Խաչատուր Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարան

Խաչատուր Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարան
Հիմնադրուած է 1922[1]
Ռեկտոր Ռուբեն Միրզախանյան?
Անդամակցութիւն Ֆրանքոֆոնի համալսարանական գործակալութիւն[2]
Երկիր  Հայաստան[3]
Հասցէ Տիգրան Մեծի 17
Պարգեւներ Աշխատանքային Կարմիր դրօշի շքանշան
Կայք aspu.am
Armenian State Pedagogical University Վիքիպահեստում

Խաչատուր Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարան, հիմնադրուած է 7 Նոյեմբեր 1922-ին Երեւանի վաստակաշատ մանկավարժ Արշաւիր Շաւարշեանի ղեկավարութեամբ։

Նորաստեղծ համալսարանը ունէր միայն մանկավարժական մասնաբաժին, նախադպրոցական, դպրոցական եւ արտադպրոցական մասնագիտութիւններով։ Պարապմունքները սկսան 27 Նոյեմբերէն, նախկին Հռիփսիմեան գիմնազիայի շէնքին մէջ։

1924-1925 ուսումնական տարին հայկական մանկավարժական ուսումնարանը ունեցաւ իր առաջին շրջանաւարտները։

Համալսարանին մէջ կ'աշխատէին ականաւոր գիտնականներ ու հմուտ մանկավարժներ՝ Յակոբ Մանանդեանը, Հրաչեայ Աճառեանը, Մանուկ Աբեղեանը, Արսէն Տէրտէրեանը, Աշոտ Տէր-Մկրտիչեանը, Դրաստամատ Տէր-Սիմոնեանը, Հայկ Ազատեանը, Գրիգոր Չուպարը, Աւետիք Տէր-Պօղոսեանը, Արսէն Պէճանեանը, Տիգրան Ռաշմաճեանը, Յովհաննէս Տէր-Միրաքեանը, Գրիգոր Ղափանցեանը, Ստեփան Ներսիսեանը, Վահան Ռշտունին եւ շատ ուրիշներ։

Հայ մեծ լուսաւորիչ Խաչատուր Աբովեանի մահուան 100-ամեայ տարեդարձին առթիւ, 1948-ին Մանկավարժական ուսումնարանը կոչուեցաւ անոր անունով ու մինչեւ օրս ալ կը կրէ մեծ մանկավարժի անունը։

Հայաստանի Հանրապետութեան կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան որոշմամբ Յունուար 2000-էն մանկավարժական ուսումնարանը վերանուանուեցաւ Խ. Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարան։

Համալսարանը իր 95 ամեայ պատմութեան ընթացքին ունեցած է ականաւոր շրջանաւարտներ, հասարակական եւ պետական գործիչներ, այնպիսիք, ինչպիսին են Հայաստանի կենտգործկոմի նախագահ Գէորգ Հանեսօղլեանն ու Հայաստանի Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան նախագահ Հրանդ Ոսկանեանը, Խորհրդային Միութեան հերոս Աշոտ Ամատունին, Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային հերոս Մովսէս Գորգիսեանն ու Արցախի հերոս Մեխակ Մեխակեանը, ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ Արմէն Խաչատրեանը, նախարարներ Յակոբ Մովսէսն ու ՀՀ արդարադատութեան պետական խորհրդական Դաւիթ Յարութիւնեանը, կեներալ-լեյտենանտ Ալիկ Սարգսեանը:

Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմին մասնակցած են 200-էն աւելի շրջանաւարտներ եւ ուսանողներ: Արցախեան ազատամարտին մասնակցած են 50-էն աւելի շրջանաւարտներ եւ ուսանողներ: Անոնց մեծագոյն մասը արժանացած են խորհրդային եւ ՀՀ շքանշաններու ու մետալներու:

Մեծ է համալսարանի շրջանաւարտ գիտնականներու աւանդը. Շաքրօ Մհոյեանն ու Մանուէլ Զուլալեանը դարձած են ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսներ։ ՀԽՍՀ գիտութիւններու ակադեմիայի եւ ՀՀ գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամներ են համալսարանի շրջանաւարտներ Աշոտ Աբրահամեանը, Գուրգէն Թադեւոսեանը, Սիմոն Կրկեաշարեանը, Աելիտա Տոլուխանեանը, Վիգէն Ղազարեանը։ Մօտ 200 շրջանաւարտ դարձած է գիտութեան դոկտոր-պրոֆեսոր։ Անոնց ջանքերով տպագրուած է 2200 անուն գիրք։

Մանկավարժական համալսարանին մեծ պատիւ եւ հռչակ բերած են համալսարանի շրջանաւարտներ Յովհաննէս Շիրազն ու Հրանդ Մաթեւոսեանը, Սերօ Խանզադեանն ու Ռազմիկ Դաւոյեանը։

Համալսարանի շրջանաւարտները լուրջ ներդրում ունին երկրի մշակութային կեանքէն ներս։ Բազմաթիւ գրողներ, լրագրողներ, գրադարանային աշխատողներ, գեղանկարիչներ, ռեժիսորներ, դերասաններ յայտնի են որպէս աբովեանականներ։ Ռեժիսորներ Հենրիկ Մալեան, Ֆրունզէ Տովլաթեան, Գրիգոր Մելիք-Աւագեան, Լաերտ Վաղարշեան, Մարատ Վարժապետեան, Ալպերտ Եաւուրեան, Եուրի Երզնկեան, Սերգէյ Իսրայէլեան, Տմիդրի Կեսայեանց, դիրիժորներ Էմմա Ծատուրեան, Արամ Քաթանեան, Յակոբ Ոսկանեան, գեղանկարիչ Յովհաննէս Զարդարեան, քանդակագործ Ղուկաս Չուպարեան, պարուսոյցներ Ազատ Ղարիպեան, Վանուշ Խանամիրեան, Ֆրունզէ Ելանեան։ Մտաւորականներու այս սերուցքը կրթած է մեր ուսանողները։

Ոչ միայն գիտական ու մշակութային, այլեւ մարզական յաջողութիւններ գրանցած է մանկավարժական համալսարանը։ Հայաստանի մարզական փառքի տարածողներ, միջազգային կարգի մարզանքի վարպետներ, թենիսիստներ Էլմիրա Անտոնեանը, Բագրատ Պուռնազեանը մանկավարժականի շրջանաւարտներ են։ Ներկայիս ֆիզիքական կուլտուրայի ամպիոնը վերակազմաւորուած է «Շախմատի եւ սպորտի» ամպիոնի եւ զայն կը ղեկավարէ միջազգային կարգի գրոսմայսթըր Սմբատ Լպուտեանը։

Համալսարանէն ներս կը դասաւանդեն իրենց ոլորտներուն մէջ կայացած եւ լայն ճանաչում ունեցող բարձրորակ մասնագէտներ, գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի 17 անդամներ։

Մանկավարժական համալսարանը կը գործէ ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիքական հետազօտութիւններու ինստիտուտին հետ համատեղ բացուած գիտաուսումնական «Ոչ գծային օպտիկական, լազերային եւ ֆօթօնիքական բիւրեղներու տարրալուծարան, ուր կ'աճեցուին արհեստական բիւրեղներ։

Այսօր մանկավարժական համալսարանը կը վարէ միջազգային համաւատարմագրման միտուած քաղաքականութիւն, ընդգրկուած է կրթութեան որակի բարձրացման ուղղուած տարածաշրջանային եւ եւրոպական կրթական ծրագիրներուն մէջ։ Մանկավարժականի լաւագոյն ուսանողները այսուհետեւ հնարաւորութիւն ունին իրենց ուսման որոշակի ժամանակահատուած փոխանակման ծրագրերով անցընել ամերիկեան, եւրոպական եւ ռուսական յայտնի համալսարաններէն ներս։

Համալսարանը ունի 10 ֆակուլտետ, 50-է աւելի ամպիոններ, առկայ եւ հեռակայ ուսուցմամբ համալսարանին մէջ կը սորվին աւելի քան 10.000 ուսանող։ 2004-2005 ուսումնական տարուընէ համալսարանը կ'իրականացնէ եռաստիճան/բակալաւրիատ, մագիստրատուրա, ասպիրանտուրա/ ուսուցում։ Ուսման ժամկէտը բակալաւրիատի մէջ 4 տարի է, մագիստրատուրայի մէջ՝ 2։ Մասնագէտներ կը պատրաստուին 52 մասնագիտութիւններու գծով։ Համալսարանէն ներս սահմանուած է 25 անուանական թոշակ։ Մանկավարժական համալսարանը ունի հիմնական, ինչպէս նաեւ աւագ դպրոց-վարժարան Երեւանի կեդրոնը։

Գիտական առաջընթացին համաքայլ՝ համալսարանը մասնագէտներ կը պատրաստէ ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետութեան, այլեւ Արցախի եւ սփիւռքի հայ կրթօճախներուն համար[4]։

Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարանի շէնք

Մասնաբաժիններ (Ֆակուլտետներ)

  1. Բանասիրական
  2. Պատմութեան եւ իրաւագիտութեան
  3. Սկզբնական կրթութեան
  4. Կենսաբանութեան, քիմիայի եւ աշխարհագրութեան
  5. Կրթութեան, հոգեբանութեան եւ հասարակագիտութեան
  6. Օտար լեզուներու
  7. Մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի եւ ինֆորմաթիքայի
  8. Գեղարուեստական կրթութեան
  9. Յատուկ կրթութեան
  10. Գիւղատնտեսութեան

Ամպիոններ

  • Հայոց լեզուի եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Հայ հին եւ միջնադարեան գրականութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Հայ նոր եւ նորագոյն գրականութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Ռուսաց լեզուի, Արտասահմանեան գրականութեան, Հայոց պատմութեան, Համաշխարհային պատմութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Իրաւագիտութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Քաղաքագիտութեան եւ իրաւունքի պատմութեան, Մաթեմատիկայի եւ տարրական ուսուցման մեթոդիկայի
  • Աշոտ Տէր-Գրիգորեանի անուան Մայրենիի եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Նախադպրոցական մանկավարժութեան եւ մեթոդիկաներու
  • Զարգացման եւ կիրառական հոգեբանութեան, Հոգեբանութեան տեսութեան եւ պատմութեան, Տարիքային եւ մանկավարժական հոգեբանութեան
  • Հասարակագիտութեան եւ ընկերային աշխատանքի
  • Կենսաբանութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Քիմիայի եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Մարդու եւ կենդանիներու ‎բնախօսութեան, Ընկերա-տնտեսական աշխարհագրութեան եւ աշխարհագրութեան դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Ֆիզիկական աշխարհագրութեան
  • Անգլերէն լեզուի ուսուցման, Գերմանական լեզուներու, Ռոմանական լեզուներու, Օտար լեզուներու դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Ընդհանուր ֆիզիկայի, Ինֆորմատիկայի եւ անոր դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Տեսական ֆիզիկայի եւ ֆիզիկայի ուսուցման մեթոդիկայի,
  • Մեքենագիտութեան, ընդհանուր տեխնիկական առարկաներու եւ անոնց դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Բարձրագոյն հանրահաշուի եւ երկրաչափութեան, Մաթեմատիկայի դասաւանդման մեթոդիկայի
  • Մաթեմատիկական անալիզի եւ ֆունկցիաներու տեսութեան
  • Արուեստի պատմութեան, տեսութեան եւ մշակութաբանութեան
  • Տիզայնի եւ տեքորաթիւ կիրառական արուեստի
  • Խմբավարութեան եւ ձայնադրման, Երաժշտութեան տեսութեան, դասաւանդման մեթոդիկայի եւ նուագարաններու, Կերպարուեստի, Գրադարանագիտութեան եւ մատենագիտութեան, Թանգարանագիտութեան եւ յուշարձանագիտութեան
  • Պարարուեստի մանկավարժութեան, Օպերատորութեան, գեղարուեստական լուսանկարչութեան եւ ընկերա-մշակութային գործունէութեան, Հեռուստառատիոլրագրութեան, Երաժշտութեան, Ռեժիսուրայի
  • Առաջին բուժօգնութեան, արտակարգ իրավիճակներու եւ քաղպաշտպանութեան
  • Շախմատի եւ մարզանքի Փիլիսոփայութեան եւ տրամաբանութեան
  • Տնտեսագիտութեան եւ անոր դասաւանդման մեթոդիայի
  • Մանկավարժութեան տեսութեան եւ պատմութեան, Մասնագիտական կրթութեան եւ կիրառական մանկավարժութեան
  • Էքոլոկիայի եւ կայուն զարգացման

Մասնագիտութիւններու ցանկ

  1. Հայոց լեզու եւ գրականութիւն
  2. Մաթեմատիկ
  3. Ֆիզիկա
  4. Ինֆորմաթիքա
  5. Բնագիտութիւն
  6. Տեխնոլոգիա եւ ձեռնարկչութիւն
  7. Քիմիա
  8. Կենսաբանութիւն
  9. Շրջակայ միջավայրի գիտութիւններ
  10. Լանտշաֆտային ծրագրաւորում
  11. Աշխարհագրութիւ
  12. Պատմութիւն
  13. Իրաւագիտութիւն
  14. Հասարակագիտութիւն
  15. Մշակութաբանութիւն
  16. Երաժշտական կրթութիւն
  17. Կերպարուեստ
  18. Հագուստի ձեւաւորում
  19. Տէքորաթիւ կիրառական արուեստ
  20. Արուեստի տեսութիւն, պատմութիւն եւ կառավարում
  21. Ընկերային աշխատանք
  22. Հոգեբանութիւն
  23. Զինուորական հոգեբանութիւն
  24. Քլինիկական հոգեբանութիւն եւ հոգեթերաբիա
  25. Անձի հոգեբանութիւն եւ հոգեբանական խորհրդատուութիւն
  26. Գործնական հոգեբանութիւն
  27. Իրաւաբանական հոգեբանութիւն
  28. Ընկերային եւ քաղաքական հոգեբանութիւն
  29. Ընտանիքի հոգեբանութիւն
  30. Հասարակական մանկավարժութիւն
  31. Հասարակագիտութիւն
  32. Լրագրութիւն
  33. Ռեժիսուրա
  34. Գործիքային կատարողականութիւն
  35. Պարարուեստ
  36. Գրադարանային-տեղեկատուական աղբիւրներ
  37. Թանգարանային գործ եւ պատմամշակութային կառոյցներու պահպանութիւն
  38. Գեղարուեստական լուսանկարչութիւն
  39. Օպերատորութիւն
  40. Կառավարում /ըստ ոլորտի/
  41. Փրոտիւսերական գործ
  42. Մանկավարժական հոգեբանութիւն
  43. Տարրական մանկավարժութիւն եւ մեթոդիկա
  44. Տարրական մանկավարժութիւն եւ մեթոդիկա ռուսաց լեզուի ուսուցմամբ
  45. Նախադպրոցական մանկավարժութիւն եւ մեթոդիկա
  46. Շախմատ
  47. Տիֆլոմանկավարժութիւն
  48. Սուրտոմանկավարժութիւն
  49. Օլիգոֆրենոմանկավարժութիւն
  50. Լոգոփետիա
  51. էրգոթերապիա,
  52. Յատուկ հոգեբանութիւն
  53. Արտ-թերապիա
  54. Յատուկ մանկավարժութիւն
  55. Անգլերէն լեզու եւ գրականութիւն
  56. Գերմաներէն լեզու եւ գրականութիւն
  57. Ֆրանսերէն լեզու եւ գրականութիւն
  58. Սպաներէն լեզու եւ գրականութիւն
  59. Ռուսաց լեզու եւ գրականութիւն
  60. Կրթութեան կառավարում

Ուսուցման ձեւերը՝ առկայ, հեռակայ

Ուսուցման տեւողութիւնը՝ 4 տարի /բակալաւրիատ/ +2 տարի /մագիստրատուրա/

Ուսման վարձը (ՀՀ դրամով)՝ 260.000-էն 585.000 /պայմանաւորուած մասնաբաժինի ընտրութեամբ։

Թանգարան

ՀՊՄՀ թանգարան
ՀՊՄՀ թանգարան

Խաչատուր Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարանի թանգարանը հիմնադրուած է 2004-ին՝ որպէս հնագիտութեան աշխատասենեակ, ուր ազգագրական եւ հնագիտական նիւթեր կը հաւաքուէին ՀՊՄՀ Պատմութեան մասնաբաժինի ուսանողներու եւ դասախօսներու հաւաքական աշխատանքներու եւ հնագիտական պեղումներու արդիւնք։

Առաջին տնօրէն նշանակուած է պատմութեան բաժնի դասախօս, պատմաբան, հնագէտ Վարշամ Աւետեանը։

2008-ին թանգարանի տնօրէն նշանակուեցաւ Կուլտուրայի բաժնի թանգարանային գործի եւ յուշարձաններու պահպանութիւն բաժնի դասախօս՝ Ալվարդ Գրիգորեանը։

Թանգարանի ներկայիս ցուցադրութիւնը բացուած է 19 Նոյեմբեր 2012-ին, համալսարանի հիմնադրման 90 ամեակին առթիւ։ Թանգարանին մէջ ներկայացուած է համալսարանի պատմութիւնը՝ սկսած անոր հիմնադրումէն մինչեւ մեր օրերը։ Անիկա աշխոյժ գործող կրթամշակութային կեդրոն է, որ կ'իրականացնէ տարաբնոյթ ծրագրեր ու միջոցառումներ, տարբեր տարիքի լսարաններու համար եւ աշխուժօրէն կը համագործակցի նման գործունէութիւն ծաւալող շարք մը հաստատութիւններու հետ։

ՀՊՄՀ յենակէտային վարժարան

1994-ին հիմնադրուած է Խաչատուր Աբովեանի Անուան Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարանի յենակէտային աւագ դպրոց/վարժարանը։ 1994-1999 թթ. վարժարանը ղեկավարած է վաստակաւոր մանկավարժ, պրոֆեսոր Ալեքսանտր Խաչատուրի Ղուշչեանը։

1999-էն մինչ օրս վարժարանի տնօրէնն է մանկավարժական գիտութիւններու թեկնածու, դոցենտ Նաիրա Աւետիսի Սաֆարեանը։ Վարժարանէն ներս այժմ կը գործեն մշակութային (ռեժիսուրա-օպերատրութիւն, գեղարուեստական լուսանկարչութիւն, նկարչութիւն-տիզայն) եւ հումանիտար (հոգեբանութիւն, լրագրութիւն), բնագիտա-մաթեմատիկական (ֆիզիկա, մաթեմատիկա, քիմիա, կենսաբանութիւն) հոսքերը։

Արտաքին յղումներ

Ծանոթագրությունների նախադիտում

  1. ↑ ROR Data — v1.19 — 2023. — doi:10.5281/ZENODO.7644942
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20221123144401/https://www.auf.org/les_membres/nos-membres/
  3. ↑ Aligned ISNI and Ringgold identifiers for institutions // zenodo — 2017. — doi:10.5281/ZENODO.758080
  4. ↑ (հայերեն) Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան, 2024-03-06, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6, վերցված է 2025-01-14