ միգրանտների կողմից դրամական փոխանցումների տեսքով ներդրված յուրաքանչյուր պեսոյի համար նահանգի և դաշնային կառավարությունը երկու պեսո ներդնի իրենց հայրենի համայնքներում ենթակառուցվածքներ կառուցելու համար[64]:

Տարածաշրջանային տնտեսություններ

Մեքսիկայի Նահանգներն ըստ մարդկային զարգացման ինդեքսի, 2015 թ.

Տարածաշրջանային տարբերությունները և եկամուտների անհավասարությունները Մեքսիկայի տնտեսության առանձնահատկությունն են: Չնայած ֆեդերացիայի բոլոր նահանգներում մարդկային զարգացման ինդեքսը (HDI) գերազանցում է 0,70-ը (միջին և բարձր զարգացման մակարդակ), Հյուսիսային և կենտրոնական նահանգներում HDI-ի ցուցանիշներն ավելի բարձր են, քան հարավային նահանգներում: Նուեվո Լեոնում, Խալիսկոյում և դաշնային շրջանում HDI-ի մակարդակը մոտ է եվրոպական երկրների ցուցանիշներին, իսկ Օախակայում և Չիապասում՝ Չինաստանի կամ Վիետնամի ցուցանիշներին[65]։

Քաղաքային մակարդակում տնտեսական անհավասարությունն էլ ավելի մեծ է. Մեխիկոյի Բենիտո Խուարես թաղամասն ունի HDI-ն մոտավորապես նույնն ցուցանիշ, ինչ Գերմանիայում կամ Նոր Զելանդիայում, մինչդեռ Գերերոյի Մետլատոնոկը ունի HDI-ի մոտավորապես նույն ցուցանիշ, ինչ Մալավիում: Հյուսիսում գտնվող դաշնային կազմավորումների մեծ մասն ունի զարգացման բարձր մակարդակ (ավելի քան 0,80), ինչպես նաև Կոլիման, Խալիսկոն, Ագուասկալիենտեսը, Կերետարո դաշնային շրջանը և հարավ-արևելյան Քվինտանա Ռու և Կամպեչե նահանգները: Ավելի քիչ զարգացած պետությունները (0,70-ից բարձր HDI-ով, զարգացման միջին մակարդակով) գտնվում են Խաղաղ օվկիանոսի հարավային ափի երկայնքով:

ՀՆԱ-ի մասնաբաժնի առումով ըստ տնտեսության հատվածների (2004 թվական), գյուղատնտեսության մեջ ամենամեծ ներդրումը կատարում են Խալիսկոն (9,7%), Սինալոան (7,7%) և Վերակրուսը (7,6%), արդյունաբերական արտադրության մեջ ամենամեծ ներդրումը կատարում են դաշնային շրջանը (15,8%), Մեխիկոյի նահանգը (11,8%) և Նուևո Լեոն (7,9%), ծառայությունների ոլորտում ամենամեծ ներդրումն ունեն նորից դաշնային շրջանը (25,3%), Մեխիկոյի նահանգը (8,9%) և Նուևո Լեոն (7,5%)[66]:

1980-ականներից ի վեր տնտեսությունն աստիճանաբար դարձել է ավելի քիչ կենտրոնացված, դաշնային շրջանի ՀՆԱ-ի տարեկան աճի տեմպը 2003-2004 թվականներին եղել է ֆեդերացիայի բոլոր սուբյեկտներից ամենացածրը և կազմել Է 0,2%, իսկ գյուղատնտեսության և արդյունաբերության մեջ կտրուկ անկում է գրանցվել: 2004-ին դաշնային շրջանի ՀՆԱ-ի աճը կազմել է 0,1%, իսկ 2004-ին՝ 0,2%: Այնուամենայնիվ, այն դեռ կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի 21,8%-ը։ ՀՆԱ-ի աճի ամենաբարձր տեմպեր ունեցող Նահանգներն են Կինտանա Ռուն (9,0%), Բաջա Կալիֆորնիան (8,9%) և Սան Լուիս Պոտոսին (8,2%)[67]: 2000 թվականին Մեքսիկայում մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձր ՀՆԱ ունեցող դաշնային սուբյեկտներն են եղել դաշնային շրջանը (26,320 դոլար), Կամպեչեն (18,900 դոլար) և Նուևո Լեոն (30,250 դոլար), մեկ շնչի հաշվով ամենացածր ՀՆԱ ունեցող նահանգներն են եղել Չիապասը (3,302 դոլար), Օախական (4,100 դոլար) և Գուեռեռոն (6,800 դոլար)[68]:

Ընկերություններ

Forbes Global 2000-ի վարկանիշում գտնվող 2000 խոշորագույն ընկերություններից 13–ի կենտրոնակայանները գտնվում են Մեքսիկայում։

Դրանցից 3-ը նաև Fortune Global 500-ի 500 խոշորագույն ընկերությունների շարքում են:

Ցանկում ներառված են 2023 թվականի մեքսիկական խոշորագույն ընկերությունները․

America Móvil-ի կենտրոնակայանը Մեխիկոյում
Վարկանիշ Forbes
2000–ում 		Անվանում Կենտրոնակայան Եկամուտ

(միլիարդ

ԱՄՆ դոլար)

Ասպարեզ
1 177 América Móvil Մեխիկո 43.57 Տելեհաղորդակցություն
2 312 Fomento Económico Mexicano Մոնթերի 35.86 Ըմպելիքներ
3 375 Banorte Մոնթերի 16.82 Ֆինանսներ
4 496 Grupo México Մեխիկո 13.93 Հանքարդյունաբերություն
5 610 Grupo Bimbo Մեխիկո 20.74 Սննդի արդյունաբերություն
6 1048 Inbursa Մեխիկո 4 Ֆինանսական ծառայություններ
7 1071 Cemex Մոնթերի 15.93 Շինարարական նյութեր
8 1130 Arca Continental Մոնթերի 10..8 Ըմպելիքներ
9 1188 Grupo Carso Մեխիկո 10.18 Կոնգլոմերատ
10 1384 ALFA Մոնթերի 18.27 Կոնգլոմերատ
11 1558 El Puerto de Liverpool Մեխիկո 8.75 Մանրածախ առևտուր
12 1606 Grupo Elektra Մեխիկո 8.19 Ֆինանսներ
13 1743 Fibra Uno Մեխիկո 1.17 Անշարժ գույք

Տնտեսության ոլորտներ

Հասիենդա Սան Անտոնիո Կոապայում։

Գնողունակության հավասարության (PPP) համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) 2022 թվականին գնահատվել է 2,89 տրիլիոն դոլար, իսկ PPP-ի մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն՝ 22,216 դոլար[8]: Ծառայությունների ոլորտը ՀՆԱ-ի ամենամեծ բաղադրիչն է (70,5%), որին հաջորդում է արդյունաբերական ոլորտը(25,7%): Գյուղատնտեսությունը կազմում է ՀՆԱ-ի ընդամենը 3,9%-ը (2006): Մեքսիկայում աշխատուժի թիվը գնահատվում է 38 միլիոն մարդ, որոնցից 18%-ը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, 24%-ը ՝ արդյունաբերությամբ և 58%-ը ծառայությունների ոլորտում (2003 թվականի դրությամբ): Մեքսիկայի արտաքին եկամուտների ամենամեծ աղբյուրը դրամական փոխանցումներն են[69]։

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսության մասնաբաժինը ՀՆԱ-ի ընդհանուր ծավալում անշեղորեն նվազում է, և ներկայումս այն հիշեցնում է զարգացած երկրների գյուղատնտեսությունը այն իմաստով, որ այն ավելի քիչ դեր է խաղում տնտեսության մեջ: 2006 թվականին գյուղատնտեսությունը կազմել Է ՀՆԱ-ի 3,9%-ը՝ 1990 թվականի 7%-ի և 1970 թվականի 25%-ի դիմաց[12][70][71]։

Պատմություն

Սնունդ և գյուղատնտեսություն
Ֆերմերները Պուեբլայում
Արտադրանք Քանակություն (տոննա) Համաշխարհային վարկանիշ
Ավոկադո 1,040,390 1
Սոխ և չայոտ 1,130,660 1
Լայմ և կիտրոն 1,824,890 1
Արևածաղկի սերմ 212,765 1
Չորացրած մրգեր 95,150 2
Պապայա 955,694 2
Կծու չիլի պղպեղ և փաթիլներ 1,853,610 2
Լոբի 93 000 3
Նարինջ 3,969,810 3
Անիսոն, բադիան, սամիթ 32 500 3
Հավի միս 2,245,000 3
Ծնեբեկ 67,247 4
Մանգո 1.503.010 4
Եգիպտացորեն 20,000,000 4
Աղբյուր՝FAO[72]

Մեքսիկական հեղափոխությունից հետո Մեքսիկան սկսեց ագրարային բարեփոխում, որը հիմնված էր Մեքսիկայի Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի վրա, ներառում էր հողերի փոխանցում և (կամ) հողերի անվճար բաշխում գյուղացիներին և փոքր ֆերմերներին՝ համաձայն էհիդոյի կոնցեպտի[73]: Այս ծրագիրը ընդլայնվեց նախագահ Կարդենասի օրոք 1930-ականներին և շարունակվեց 1960-ականներին՝ տարբեր տեմպերով[74][75]: Կոոպերատիվ ագրարային բարեփոխումը, որը երաշխավորում էր փոքր ֆերմերների ապրուստը, նաև հանգեցրեց հողերի մասնատմանը և կապիտալ ներդրումների պակասին, քանի որ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողը չէր կարող օգտագործվել որպես գրավ: Գյուղական վայրերում աշխատանքի արտադրողականությունը և կենսամակարդակը բարելավելու համար 1992 թվականին Սահմանադրության այս հոդվածը փոփոխվեց՝ համայնքային հողերի սեփականության իրավունքը այն վերամշակող ֆերմերներին փոխանցելու համար[76]: Հողը վարձակալելու կամ վաճառելու ունակությունը ճանապարհ բացեց ավելի մեծ տնտեսություններ կառուցելու և մասշտաբային տնտեսություններից օգտվելու համար: Խոշոր մեքենայացված ֆերմերային տնտեսությունները ներկայումս գործում են հյուսիսարևմտյան որոշ նահանգներում (հիմնականում Սինալոայում): Այնուամենայնիվ, ֆերմերային տնտեսությունների սեփականաշնորհումը դեռ շատ դանդաղ է ընթանում կենտրոնական և հարավային նահանգներում, որտեղ գյուղացիների ճնշող մեծամասնությունը զբաղվում է վերամշակմամբ՝ միայն կերակրելու համար։

Մինչև 1980-ականները կառավարությունը խրախուսում էր հիմնական մշակաբույսերի (հիմնականում եգիպտացորեն և լոբի) արտադրությունը՝ պահպանելով օժանդակ գները և վերահսկելով ներմուծումը բնակչության կենսապահովման ազգային ընկերության (CONASUPO) միջոցով: Այնուամենայնիվ, առևտրի ազատականացման հետ մեկտեղ, CONASUPO-ն աստիճանաբար վերացվեց, և ներդրվեցին երկու նոր մեխանիզմներ՝ ալիանցա և պրոկամպո: Ալիանցան ապահովում է եկամտի վճարումներ և խթաններ ոռոգման համակարգերի մեքենայացման և կատարելագործման համար: Պրոկամպոն սուբսիդավորում է ֆերմերներին եկամուտների վերաբաշխման համար: Աջակցության այս ծրագիրը նախատեսում է ֆիքսված եկամտի վճարում 3,5 միլիոն ֆերմերների, որոնք արտադրում են հիմնական ապրանքներ (հիմնականում եգիպտացորեն) և որոնք կազմում են բոլոր ֆերմերների 64%-ը՝ վարելահողերի մեկ միավորի համար: Նախագահ Ֆոքսի վարչակազմի օրոք այս սուբսիդիան զգալիորեն աճել է, հիմնականում սպիտակ եգիպտացորեն արտադրողների համար՝ նպատակ ունենալով նվազեցնել ներմուծումը Միացյալ Նահանգներից: Այս ծրագիրը հաջող է եղել, և 2004 թվականին ներմուծված եգիպտացորենի մոտավորապես 15%-ը բաժին է ընկել սպիտակ եգիպտացորենին, որն օգտագործվում է մարդկանց կողմից սննդի համար և աճեցվում է հիմնականում Մեքսիկայում, ի տարբերություն դեղին եգիպտացորենի 85%-ի, որն օգտագործվում է անասուններ կերակրելու համար և գործնականում չի արտադրվում Մեքսիկայում[77]:

Մշակաբույսեր

Չնայած եգիպտացորենը մեքսիկացիների հիմնական կերակուրն է, գյուղատնտեսության մեջ Մեքսիկայի համեմատական գերակայությունը ոչ թե եգիպտացորեն մշակելու մեջ է, այլ այգեգործության, արևադարձային մրգեր և բանջարեղեն աճեցնելու: NAFTA-ի բանակցությունների մասնակիցները ակնկալում էին, որ գյուղատնտեսության ազատականացման և մեքենայացման միջոցով մեքսիկական եգիպտացորեն արտադրողների երկու երրորդը, բնականաբար, եգիպտացորենի արտադրությունից կանցնի պարտեզի և այլ աշխատատար մշակաբույսերի մշակմանը, ինչպիսիք են մրգերը, ընկույզը, բանջարեղենը, սուրճը և շաքարեղեգը[78]։ Չնայած NAFTA-ի շնորհիվ մրգերի և բանջարեղենի առևտուրը կտրուկ աճել է, այն չի կլանել եգիպտացորենի արտադրությունից ազատված աշխատողներին (գնահատվում է մոտ 600,000 մարդ)[77]: Եգիպտացորենի արտադրությունը մնում է կայուն (20 միլիոն մետր տոննա), հավանաբար այն պատճառով, որ  Մեքսիկայում նպատակ չունեն հրաժարվել հազարամյա ավանդույթներից. գյուղացիները ոչ միայն հազարամյակներ շարունակ եգիպտացորեն են աճեցրել, այն ծագել է Մեքսիկայում: Մեքսիկան աշխարհում եգիպտացորենի յոթերորդ խոշորագույն մշակողն է[72]։

Կարտոֆիլ

Կարտոֆիլի մշակման համար հատկացված տարածքները գործնականում չեն փոխվել 1980 թվականից ի վեր, իսկ միջին բերքատվությունը 1961 թվականից ի վեր աճել է գրեթե երեք անգամ: 2003 թվականին արտադրությունը հասել Է ռեկորդային 1,7 միլիոն տոննայի։ Մեքսիկայում մեկ շնչի հաշվով կարտոֆիլի սպառումը տարեկան 17 կգ է, ինչը շատ ցածր է եգիպտացորենի սպառման համեմատ (400 կգ)[79]: Միջին հաշվով, Մեքսիկայում կարտոֆիլի ֆերմաներն ավելի մեծ են, քան նրանք, որոնցում զբաղվում են սննդի հիմնական մշակաբույսերի մշակմամբ: Մեքսիկայում կարտոֆիլի արտադրությունը հիմնականում կատարվում է առևտրային նպատակներով. տնային սպառման համար արտադրության ծավալը շատ փոքր է[80]։

Ավոկադո
2020 թվականի դրությամբ Մեքսիկան ավոկադոյի համաշխարհային առաջատար արտադրողն է, որը կազմում է այս տարվա համաշխարհային բերքի գրեթե 30%-ը:

Մեքսիկան մինչ օրս աշխարհում ավոկադոյի ամենախոշոր մշակողն է՝ մի քանի անգամ գերազանցելով երկրորդ ամենամեծ արտադրողին: 2013 թվականին ավոկադոյի արտադրության համար հատկացված ընդհանուր տարածքը կազմել է 188,723 հեկտար, իսկ 2017 թվականին բերքի ծավալը կազմել է 2,03 միլիոն տոննա: Արտադրության ամենամեծ ծավալը բաժին է ընկնում Մեխիկո, Մորելոս, Նայարիտ, Պուեբլա և Միչոական նահանգներին, որոնք կազմում են ընդհանուրի 86%-ը։

Շաքարեղեգ

Մոտավորապես 160,000 ֆերմերներ շաքարեղեգ են աճեցնում Մեքսիկայի 15 Նահանգներում։ Ներկայումս ամբողջ երկրում գործում է շաքարի արտադրության 54 ործարան, որոնք 2010 թվականին արտադրել են 4,96 միլիոն տոննա շաքար՝ 2001 թվականի 5,8 միլիոն տոննայի դիմաց[81]: Մեքսիկայի շաքարի արդյունաբերությունը արտահայտվում է արտադրության բարձր ծախսերով և ներդրումների պակասով: Մեքսիկան ավելի շատ շաքար է արտադրում, քան սպառում[82]: Շաքարեղեգը աճեցվում է Մեքսիկայի 700,000 ֆերմերային տնտեսություններում՝ յուրաքանչյուր ֆերմայից 72 մետր տոննա բերքատվությամբ[83]:

Հանքարդյունաբերություն

Մեքսիկան արծաթի առաջատար համաշխարհային արտադրողն է:
Նախկին Ակոստա հանքը, որն այժմ թանգարան է Իդալգոյում

2022 թվականի ապրիլին սենատն ընդունեց օրենք, որը ազգայնացնում է երկրում լիթիումի արդյունաբերությունը։ Ըստ այս օրենքի, դաշնային կառավարությունը կմենաշնորհեր երկրի բոլոր նոր լիթիումի հանքերը, սակայն գործող ձեռնարկություններին կթույլատրվեր պահպանել մասնավոր գործունեությունը[84]: Այս քայլի քննադատները պնդել են, որ Սահմանադրությունն արդեն նախատեսում էր դա, և որ կառավարությունը չուներ տեխնիկական հնարավորություններ հիմնական պաշարները մշակելու համար, որոնք հիմնականում գտնվել են դժվար հասանելի կավե հանքավայրերում[84]: 1980-ականներին կառավարությունը նման անհաջող փորձ է կատարել ուրանի արդյունահանումը ազգայնացնելու համար[85]։

Արդյունաբերություն

Industrial production
Main industries Aircraft, automobile industry, petrochemicals, cement and construction, textiles, food and beverages, mining, consumer durables, tourism
Industrial growth rate 3.6% (2006)
Labor force 29% of total labor force
GDP of sector 25.7% of total GDP
Grupo Bimbo

2000 թվականին արդյունաբանական հատվածը կազմել է արտահանման բոլոր մուտքերի գրեթե 50%-ը[32]:

Մեքսիկայի ամենակարևոր արդյունաբերական ձեռնարկություններից մեկը ավտոմոբիլային արդյունաբերությունն է, որի որակի ստանդարտները միջազգայնորեն ճանաչված են: Մեքսիկայի ավտոմոբիլային հատվածը տարբերվում է Լատինական Ամերիկայի և զարգացող այլ երկրներից նրանով, որ այն գործում է ոչ միայն որպես հավաքման գործարան: Արդյունաբերությունն արտադրում է տեխնոլոգիապես բարդ բաղադրիչներ և զբաղվում է որոշ հետազոտություններովև նորարարություններով, ինչի օրինակ է Volkswagen Jetta-ի նոր մոդելը, որի մասերի մինչև 70%-ը մշակված է Մեքսիկայում[32][86]:

Cemex-ի գործարանը Մոնտերեյի ծայրամասում:

«Մեծ եռյակը» (General Motors, Ford և Chrysler) գործում է Մեքսիկայում 1930-ականներից, Մինչդեռ Volkswagen-ը և Nissan-ը իրենց գործարանները կառուցել են 1960-ականներին[87]: Ավելի ուշ այս նախագծին մասնակցել են նաև Toyota-ն, Honda-ն, BMW-ն և Mercedes-Benz-ը: Հաշվի առնելով արդյունաբերության բարձր պահանջները հյուսիսամերիկյան բաղադրիչների նկատմամբ, եվրոպական և ասիական մասերի շատ մատակարարներ նույնպես տեղափոխվել են Մեքսիկա. միայն Պուեբլայում 70 արդյունաբերական բաղադրիչ արտադրողներ միավորվում են Volkswagen-ի շուրջ[32]։

Համեմատաբար փոքր ներքին ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը ներկայացված է բեռնատարների, ավտոբուսների և ռազմական տեխնիկայի արտադրող DINA Camiones-ի կողմից, որը ներքին արտադրության և արտասահմանյան ավտոբուսների արտադրողներից գնումների շնորհիվ դարձել է ավտոբուսների ամենամեծ արտադրողն աշխարհում։ Vehizero-ն արտադրում է հիբրիդային բեռնատարներ[88], իսկ նոր ավտոմոբիլային ընկերություններից Mastretta design-ն արտադրում է Mastretta MXT սպորտային մեքենան, Autobuses King-ը նախատեսում է մինչև 2015 թվականը թողարկել 10,000 միկրոավտոբուս[89][90][91]։ Այնուամենայնիվ, ի հայտ են գալիս նոր ավտոընկերություններ, այդ թվում՝ CIMEX-ը, որը մշակել է Conin սպորտային ամենագնացը, թողարկվել է 2010 թվականի սեպտեմբերին Մեքսիկայի ազգային ավտոսրահում[92]։ Մեքսիկայի որոշ խոշոր արդյունաբերություններ ներառում են Cemex-ը՝ աշխարհի ամենամեծ շինարարական ընկերությունը և ցեմենտի երրորդ խոշորագույն արտադրողը[93], ալկոհոլային խմիչքների արտադրությունը, ներառյալ աշխարհահռչակ խաղացողներ, ինչպիսիք են Grupo Modelo-ն, կոնգլոմերատներ, ինչպիսիք են FEMSA-ն, որոնք բացի ալկոհոլային խմիչքների ամենամեծ արտադրող և Coca-Cola-ի երկրորդ խոշորագույն արտադրող լինելուց բացի ունեն բազմաթիվ առևտրային կազմակերպություններ, որոնցից է OXXO տնային խանութների ցանցը, Gruma-ն, որը եգիպտացորենի ալյուրի և տորտիլայի ամենախոշոր արտադրողն է աշխարհում, ինչպես նաև Telmex, Televisa և շատ ուրիշներ ընկերությունները: 2005 թվականին, Համաշխարհային բանկի տվյալներով, բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերական արտադրանքը կազմել է ընդհանուր արտահանման 19,6%-ը[94]։

Մակիլադորները (արտադրական ձեռնարկություններ, որոնք օգտագործում են ներմուծվող չոր հումքը և ապրանքներ են արտադրում ներքին սպառման և արտահանման համար օտարերկրյա ընկերությունների անունից) դարձել են Մեքսիկայում առևտրի գրավչություն: Այս ոլորտը շահել է NAFTA-ից այն իմաստով, որ 1994 թվականից ի վեր մակիլադորի ոլորտում իրական եկամուտներն աճել են 15,5%-ով[30]: Մյուս ոլորտներն այժմ օգտվում են ազատ առևտրի համաձայնագրից, և սահմանամերձ պետություններից արտահանման մասնաբաժինը վերջին 5 տարիների ընթացքում աճել է, մինչդեռ սահմանամերձ պետություններից արտահանման մասնաբաժինը նվազել է:

Cuauhtémoc Moctezuma գարեջրի գործարանը Մեքսիկայի Մոնտերեյ քաղաքում: Այս ընկերությունը հիմնադրվել է 1889 թվականին։ Այսօր այն դեռ գործում է որպես գարեջրի գործարան և ունի երկու թանգարան։

Ներկայումս Մեքսիկան կենտրոնացած է օդատիեզերական արդյունաբերության զարգացման վրա և զբաղվում է ուղղաթիռների և տարածաշրջանային ռեակտիվ ինքնաթիռների ֆյուզելյաժների հավաքմամբ: Արտասահմանյան ընկերությունները, ինչպիսիք են MD Helicopters-ը[95], Bell-ը[96], Cessna-ն[97] և Bombardier-ը[98], Մեքսիկայում արտադրում են ուղղաթիռների, ինքնաթիռների և տարածաշրջանային ինքնաթիռների ֆյուզելյաժներ: Չնայած Մեքսիկական ինքնաթիռի արդյունաբերությունը հիմնականում արտասահմանյան ընկերությունների կողմից է, որոնցից է ավտոմոբիլային արդյունաբերություն, հիմնադրվել են մեքսիկական ընկերություններ, ինչպիսիք են Aeromarmi-ն[99], որը կառուցում է թեթև պտուտակային ինքնաթիռներ, և Hydra Technologies-ը, որը կառուցում է անօդաչու թռչող սարքեր, ինչպիսիք են S4 Ehécatl-ը, ինչպես նաև այլ կարևոր ընկերություններ՝ Frisa Aerospace-ը, որն արտադրում է ռեակտիվ շարժիչի մասեր նոր Mitsubishi Regional jet-ի համար։

Համեմատած Միացյալ Նահանգների կամ Արևմտյան Եվրոպայի երկրների հետ, Մեքսիկայի արդյունաբերական տնտեսության ավելի մեծ հատվածը սննդի արտադրությունն է, որն իր մեջ ներառում է համաշխարհային կարգի մի քանի ընկերություններ, սակայն տարածաշրջանային արդյունաբերությունը թույլ է զարգացած: Կան ազգային ապրանքանիշեր, որոնք ունեն միջազգային տարածում, բայց դրանց արտադրողականությունը սակավ է։

Էլեկտրոնիկա

Մեքսիկական Meebox ընկերության արտադրած համակարգչային տեխնիկա

Վերջին տասնամյակում Մեքսիկայի էլեկտրոնային արդյունաբերությունը զգալիորեն աճել է։ Մեքսիկան էլեկտրոնիկայի արտադրության առումով աշխարհում վեցերորդ տեղն է զբաղեցնում Չինաստանից, Միացյալ Նահանգներից, Ճապոնիայից, Հարավային Կորեայից և Թայվանից հետո: Մեքսիկան էլեկտրոնիկայի երկրորդ խոշորագույն արտահանողն է դեպի Միացյալ Նահանգներ․ 2011 թվականին արտահանվել է 71,4 միլիարդ դոլար արժողությամբ Էլեկտրոնիկա[100]: Մեքսիկայի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության մեջ գերակշռում է հեռուստացույցների, դիսփլեյների, համակարգիչների, բջջային հեռախոսների, տպագիր տպատախտակների, կիսահաղորդիչների, էլեկտրոնային սարքերի, կապի սարքավորումների և հեղուկ բյուրեղային մոդուլների արտադրությունը: Մեքսիկական էլեկտրոնային արդյունաբերությունը 2010-2011 թվականներին աճել է 20%-ով՝ 2003-2009 թվականների 17% աճի կայուն տեմպերի համեմատ[100]: Ներկայումս էլեկտրոնիկան Մեքսիկայի արտահանման ծավալների 30%-ն է կազմում[100]։

Հեռուստացույցներ

Պլազմային, հեղուկ բյուրեղային և LED  հեռուստացույցների նախագծումն ու արտադրությունը մեքսիկական էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության ամենամեծ ոլորտն է, որը կազմում է Մեքսիկայի էլեկտրոնիկայի արտահանումից ստացված եկամուտների 25%-ը[100]: 2009 թվականին Մեքսիկան գերազանցել է Հարավային Կորեային և Չինաստանին՝ որպես հեռուստատեսության ամենամեծ արտադրող[101][102], իսկ Sony-ն[103], Toshiba-ն[104], Samsung-ը[105], Sharp-ը (Semex-ի միջոցով)[106][107], Zenith LG-ն[108][109], Lanix-ը[110], TCL-ը[111], RCA-ն[112], Phillips-ը[113], Elcoteq-ը[114], Tatung-ը[115], Panasonic-ը[116] և Vizio-ն[106][117] արտադրել են CRT, LCD, LED և պլազմային հեռուստացույցներ Մեքսիկայում: Մեքսիկայի՝ որպես հեռուստատեսության ամենամեծ արտադրողի դիրքի շնորհիվ այն հայտնի է որպես աշխարհի հեռուստատեսային մայրաքաղաք էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության ոլորտում[106]:

Համակարգիչներ

Մեքսիկան աշխարհում երրորդ խոշորագույն համակարգչային արտադրողն է, ինչպես տեղական ընկերությունները, որոնցից են Lanix-ը[118], Texa-ն[119], Meebox-ը[120], Spaceit-ը[121], Kyoto-ն[122], այնպես էլ արտասահմանյան ընկերությունները, ինչպիսիք են Dell-ը[123][124], Sony-ն, HP-ն[125], Acer–ը[126], Compaq-ը[127], Samsung-ը և Lenovo-ն[128][129], արտադրում են տարբեր տեսակի համակարգիչներ ամբողջ երկրում: Մեքսիկայում արտադրված համակարգիչների մեծ մասը արտադրվում են արտասահմանյան ընկերությունների կողմից: Մեքսիկան Լատինական Ամերիկայի էլեկտրոնիկա և կենցաղային տեխնիկա արտադրողներից խոշորագույնն է։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.
  2. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO?year=2016
  3. ↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.
  4. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
  5. ↑ Moreno-Brid, Juan Carlos; Ros, Jaime (2009). Development and Growth in the Mexican Economy: A Historical Perspective. Oxford University Press. էջ 51. ISBN 978-0-199-70785-0.
  6. ↑ «PIB — Producto Interno Bruto (2022)». Expansión/Datos macro.com. Վերցված է 14 October 2023-ին.
  7. ↑ «PIB en México en 2022». Expansión/Datos macro.com. Վերցված է 14 October 2023-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 «World Economic Outlook Database, April 2022». IMF (անգլերեն). Վերցված է 2022-07-15-ին.
  9. ↑ «Mexico, World Bank's Country Brief». Արխիվացված է օրիգինալից February 24, 2012-ին. Վերցված է February 19, 2007-ին.
  10. ↑ OECD: Compare your country by tax rate, access date 13 December 2014
  11. ↑ «OECD member countries and partners».
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Mexico. The World Factbook. CIA.
  13. ↑ Tucker, Hank; Murphy, Andrea (8 June 2023). «Inside The Global 2000: JPMorgan Is Again The World's Largest Company As Berkshire Hathaway Falls». Forbes. Վերցված է 11 June 2023-ին.
  14. ↑ Tucker, Hank; Murphy, Andrea (8 June 2023). «The Full List of Forbes Global 2000 in 2023». Forbes. Վերցված է 3 August 2023-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 Jornada, La; Villanueva, Dora (2024-01-23). «Creció 70% riqueza de Slim y Larrea; en contraste, millones de pobres: Oxfam». La Jornada (իսպաներեն).
  16. ↑ Garza, James A. "Porfirio Díaz", in Encyclopedia of Mexico, 406
  17. ↑ «Desarrollo Económico» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից February 2, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-17-ին.
  18. ↑ «PROFMEX-Consorcio Mundial para la Investigación sobre México».
  19. ↑ 19,0 19,1 Kehoe, Timothy J.; Meza, Felife (November 2011). «Catch-Up Growth Followed by Stagnation: Mexico, 1950-2010» (PDF). Latin American Journal of Economics. 48 (2): 227–268. doi:10.21034/wp.693. ISSN 0719-0433. JSTOR 41959232. SSRN 1976515.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 20,7 Crandall, R (September 30, 2004). «Mexico's Domestic Economy». In Crandall, R; Paz, G; Roett, R (eds.). Mexico's Democracy at Work: Political and Economic Dynamics. Lynne Reiner Publishers. ISBN 1-58826-300-2.
  21. ↑ «Retos y perspectivas de la Economía Mexicana en el Siglo XXI». Universidad Veracruzana (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PPT) 2012-12-09-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  22. ↑ «Legislatura LIII – Año I – Período Ordinario – Fecha 19850910 – Número de Diario 19». Crónicas del Congreso de la Unión (իսպաներեն). Վերցված է 2007-02-16-ին.
  23. ↑ «José López Portillo y Pacheco 1920–2004» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից December 15, 2018-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Report for Selected Countries and Subjects». Imf.org. 2006-09-14. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  25. ↑ Cruz Vasconcelos, Gerardo. «Desempeño Histórico 1914–2004» (PDF) (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) March 14, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-17-ին.
  26. ↑ «IMF World Economic Outlook Database, April 2010». Վերցված է 2010-07-24-ին.
  27. ↑ «Valuación Peso Dolar 1970–2006» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից February 17, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Reid, Michael (2009). Forgotten continent: the battle for Latin America's soul. New Haven, Conn.: Yale University Press. էջ 202. ISBN 978-0-300-11616-8. OCLC 262432275.
  29. ↑ Villarreal, M. A.; Cid, Marisabel (2008-11-04). «NAFTA and the Mexican Economy» (անգլերեն). {cite journal}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Hufbauer, G.C.; Schott, J.J . (October 2005), «Chapter 1, Overview» (PDF), NAFTA Revisited: Achievements and Challenges, Washington, DC: Institute for International Economics, էջեր 1–78, ISBN 0-88132-334-9
  31. ↑ 31,0 31,1 Marois, Thomas (May 2011). «Emerging market bank rescues in an era of finance-led neoliberalism: A comparison of Mexico and Turkey» (PDF). Review of International Political Economy. 18 (2): 168–96. doi:10.1080/09692290903475474. S2CID 152788534.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 Gereffi, G; Martínez, M (September 30, 2004). «Mexico's Economic Transformation under NAFTA». In Crandall, R; Paz, G; Roett, R (eds.). Mexico's Democracy at Work: Political and Economic Dynamics. Lynne Reiner Publishers. ISBN 1-58826-300-2.
  33. ↑ «Total GNI Atlas Method 2009, World Bank» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) November 5, 2010-ին. Վերցված է 2010-12-27-ին.
  34. ↑ «GNI per capita 2009, Atlas method and PPP, World Bank» (PDF). Վերցված է 2010-12-27-ին.
  35. ↑ «Reporte ECLAC» (PDF) (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) June 15, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  36. ↑ «Tasas de Interés, Banco de México» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից February 17, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  37. ↑ UNDP Human Development Report 2007/2008 (January 2008). «Table 1: Human Development Index» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից February 26, 2008-ին. Վերցված է 2008-03-20-ին.{cite web}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) pp. 229–32
  38. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects». IMF (անգլերեն). Վերցված է 2024-02-26-ին.
  39. ↑ Mexican Congress (2004-01-04). «Mexican Congress Bill, General Law of Social Development» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 22, 2011-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  40. ↑ «1.4 millones de mexicanos dejan la pobreza extrema entre 2010 y 2012». Animal político. 2013-07-29. Արխիվացված է օրիգինալից July 7, 2019-ին. Վերցված է 2013-07-31-ին.
  41. ↑ «Clases medias en México» (PDF). INEGI. 2013-06-12. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 15, 2013-ին. Վերցված է 2013-07-19-ին.
  42. ↑ «La medición oficial de la pobreza en México». EstePaís.com. 2011-03-01. Արխիվացված է օրիգինալից December 15, 2013-ին. Վերցված է 2013-07-19-ին.
  43. ↑ «Cruzada contra el hambre atenderá a 7.4 millones de pobres». Milenio. 2013-01-21. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-20-ին. Վերցված է 2013-07-19-ին.
  44. ↑ IMF Survey (2010-03-16). «Mexico Recovering...». International Monetary Fund. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  45. ↑ «Impact of Globalization: the Case of Mexico» (PDF). HumanGlobalization.org. November 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 26, 2011-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  46. ↑ Albert Chong and Florencio López de Silanes (August 2004). «Privatization in Mexico» (PDF). Inter-American Development Bank. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) June 13, 2011-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  47. ↑ Hernández Oliva, Rocío Citlalli (July 2001). Globalización y Privatización: El Sector Público en México, 1982-1999. Instituto Nacional de Administración Pública (INAP). Կաղապար:Listed invalid ISBN. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  48. ↑ Tal Barak Harif and Jonathan J. Levin (2010-10-04). «Mexico Boom Leads Americas as Drug War Loses to NAFTA». Bloomberg BusinessWeek. Վերցված է 2010-11-16-ին.(չաշխատող հղում)
  49. ↑ «Brazil now Latin America's largest economy». NBC News. Associated Press. 2005-09-30. Վերցված է 2010-11-28-ին.
  50. ↑ CIA World Fact Book (2010-01-15). «Mexico in the Trillion Dollar Class». Վերցված է 2010-11-16-ին.
  51. ↑ Samuel Peña Guzman (2006-09-04). «Social Inequality in Mexico». Mexidata.info. Արխիվացված է օրիգինալից November 25, 2010-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  52. ↑ Secretary of Tourism (2008-07-02). «Promoting Tourism to tackle Poverty». Mexican Federal Government. Արխիվացված է օրիգինալից April 2, 2015-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  53. ↑ «Federal Government Poverty Fight Initiative». Notimex. 2009-12-28. Արխիվացված է օրիգինալից April 12, 2013-ին. Վերցված է 2010-11-16-ին.
  54. ↑ «Mexico achieves universal health coverage, enrolls 52.6 million people in less than a decade». Harvard School of Public Health. 2012-08-15. Վերցված է 2013-09-16-ին.
  55. ↑ «Carlos Slim's Embarrassment of Riches - TIME». Time. July 11, 2007. Արխիվացված է օրիգինալից July 13, 2007-ին.
  56. ↑ «La Jornada en Internet: Gasto de los más acaudalados del país supera 10% del PIB». Արխիվացված է օրիգինալից May 9, 2013-ին. Վերցված է 2013-05-07-ին.
  57. ↑ Perspectivas OCDE: México Reformas para el Cambio [1] "Si bien la pobreza había venido disminuyendo a lo largo de los últimos decenios, en fechas recientes ha vuelto a aumentar. Entre 2004 y 2008 la proporción de personas que vivían con menos del 50% del ingreso medio aumentó del 18.4% al 21%. También se registró un crecimiento considerable en las últimas estadísticas oficiales sobre la pobreza absoluta, que tienen en cuenta el acceso a alimentos, salud, educación, vivienda y otros factores. De acuerdo con datos recientes del Consejo Nacional de Evaluación de la Política de Desarrollo Social (CONEVAL), entre 2006 y 2010, la proporción de personas que vivían en la pobreza (extrema y moderada) aumentó del 35% al 46% (lo que equivale a 52 millones de personas). El alto nivel de pobreza absoluta se refleja también en otros indicadores relativos a las condiciones de vida: por ejemplo, la mortalidad infantil, que es tres veces superior al promedio de la OCDE, y la tasa de analfabetismo, que supera a la media del conjunto de la Organización. México es el segundo país con las desigualdades más grandes entre los países de la OCDE, después de Chile, si bien la tendencia ha sido descendente en la última década. Las estadísticas más recientes de la OCDE, que figuran en el informe Divided We Stand (diciembre de 2011), señalan que el 10% más pobre de la población de México percibe alrededor del 1.3% del ingreso total disponible, mientras que el 10% más rico recibe casi el 36%. Aunque México es uno de los pocos países de la OCDE donde las desigualdades han disminuido en las últimas décadas, éstas siguen siendo altas y se han convertido en un obstáculo para el crecimiento y el desarrollo."
  58. ↑ «World Bank:Income Generation and Social Protection for the Poor:Executive Summary, 2005» (PDF). Վերցված է 2011-04-16-ին.
  59. ↑ Colato, Javier (2018-02-01). «Mexico: Remittances hit record high in 2017». Focus Economics. Վերցված է 2018-02-01-ին.
  60. ↑ «Remittances Supersede Oil As Mexico's Main Source Of Foreign Income». Forbes. Վերցված է 2018-03-12-ին.
  61. ↑ «Remittances To Mexico Drop 11 Percent In February». Fox News. Արխիվացված է օրիգինալից June 27, 2013-ին.
  62. ↑ 62,0 62,1 Cite warning: <ref> tag with name remittances cannot be previewed because it is defined outside the current section or not defined at all.
  63. ↑ (es)«Informe Anual, 2004, Banco de México». Արխիվացված է օրիգինալից August 13, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  64. ↑ Fernández, E; Montaño, T. (October 9, 2006). «Migrantes aportan dinero para obras». El Universal (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից April 25, 2014-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  65. ↑ Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo (2005). «Informe sobre desarrollo humano, México, 2004» (իսպաներեն). United Nations. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) December 13, 2014-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին. {cite journal}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  66. ↑ INEGI. «Producto interno bruto por entidad federativa. Participación sectorial por entidad federativa» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից July 14, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  67. ↑ INEGI. «Producto interno bruto por entidad federativa. Variación anual» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից July 14, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  68. ↑ CONAPO. «Indices de Desarrollo Humano» (PDF) (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) June 5, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  69. ↑ Estevez, Dolia. «Remittances Supersede Oil As Mexico's Main Source Of Foreign Income». Forbes.
  70. ↑ Instituto Nacional de Geografía, Estadística e Informática. «Banco de Información Económica». Արխիվացված է օրիգինալից February 18, 2007-ին. Վերցված է 2007-02-16-ին.
  71. ↑ Hufbauer, G.C.; Schott, J.J . (October 2005), «Chapter 5, Agriculture» (PDF), NAFTA Revisited: Achievements and Challenges, Washington, DC: Institute for International Economics, էջեր 283–363, ISBN 0-88132-334-9
  72. ↑ 72,0 72,1 «Faostat». Արխիվացված է օրիգինալից September 4, 2015-ին. Վերցված է 2015-09-01-ին.
  73. ↑ «Ejido» (իսպաներեն). Վերցված է 2007-05-29-ին.
  74. ↑ Secretaría de Reforma Agraria. «Las Transformaciones del Cardenismo» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից May 13, 2007-ին. Վերցված է 2007-05-29-ին.
  75. ↑ Secretaría de Reforma Agraria. «Nuevas Demandas Campesinas». Արխիվացված է օրիգինալից May 13, 2007-ին. Վերցված է 2007-05-29-ին.
  76. ↑ Secretaría de Reforma Agraria. «Trasformación Institucional» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից May 13, 2007-ին. Վերցված է 2007-05-29-ին.
  77. ↑ 77,0 77,1 Zanhiser, S; Coyle, W. (2004). «U.S.-Mexico Corn Trade During the NAFTA Era: New Twists to an Old Story». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) September 24, 2006-ին. Վերցված է 2006-09-28-ին.
  78. ↑ Nadal, A. (2002). «Zea Mays: Effects of Trade Liberalization of Mexico's Corn Sector». In Deere, C.L. (ed.). Greening the Americas. MIT Press, Cambridge, MA. ISBN 0-262-54138-6.
  79. ↑ «Potato world: Latin America – International Year of the Potato 2008». Potato2008.org. Արխիվացված է օրիգինալից September 11, 2012-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  80. ↑ «ISAAA Website». Isaaa.org. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  81. ↑ Sugar HJournal, December 2009
  82. ↑ Rosenberg, Mica (2009-12-11). «Mexican sugar industry anxious ahead NAFTA opening». SignOnSanDiego.com. Արխիվացված է օրիգինալից February 21, 2009-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  83. ↑ Sugar Journal May 2009
  84. ↑ 84,0 84,1 «'Lithium is ours:' Senate approves mining reform, nationalizing the metal». Mexico News Daily. 20 April 2022. Վերցված է 23 April 2022-ին.
  85. ↑ «Mining industry doubts Mexico's capacity for exploiting lithium deposits». Mexico News Daily. 23 December 2021.
  86. ↑ «VW hará auto del Bicentenario en Puebla – Negocios». CNNExpansion.com. July 6, 2010. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  87. ↑ Hufbauer, G.C.; Schott, J.J . (October 2001). «Chapter 6, The Automotive Sector» (PDF). NAFTA Revisited: Achievements and Challenges. Washington, DC: Institute for International Economics. էջեր 1–78. ISBN 0-88132-334-9.
  88. ↑ «Vehículos Híbridos». Vehizero. Արխիվացված է օրիգինալից April 15, 2011-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  89. ↑ «Planta de King Autobuses México arranca operaciones en Hidalgo». Transporte Informativo. April 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից September 6, 2011-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  90. ↑ Nombre * (October 13, 2011). «Inicia operaciones King Autobuses México | Nación Transporte» (իսպաներեն). Naciontransporte.com. Արխիվացված է օրիգինալից August 22, 2011-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  91. ↑ Loke. «King Autobuses ensambla 700 vehículos anualmente | Ediciones Impresas Milenio». Impreso.milenio.com. Արխիվացված է օրիգինալից July 9, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  92. ↑ «CIMEX». ConceptoGT. Արխիվացված է օրիգինալից February 12, 2011-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  93. ↑ Federal Trade Commission. «With Conditions, FTC Allows Cemex's Acquisition of RMC». Արխիվացված է օրիգինալից August 17, 2007-ին. Վերցված է 2007-05-29-ին.
  94. ↑ The World Bank. «Mexico Data Profile». Արխիվացված է օրիգինալից May 15, 2007-ին. Վերցված է 2007-05-29-ին.
  95. ↑ «Sala de prensa – Contenido – Gobierno del Estado de Nuevo León, México». Nl.gob.mx. 2006-08-29. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  96. ↑ «Inaugura Bell Helicopter su primera planta en Chihuahua». Chihuahuaalinstante.com. Արխիվացված է օրիգինալից July 8, 2011-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  97. ↑ «Cessna rolls out fuselage made in Chihuahua». Chihuahuanfrontier.com. 2009-08-11. Արխիվացված է օրիգինալից March 18, 2011-ին. Վերցված է 2011-04-16-ին.
  98. ↑ http://www.maquilaportal.com/news/index.php/blog/show/Bombardier-is-committed-to-Mexico,-Learjet-85-pieces-to-be-manufactured-here.html. Վերցված է July 10, 2010-ին. {cite web}: Missing or empty |title= (օգնություն)(չաշխատող հղում)
  99. ↑ «Aeromarmi.com». Aeromarmi.com. Արխիվացված է օրիգինալից June 5, 2013-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 100,3 Marca Pais – Imagen de Mexico (October 6, 2011). «Mexican Consumer Electronics Industry Second Largest Supplier of Electronics to the U.S...». Mexico City: PRNewswire–USNewswire. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  101. ↑ «Welcome to MEXICOTODAY.ORG». Արխիվացված է օրիգինալից June 13, 2015-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  102. ↑ Inicio Արխիվացված Հոկտեմբեր 9, 2018 Wayback Machine. Promexico.gob.mx. Retrieved on 2010-08-14.
  103. ↑ «SEL US Locations». News.sel.sony.com. Արխիվացված է օրիգինալից February 8, 2009-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  104. ↑ «Compal Acquires Toshiba's Mexican LCD-TV Factory | CENS.com – The Taiwan Economic News». CENS.com. Արխիվացված է օրիգինալից June 6, 2013-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  105. ↑ «Samsung Mexicana, S.A. de C.V., Tijuana on Twin Plant Guide Business Directory of Companies». Solunet-infomex.com. Արխիվացված է օրիգինալից April 1, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Kessler, Michelle. «Sharp takes a gamble on new TV plant in Mexico». Abcnews.go.com. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  107. ↑ «Sony, Sharp Open New LCD TV Plants». PCWorld. October 16, 2007. Արխիվացված է օրիգինալից October 31, 2011-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  108. ↑ «Zenith Electronic's Mexican Maquiladora Factories». www.cfomaquiladoras.org. Արխիվացված է օրիգինալից October 18, 2016-ին. Վերցված է January 19, 2019-ին.
  109. ↑ Dave (July 7, 2009). «LG Electronics Reorganises And Shuts Manufacturing Plants In Mexico». Geek with Laptop. Արխիվացված է օրիգինալից November 2, 2011-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  110. ↑ «Lanix – Q2 2011 | LexisNexis | Professional Journal archives from». AllBusiness.com. April 1, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից July 24, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  111. ↑ «TCL Talent strategic thinking: The eagle is out of the training and motivation | IC Supply». www.icsupply.org. Արխիվացված է օրիգինալից 26 April 2012-ին. Վերցված է 15 January 2022-ին.
  112. ↑ «Rca Componentes De Mexico, S.A. De C.V.». Արխիվացված է օրիգինալից June 14, 2015-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  113. ↑ «Philips agrees to transfer TV assembly facility located In Juarez, Mexico to Elcoteq». Newscenter.philips.com. September 4, 2008. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  114. ↑ «Flat Panel TV Production Moves from OEM to EMS». The Elcoteq Blog. Արխիվացված է օրիգինալից November 2, 2011-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  115. ↑ «Tatung Juarez will manufacture GE televisions». Maquila Portal. September 26, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից April 22, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  116. ↑ «Panasonic Ideas for Life – ISO 14001». Panasonic.com. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  117. ↑ «Vizio CEO Predicts Declining TV Prices, Possible IPO». The Wall Street Journal. December 21, 2009. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  118. ↑ «Lanix - Estamos Conectados». Արխիվացված է օրիգինալից May 25, 2015-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  119. ↑ «Computadoras». Արխիվացված է օրիգինալից February 13, 2019-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  120. ↑ «Bienvenido | Meebox.me | Computadoras y Slates touch y multitouch en Guadalajara, Jalisco y Mexico». Արխիվացված է օրիգինալից January 14, 2012-ին. Վերցված է 2011-12-31-ին.
  121. ↑ «Space It: Empresa mexicana de accesorios de cómputo». July 28, 2011. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  122. ↑ «Kyoto. Let the Fun Begin». Արխիվացված է օրիգինալից April 11, 2010-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  123. ↑ «Foxconn switches connector production back to Taiwan, to assemble complete PCs for Dell in Mexico and China». Digitimes.com. June 24, 2008. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  124. ↑ «Dell petition says plant production shifting to Mexico : News-Record.com : Greensboro & the Triad's most trusted source for local news and analysis». News-Record.com. Արխիվացված է օրիգինալից September 5, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  125. ↑ «Data» (PDF). www.hp.com.
  126. ↑ «Acer Builds Pc Manufacturing Plant In Mexico | Computergram International». Find Articles. April 22, 1998. Արխիվացված է օրիգինալից July 8, 2012-ին. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  127. ↑ «Flextronics International Ltd. – Company History». Fundinguniverse.com. Վերցված է October 17, 2011-ին.
  128. ↑ «Lenovo Opens Manufacturing Plants in Mexico and India». PCWorld. July 26, 2007. Արխիվացված է օրիգինալից March 10, 2012-ին. Վերցված է June 11, 2015-ին.
  129. ↑ «Lenovo's Mexican Computer Factory Starts Production – ChinaTechNews.com – The Technology Source for the Latest Chinese News on Internet, Computers, Digital, Science, Electronics, Law, Security, Software, Web 2.0, Telecom, and Wireless Industries». ChinaTechNews.com. February 22, 2009. Վերցված է October 17, 2011-ին.