Երեւանի Մեթրոն
Երեւանի Մեթրոն, պաշտօնապէս՝ Կարէն Տէմիրճեանի անունով Երեւանի Մեթրոն, Երեւանի մեթրոյի ցանցն է։ Կառուցումը սկսած է 1972-ին, գործել սկսած է 1981-ին եւ ընդլայնուած է մինչեւ 1996 թուական: Կը գտնուի Երեւանի քաղաքապետարանի ենթակայութեան տակ։ Աշխատողներու թիւը 2005-ի տուեալներով կազմած է 1.129 մարդ։
Պատմութիւն
Կառուցման նախագիծը հաստատուած է որպէս ստորգետնեայ թրամուայի նախագիծ, սակայն հետագային ան վերափոխուած է մեթրոյի։ Կառուցումը սկսած է 1972 թուականին, սակայն, քանի որ հինգ տարուան ընթացքին ճանապարհին միայն 3,9 քմ.-ը պատրաստ էր, 1977-ին համայնավարական կուսակցութիւնը որոշում առաւ սովետական այլ քաղաքներէն (Մոսկուայի, Լենինկրատի, Մինսքի կամ Թիֆլիսի) օգնութեան կանչել նման աշխատանքներու փորձ ունեցող մասնագէտներ։
Մեթրոն բացուեցաւ 7 Մարտ 1981-ին։ Հետագայ տարիներու ընթացքին ան ընդլայնեցաւ մինչեւ քաղաքի հարաւային մասերը։ Վերջին կայարանը (Չարբախ) շահագործման յանձնուած է 1996 թուականին:
Մեթրոյին կառուցումը եւ ընդլայնումը կատարուած է Կարէն Տէմիրճեանի ղեկավարութեան օրով եւ անոր անմիջական հովանաւորութեամբ։ 28 Դեկտեմբեր 1999-ին Երեւանի մեթրոն կոչուեցաւ 27 Հոկտեմբերի Ազգային ժողովին մէջ ահաբեկչական գործողութեան ժամանակ սպաննուած Կարէն Տէմիրճեանի անունով։
Կառուցման բարձր որակին շնորհիւ մեթրոն 1988-ի կործանարար երկրաշարժի ժամանակ չկրեց որեւէ լուրջ վնաս, եւ շարունակեց աշխատիլ արդէն իսկ յաջորդ օրը։ Սակայն երկրաշարժը դարձաւ մեթրոյի ընդլայնման աշխատանքներու կանխեցման գլխաւոր պատճառներէն մէկը, քանի որ հանրապետութեան ամբողջ շինարարական միջոցները ուղղուած էր աւերուած շրջաններու վերականգման։
1990-ականներու սկիզբը ճգնաժամի ընթացքին հասարակական փոխադրամիջոցի միակ ձեւն էր, որ չէր կեցած իր աշխատանքը։
Ժամանակագրութիւն
| Հատուածը | Բացման ամիսը |
|---|---|
| Բարեկամութիւն - Սասունցի Դաւիթ | 7 Մարտ 1981 |
| Հանրապետութեան Հրապարակ | 26 Դեկտեմբեր 1981 |
| Սասունցի Դաւիթ - Գործարանային | 11 Յուլիս 1983 |
| Գործարանային - Շէնգաւիթ | 26 Դեկտեմբեր 1985 |
| Շէնգաւիթ - Գարեգին Նժդեհի Հրապարակ | 1 Յունուար 1987 |
| Զօրավար Անդրանիկ | 2 Դեկտեմբեր 1989 |
| Շէնգաւիթ - Չարբախ | 26 Դեկտեմբեր 1996 |
N.B Շէնգաւիթ-Չարբախ երթուղին կը գործածուի որպէս առանձին ծառայութիւն։
- 1972 թուականին՝ Կը սկսի Երեւանի մեթրոյի շինարարութիւնը։
- 7 Մարտ 1981-ին՝ Շահագործման կը յանձնուի Բարեկամութիւն - Սասունցի Դաւիթ հատուածը։
- 26 Դեկտեմբեր 1981-ին՝ Կը բացուի Լենինի Հրապարակ կայարանը։
- 11 Յուլիս 1983-ին՝ Շահագործման կը յանձնուի Սասունցի Դաւիթ - Գործարանային հատուածը
- 26 Դեկտեմբեր 1985-ին՝ Շահագործման կը յանձնուի Գործարանային - Շէնգաւիթ հատուածը։
- 1 Յունուար 1987-ին՝ Շահագործման կը յանձնուի Շէնգաւիթ - Սփանտարեան Հրապարակ հատուածը։
- Դեկտեմբեր 1988-ին՝ Սպիտակի երկրաշարժէն ետք կը կենան Աջափնեակ եւ Դաւիթաշէն թաղամասերուն մէջ Մեթրոյի Կայարաններ կառուցելու աշխատանքները։
- 2 Դեկտեմբեր 1989-ին՝ Կը բացուի Հոկտեմբերեան կայարանը։
- 26 Դեկտեմբեր 1996-ին՝ Շահագործման կը յանձնուի Շէնգաւիթ - Չարբախ հատուածը։
- 28 Դեկտեմբեր 1999-ին՝ Երեւանի մեթրոյին կը տրուի Կարէն Տէմիրճեանի անունը։
- 21 Յուլիս 2011-ին՝ Մեթրոյի ուղեվարձը կը սահմանուի 100 դրամ:
Վերաանուանումներ
1992-ին՝ Հայաստանի անկախացումէն եւ Խորհրդային միութեան փլուզումէն ետք վերանուանուած են Երեւանի մեթրոյի կայարաններէն մի քանին։
| Կայարանը | Նախկին անունը | Տարիներ |
|---|---|---|
| Մարշալ Բաղրամեան | Սարալանջի | 1981-1982 |
| Հանրապետութեան Հրապարակ | Լենինի Հրապարակ | 1981-1992 |
| Գարեգին Նժդեհի Հրապարակ | Սփանտարեան Հրապարակ | 1987-1992 |
| Զօրավար Անդրանիկ | Հոկտեմբերեան | 1989-1992 |
Թիւեր եւ փաստեր
- 1981-ի դրութեամբ տարեկան 14 միլիոն մարդ կ'օգտուէր մեթրոյէն, 1987 թուականին այդ թիւը արդէն կը հասնէր 31 միլիոնի (որ կը կազմէր բոլոր փոխադրամիջոցներով կատարուող ուղեւորահոսքի 9 %-ին)։ 2001-ին այդ թիւը կը կազմէր 15,5 միլիոն երթեւեկող։ 2008-ին մեթրոն 18 միլիոն ուղեւոր տեղափոխած է, 2023-ին՝ 29,6 միլիոն։ Ներկայիս մեթրոյէն օրական կ'օգտուի 81000 հազար մարդ։
- Երեւանի մեթրոյի ուղիներու ընդհանուր երկարութիւնը 12,1 քմ. է, կ'աշխատին 10 կայարաններ: Կայարաններէն երեքը՝ Սասունցի Դաւիթ, Գործարանային եւ Չարբախ կայարանները վերգետնեայ են, մնացած եօթը՝ ստորգետնեայ։
Կայարանները
| Կայարանի անունը | Մուտքը/ելքը | Խորութիւնը | Շահագործման հանձնելու ամիսը |
|---|---|---|---|
| Բարեկամութիւն | Քիեւեանի խաչմերուկ | 7 Մարտ 1981 | |
| Մարշալ Բաղրամեան[1] | Մարշալ Բաղրամեան պողոտայ, Սիրահարներու այգի | 7 Մարտ 1981 | |
| Երիտասարդական | Իսահակեան եւ Աբովեան փողոցներու խաչմերուկ | 7 Մարտ 1981 | |
| Հանրապետութեան հրապարակ[2] | Կառավարութեան 3-րդ մասնաշէնք | 26 Դեկտեմբեր 1981 | |
| Զօրավար Անդրանիկ[3] | Տիգրան Մեծի պողոտայ, Խորենացիի եւ Ագաթանգեղոսի փողոցներ | 2 Դեկտեմբեր 1989 | |
| Սասունցի Դաւիթ | Երկաթուղային կայարան | Վերգետնեայ | 7 Մարտ 1981 |
| Գործարանային | 1-ին մաս | Վերգետնեայ | 11 Յուլիս 1983 |
| Շէնգաւիթ | Շէնգաւիթ | 26 Դեկտեմբեր 1985 | |
| Գարեգին Նժդեհի հրապարակ[4] | Գարեգին Նժդեհի հրապարակ | 1 Յունուար 1987 | |
| Չարբախ | Չարբախ | Վերգետնեայ | 26 Դեկտեմբեր 1996 |
Ծանօթագրութիւններ
Արտաքին յղումներ
- Կարէն Տեմիրճեանի անունով Երեւանի Մետրոպոլիտը
- Հմայող երակ
- Երիտասարդական կայարանի 3D տեսարանը Archived 2012-10-19 at the Wayback Machine.
