Նյուտոնի երկանդամ
Նյուտոնի երկանդամ, բանաձև, որը հնարավորություն է տալիս ցանկացած աստիճանի բազմանդամ վերլուծել և ներկայացնել անդամների գումարի տեսքով.
որտեղ -ը համարվում է երկանդամի գործակից, իսկ -ը ցանկացած բնական թիվ։ Այս բանաձևը հայտնի է եղել հնդկական և իսլամական մաթեմատիկայում։ Նյուտոնը ստեղծել է այս բանաձևը ցանկացած աստիճանի համար՝ նույնիսկ իրական և կոմպլեքս թվերի համար։
Ապացույց
Երբ երկանդամը ընդունում է արժեքը.
Ինդուկցիոն քայլեր. ցանկացած -ի դեպքում՝
Ապացուցենք -ի համար.
Սկսենք ապացույցը.
Երբ .
Երբ .
Ապացուցված է։
Ընդհանրացում
Նյուտոնի երկանդամի բանաձևը հանդիսանում է ֆունկցիայի մասնավոր դեպքը՝ Թեյլորի շարքից.
- ,
որտեղ r-ը կարող է լինել կոմպլեքս թիվ։ Այս ընդլայման գործակիցները կան բանաձևի մեջ.
Այս շարքում՝
Մասնավորապես եթե և , ապա ստացվում է այսպես.
Երբ և ապա.
- :
Բազմանդամային թեորեմ
Այս բանաձևը կարելի է ընդհանրացնել ցանկացած թվի համար.
- ,
որտեղ ։
Պատմություն
Երկար ժամանակ համարվում էր, որ բնական ցուցիչով աստիճանի համար այս բանաձևը, հայտնաբերել է Բլեզ Պասկալը՝ 17-րդդարում։ Մի քանի պատմաբաններ կարծում էին, որ այս բանաձևը հայտնաբերել է ճապոնացի մաթեմաթիկոս Յանու Խուեյուն, որը ապրել է 18-րդդարում, և նույնիսկ իսլամական մաթեմաթիկոս ատ Տուին (18-րդդար) և ալ Կաշին (15-րդդար)։
1676 թվականին Իսահակ Նյուտոնը ամփոփել է այս բանաձևը։
Գեղարվեստական գրականության մեջ
Գեղարվեստական գրականության մեջ Նյուտոնի երկանդամը հիշատակվում է մի քանի համատեքստերում, որտեղ խոսվում է բարդ բաների մասին[1]։
- Արթուր Կոնան Դոյլի «Հոլմսի վերջին գործը» պատմվածքի մեջ, Հոլմսը ասում է մաթեմաթիկայի պրոֆեսոր Մորիարտիին.
- Հայտնի է Մ. Ա. Բուլգակովի «Վարպետը և Մարգարիտան» վեպի մեջբերումը. «Իմացի՛ր, Նյուտոնի երկանդամը»։ Ավելի ուշ այդ արտահայտությունը հիշատակվել է Ա. Ա. Տարկովսկու «Ստալկեր» ֆիլմում։
Տես նաև
- Կրճատ բազմապատկման բանաձևեր
- Երկանդամի գործակից
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.