Арық жалбыз

Арық жалбыз

Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Гүлді өсімдіктер
Табы: Қос жарнақтылар
(unranked) Asterids
Сабы: Lamiales
Тұқымдасы: Lamiaceae
Кіші тұқымдасы: Nepetoideae
Тегі: Mentha
Түрі: M. longifolia
Екі-есімді атауы
Mentha longifolia
(L.) Huds.

Арық жалбыз (лат. Mentha longifolia) – ерінгүлділер тұқымдасының жалбыздар тегінің тамыр сабақты көпжылдық шөптес өсімдігі.

Ботаникалық сипаттамасы

Биіктігі 30-180 см, жапырақтары қарама-қарсы орналасқан, сағақсыз, қандауыр тәрізді, үстіндегі беті қошқыл жасыл, астыңғы беті - үйысқан ақ түкті.

Гүлдері сабақ ұшында үздікті шоқ, бұтақтарында масақ тәрізді болып шоғырланған. Тостағаншасы қоңырау пішіндес, күлтесі күлгін түсті. Маусым-тамызда гүлдейді.

Жемісі төрт жарнақты.

Таралуы

Африкада, Азияда және Еуропаның барлық бөлімдерінде кең таралған. Қазақстанда Орал, Қостанай, Семей, Атырау, Шығыс Қазақстан облыстарында, Жоңғар аймақтарында кездеседі.

Ылғалды жерлерде, арықтардың бойында өседі.

Классификация

Арық жалбыздың бірнеше түршелері бар[1][2][3]:

  • Mentha longifolia subsp. capensis (Thunb.) Briq.
  • Mentha capensis Thunb.
  • Mentha longifolia subsp. grisella (Briq.) Briq.
  • Mentha longifolia subsp. hymalaiensis Briq.
  • Mentha royleana Benth.
  • Mentha longifolia subsp. longifolia
  • Mentha candicans Mill.
  • Mentha spicata var. longifolia L.
  • Mentha longifolia subsp. noeana (Briq.) Briq.
  • Mentha longifolia subsp. polyadenia (Briq.) Briq.
  • Mentha sylvestris subsp. polyadenia Briq.
  • Mentha longifolia subsp. typhoides (Briq.) Harley
  • Mentha sylvestris subsp. typhoides Briq.
  • Mentha longifolia subsp. wissii (Launert) Codd.

Пайдаланау

Арық жалбыз - эфир майлы, хош иісті және балды өсімдік. Оны медицинада, парфюмерияда, конфет, ликер өндірістерінде пайдаланады.

Дереккөздер

  1. ↑ Euro+Med Plantbase Project: Mentha longifolia Мұрағатталған 9 наурыздың 2012 жылы.
  2. ↑ African Flowering Plants Database: Mentha longifolia Мұрағатталған 29 сәуірдің 2008 жылы.
  3. ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
  • Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 1 том