ისტორია (ბერძ.Ἱστορίαι) — ბერძენიისტორიკოსის, ჰეროდოტეს წიგნი, რომელიც დასავლური ლიტერატურის ფუძემდებელ ნამუშევრადაა მიჩნეული. დაიწერა ძვ.წ. 440 წელს, კლასიკური ბერძნული ენის იონური დიალექტით. იგი დასავლეთ აზიაში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და საბერძნეთში არსებულ სხვადასხვა კულტურათა უძველესი ტრადიციების, პოლიტიკის, გეოგრაფიის და კონფლიქტების მომცველი დოკუმენტია. მიუხედავად იმისა, რომ ისტორია არ არის სრულიად მიუკერძოებელი, იგი მაინც ითვლება დასავლეთის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან წყაროდ, რომელიც აღნიშნულ საკითხებს ეხება. უფრო მეტიც, დასავლურ სამყაროში, მან დაამკვიდრა ისტორიული ჟანრი და მისი შესწავლა.
ისტორია წარმოადგენს სპარსეთის იმპერიის აღმავლობის და ძვ.წ. V საუკუნეში, აქემენიანთა იმპერიასა და ბერძნულ პოლისებს შორის მიმდინარე ომების გამომწვევი მიზეზების შესახებ არსებულ ერთ-ერთ პირველ წყაროს. ჰეროდოტე კონფლიქტს ორგვარად აღწერს — ერთის მხრივ, როგორც მონობაში მყოფები (სპარსელები) და მეორე მხრივ, თავისუფლები (ათენელები და ბერძნული ქალაქ-სახელმწიფოების კონფედერაცია, რომლებიც დამპყრობლების წინააღმდეგ გაერთიანდნენ).
ისტორია ცხრა წიგნად არის დაყოფილი, რომლებსაც, პირობითად, ცხრა მუზის სახელები ეწოდებათ.
მოტივაცია წერისთვის
ჰეროდოტე ამბობდა, რომ მან იმოგზაურა სხვადასხვა ტერიტორიებზე მსოფლიოს გარშემო, რომელთაგან თითქმის ყველა მათგანი, სპარსეთის იმპერიის ძალაუფლების ქვეშ იყო მოქცეული და იგი აგროვებდა მათ ისტორიებს თავისი წიგნისთვის. ისტორიის შესავალში, იგი აყალიბებს მიზეზებს, რის გამოც დაწერა იგი:
„ჰეროდოტე ჰალიკარნასელი წარმოგიდგენთ თავის გამოკვლევებს, რომ მომავალში დავიწყებას არ მიეცეს ის, რაც ოდესღაც მოხდა ადამიანებს შორის. ასევე არ უნდა დაიკარგოს ხსოვნა იმ დიდი და საოცარი საქმეებისა, რაც ელინებმა და ბარბაროსებმა ჩაიდინეს, განსაკუთრებით კი გვმართებს იმ მიზეზთა ცოდნა, რის გამოც ერთმანეთს ეომებოდნენ.“
იოს, ევროპას და მედეას გატაცება, რამაც პარისს ელენას მოტაცებისკენ უბიძგა. შემდგომი ტროას ომი აღინიშნება, როგორც აზიელ და ევროპელ ხალხს შორის არსებული კონფლიქტების წინამორბედი. (1.1–5)[1]
ბაბილონური საქორწინო ბაზრის 1875 წლის ინტერპრეტაცია, ედუინ ლონგი. თალესისმზის დაბნელება; თალესმა იწინასწარმეტყველა ძვ.წ. 585 წლის 28 მაისის მზის დაბნელება (1.74)
კრეზის დამარცხება კიროს II-ის მიერ და ამბავი იმის შესახებ, თუ როგორ გახდა იგი კიროსის მრჩეველი შემდგომში (1.70–92)
მიმდებარე ტერიტორიებზე მცხოვრები ხალხის წეს-ჩვეულებები: ტავრები, აგათირსები, ნევრები, ანდროფაგები (კანიბალები), მელანქლენები, გელონები, ბუდინები და სავრომატები[3]
კირენის მეფეები: ბატუს I, არქესილაუს I, ბატუს II, არქესილაუს II, ბატუს III, არქესილაუს III (მისი გაქცევა, დაბრუნება და მკვლელობა), ბატუს IV და არქესილაუს IV (მისი აჯანყება და გარდაცვალება)
ბერძნული ფლოტის კუნძულ სალამინზე გამაგრება, 378 გემით
ათენის აოხრება სპარსელების მიერ
სალამინის ბრძოლა, რომელშიც ბერძნებს უკეთესი ორგანიზების გამო უპირატესობა ჰქონდათ და არახელსაყრელი მდგომარეობა ცურვის არცოდნის გამო
ანგარიონის (სპარსული საცხენოსნო ფოსტა) აღწერა
სპარსელი ქალი სარდლის — არტემისია I-ის გაძლიერება და მისი კავშირი ქსერქსესთან
ძლევამოსილი ბერძნებისადმი მიძღვნილი გველის სვეტის სტრუქტურა დელფოში, რომელიც შემდგომ, კონსტანტინოპოლში გადაიტანესქსერქსეს მთავარი საჭურისის, ჰერმოტიმუსის შურისძიება პანიონიუსზე
ათენელთა ფლოტის მეთაურის და სალამინზე ყველაზე მამაცი ბერძენის, თემისტოკლეს თავდასხმა კუნძულ ანდროსზე
↑Fehling, Detlev (1989). "Some demonstrably false source citations". Herodotus and His 'Sources' . Francis Cairns, Ltd. 50–57. ISBN 0-905205-70-7. Lindsay, Jack (1974). "Helen in the Fifth Century". Helen of Troy Rowman and Littlefield. 133–134. ISBN 0-87471-581-4
↑Kim, Lawrence (2010). "Homer, poet and historian". Homer Between History and Fiction in Imperial Greek Literature. Cambridge University Press. 30-35 ISBN 978-0-521-19449-5. Allan, Williams (2008). "Introduction". Helen. Cambridge University Press. 22-24 ISBN 0-521-83690-5. Lindsay, Jack (1974). "Helen in the Fifth Century". Helen of Troy. Rowman and Littlefield. 135-138. ISBN 0-87471-581-4
