Վարդան Այգեկցի

Վարդան Այգեկցի;
Ծնած է	անհայտ
Ծննդավայր	Մարաթա, Հայոց Միջագետքի Տլուք գաւառի Մարաթա գիւղ, Պրազիլ, Ֆրանսուա Հոլլանտ
Մահացած է	1250
Քաղաքացիութիւն	Միջագետք Հայոց
Մայրենի լեզու	հայերէն
Ուսումնավայր	Արքակաղնի վանք
Մասնագիտութիւն	առակագիր, քահանայ, աստուածաբան, մատենագիր, հանրային գործիչ, գրագէտ, ժամանակագիր, քարոզիչ

Վարդան Այգեկցի (Մարաթա, Հայոց Միջագետք, մահ.՝ 1250), Մխիթար Գոշի կրտսեր ժամանակակիցը, միջնադարու հայ աստուածաբան, մատենագիր, առակագիր, քարոզիչ եւ հանրային գործիչ:

Կենսագրութիւն

Ապրած է ԺԲ. դարու վերջին եւ ԺԳ. դարու սկիզբին:

Ծնած է Հայոց Միջագետքի Տլուք գաւառի Մարաթա հայաբնակ գիւղին մէջ: Կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրին մէջ, ապա՝ Կիլիկեան Հայաստանի Արքակաղին (Արքակաղանի) վանքը:

Ուսումը աւարտելէ ետք, վարդապետ ձեռնադրուած է եւ զբաղած՝ քարոզչութեամբ: Այնուհետեւ ապաստանած է Կիլիկեան Հայաստանի եւ Սեւ լեռներու Տոսխ կոչուած ձորին մէջ կառուցուած Այգեկ վանքը, ուրկէ ստացած է Այգեկցի մականունը:

1198-ին մասնակցած է Լեւոն Բ. Մեծագործի թագադրութեան հանդէսին:

Վախճանած է 1250-ին:

Գործերը

Այգեկ վանքին մէջ գրած է 22 ճառ, խրատական 5 թուղթ, կազմած է «Արմատ Հաւատոյ» ժողովածուն: Իր խրատներով ու քարոզներով Վարդան Այգեկցի կը պայքարէր դրամասիրութեան, գողութեան, ամբարտաւանութեան, ոխակալութեան, որկրամոլութեան, հարբեցողութեան եւ մարդկային այլ արատներու դէմ. կը քարոզէր սէր եւ համերաշխութիւն:

Առակները

Խօսքը աւելի հասկնալի դարձնելու համար, ան իր քարոզները կը համեմէր իր իսկ յօրինած զանազան առակներով ու զրոյցներով:

Գրած է աւելի քան 30 առակ:

Առակները կարճ են, կը պարունակեն այդ ժամանակաշրջանի ընկերական կեանքի նկարագիրը:

Այգեկցի հիմը դրած է առակաւոր ճառի տեսակին:

Ան վերամշակած, գրի առած եւ օգտագործած է Եզովբոսի եւ այլ գրաւոր առակներ, ինչպէս նաեւ՝ հայ ժողովրդական առակներ, զրոյցներ, վէպեր, անեկդոտներ եւ խրատական փոքրիկ պատմութիւններ:

Այգեկցի իր մշակած եւ հեղինակած առակներն ու զրոյցները հաւաքած է առանձին ժողովածուներու մէջ։ Ի տարբերութիւն Մխիթար Գոշի առակներուն, անոնք ներկայացուած են առանց որեւէ դասակարգման եւ չունին բարոյախրատական եզրակացութիւններ:

Այգեկցիի առակներէն շատերը հիմք դարձած են հետագայ հայ բանաստեղծներու ստեղծագործութիւններուն:

Այգեկցիի յետնորդները մինչեւ ԺԷ. դար, իր առակներու մատեանը հարստացուցած են՝ աւելցնելով նորանոր առակներ, նորավէպեր եւ անեկդոտներ: Այդպիսով կը յայտնուի «Վարդանեան Առականին», որ կը պարունակէր շուրջ 500 առակ:

Ձեռագիր մատեաններէն մաս մը պահպանուած եւ հասած է մինչեւ մեր օրերը՝ «Աղուէսագիրք» ընդհանուր անուան տակ, որովհետեւ առակներու գործող գխաւոր անձը աղուէսն է: Անիկա հրատարակուած է 1668-ին, Ամսթերտամի մէջ:

«Աղուէսագիրք»ը թարգմանուած է վրացերէնի, արաբերէնի եւ ռուսերէնի:

Երկեր

Հատընտիր առակք, Փարիզ, 1825, 98 էջ:
Ժողովածոյք առակաց, Սեն Փեթերսպուրկ, 1894:
Աղուէսագիրք, Երեւան, 1935, 116 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 1951, 144 էջ:
Աղուէսագիրք, Երեւան, 1955, 84 էջ:
Խրատք, Վենետիկ, 1956, 88 էջ:
Առակներ, Երեւան, 1972, 52 էջ:
Աղուէսագիրք, Երեւան, 1972:
Աղուէսագիրք, Երեւան, 1981, 112 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 1986, 80 էջ:
Աղուէսագիրք, Անթիլիաս, 1993, 96 էջ:
Գիրք հաստատութեան եւ արմատ հաւատոյ, Երեւան, 1998, 448 էջ:
Խրատներ, Երեւան, 1999, 220 էջ:
Աղուէսագիրք, Երեւան, 2002, 36 էջ:
Խրատներ, Անթիլիաս, 2002, 136 էջ:
Խրատ բոլոր քահանաներուն եւ ժողովուրդին, Թեհրան, 2005, 264 էջ: ( Ընթերցէք Վարդան Այգեկցիի «Խրատ քահանաներուն եւ ժողովուրդին» գիրքը՝ pdf տարբերակով )
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարեան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2007, 92 էջ:
Աղուէսագիրք, Հալէպ, 2008, 80 էջ:
Խրատ քահանաներուն եւ ժողովուրդին, Էջմիածին, 2008, 288 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարեան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2010, 120 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 2012, 92 էջ:
Առակներ, Երեւան, 2013, 92 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարեան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2014, 96 էջ:
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Հայկական առակներ, Երեւան, 2015, 112 էջ:

Երկերու արտաքին յղումներ

Գրականութիւն

Յակոբ Անասեան, Վարդան Այգեկցին որպէս համերաշխութեան գաղափարախօս, «Էջմիածին» ամսագիր, 1969, թիւ Է-Ը, էջ 52-58։

Արտաքին յղումներ

Աղուէսագիրք Archived 2007-02-06 at the Wayback Machine.