არნიკა

არნიკა

მეცნიერული კლასიფიკაცია
ლათინური სახელი
Arnica montana
დაცვის სტატუსი
საჭიროებს ზრუნვას
ყველაზე ნაკლები საფრთხის ქვეშ
IUCN 3.1 Least Concern : 162327

სისტემატიკა
ვიკისახეობებში
სურათები
ვიკისაწყობში
ITIS  505925
NCBI  436207
EOL  482128
IPNI  30090722-2
TPL  gcc-103364

არნიკა (ლათ. Arnica montana) — მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე რთულყვავილოვანთა ოჯახისა.[1] მრავლდება ველურად. ზოგიერთ ქვეყანაში ბუნების დაცვის მეთვალყურეობის ქვეშაა. არნიკა შეიცავს ეთეროვან ზეთებსა (0,1%, უპირველეს ყოვლისა, აზულენსა და თიმოლს) და გლიკოზიდებს (იზოკვერციტრინი) ყვავილში და რიზომაში. არნიკა აგრეთვე შეიცავს არნიკას ფლავონს, პრესორის ნივთიერებებს, ქოლინს, ტრიმეთილამინს, ბეტაინს, ქსანტოფილებს, ლუტეინს და სხვა კაროტინაოიდულ პიგმენტებს. აქვს ანთების საწინააღმდეგო, ანტიბიოტიკური და წნევის დამწევი მოქმედება. გამოიყენება ნაყენებსა და მალამოებში. არნიკა შედის აგრეთვე ჰომეოპათიური პრეპარატების შემადგენლობაში.[2]

არნიკა კარგად ხარობს საკვებით ღარიბ მდელოებზე; ბუნებრივი მდელო შეიძლება გამოდგეს წინამორებდად, თუ მათზე ძლიერი განოყიერება არ მომხდარა, იტანს მზესა და ძლიერ ნალექებს. გამოცდილების მიხედვით, არნიკა საკვები ნივთიერებებით მდიდარ ნიადაგზე ან მინერალური სასუქების შეტანაზე უაღრესად მგრძნობიარედ რეაგირებს. შეიძლება ფოთოლი დაიწვას ან მთელი მცენარე მოკვდეს. ამიტომ სასუქის საჭიროება არ არსებობს. მცენარე მრავლდება გაზაფხულზე. თესლი ღვივდება მაქსიმუმ 13-15°C ტემპერატურაზე, ხოლო აღმონაცენი ჩნდება დათესვიდან 3-4 კვირაში.[2]

სელექციური ჯიშები არ არსებობს. გაღივების უნარი ხშირად არ აქვს. საჭიროა თესლის საკუთარი გამრავლების მიღწევა ან სათესლე მასალის ბუნებაში შეგროვება. უმრავლეს შემთხვევაში დარგვის შემდეგ მეორე წლიდან ყვავილის თავაკები მაისის ბოლოდან ივლისის ბოლომდე რეგულარულად იკრიფება. თესლი მომწიფებას იწყებს ივლისის შუა რიცხვებიდან. ჭიანაჭამი თავაკები გაშრობამდე უნდა გამოირჩეს. ბუნებრივი ან ხელოვნური შრობა მაქსიმუმ 42°C ტემპერატურაზე მიმდინარეობს. თუ გაყიდვაში მოთხოვნილება სუფთა ყვავილზეა, მაშინ ყვავილის ჯამები გაშრობამდე უნდა გამოშრეს. გაშრობის პროპორცია შეადგენს 4–5:1–ს ყვავილებთან, ფესვებთან კი – 3:1. ფესვების ამოღება ხდება მიზნობრივად, ყვავილების მოპოვებიდან მხოლოდ რამდენიმე წლის შემდეგ. სავარაუდოა 30 კგ 100 მ2 მშრალი ფესვის, 5–8 კგ 100 მ2 ყვავილის თავაკების ან 3–5 კგ 100 მ2 სუფთა ყვავილის ფურცლის აღება. მოკრეფილი ყვავილედების შენახვის ვადაა 2 წელი.[2]

გაყიდვაში არსებული Flores Arnicae c.c. mexicane arnicas კი არ არის არნიკას სახეობა, არამედ Heterothea inoloides Cass, რომლის ყვავილების თავაკებს მექსიკაში ისეთივე სამედიცინო გამოყენება აქვს, როგორც Arnica montana-ს. მოჰყავთ აგრეთვე Arnica chamissionis ssp. გდრ-სა და სსრკ-ში იგი მიჩნეული იყო იმავე ხარისხის მქონე სამკურნალო ნედლეულად. საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ დოზის გადაჭარბებას მოჰყვება მოწამვლა, რომლის სიმპტომებიცაა გულისრევა, ღებინება, მუცლის ტკივილი, ყრუ ტკივილი კიდურებში, შემცივნება და ქოშინი. ამ დროს აგრეთვე იზრდება შარდის გამოყოფა და ზოგჯერ ირღვევა გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქცია (გარეგანი მოხმარებისას ზედოზირება იწვევს დამწვრობას ან ალერგიულ რეაქციას).[3]

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიოს სიის წინასწარი გადახედვა

  1. ↑ თამარ მამაცაშვილი (2022). სამკურნალო მცენარეთა ენციკლოპედია (ქართული). პალიტრა L, გვ. 96. ISBN 978-9941-35-220-1. 
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 თამარ მამაცაშვილი (2022). სამკურნალო მცენარეთა ენციკლოპედია. პალიტრა L, გვ. 98. ISBN 978-9941-35-220-1. 
  3. ↑ თამარ მამაცაშვილი (2022). სამკურნალო მცენარეთა ენციკლოპედია. პალიტრა L, გვ. 99. ISBN 978-9941-35-220-1.