Португалдар

Португалдар
порт. portugueses
Афонсы І Жуан I Мануел I Жуан IV Магеллан Васко да Гама Кабрал Албукерки Антоний Камоенс Пессоа Сарамагу Иван XXI Иван Божий Беатриса Сантуш Мониш Салазар Баррозу Роналди
Бүкіл халықтың саны
15 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Португалия	10 млн.
АҚШ	1,4 млн.
Франция	992 200
Бразилия	558 700
Канада	430 000
Швейцария	283 700
Германия	166 100
Ангола	113 000
Тілдері
португал тілі
Діні
католиктер

Португалдар (порт. portugueses) — ұлт, Португалияның жергілікті халқы. Халқы 10 миллионнан астам адам. (2011, бағалау). Жалпы саны 15 млн. адамға жуық (2003). Олар сондай-ақ АҚШ-та (1,4 млн. адам – 2012), Канадада (430 мың адам – 2011, санақ), Францияда (992,2 мың адам), Бразилияда (558,7 мың адам), Швейцарияда (283,7 мың адам), Германияда (166,1 мың адам), Анголада (113 мың адам), т.б.^[1]

Испан тілінде – «Portugués»; галисия тілінде – «Portugues»; каталон тілінде – «Portuguesos»; итальян тілінде - «Portoghesi»; румын тілінде – «Portughezi»; ағылшын тілінде – «Portugueses»; неміс тілінде – «Portugiesen»; африкан тілінде – «Portugese»; голланд тілінде – «Portugezen»; норвег тілінде – «Portugisarar»; литва тілінде – «Portugalai»; латыш тілінде - «Portugāļi»; араб тілінде – «برتغاليون»; хорват тілінде – «Portugalci»; индонезия тілінде - «Bangsa Portugis»; поляк тілінде – «Portugalczycy»; серб тілінде - «Португалци»; украин тілінде – «Португальці»; мажар тілінде – «Португалок»; чуваш тілінде – «Португалсем»; қытай тілінде – «葡萄牙人».^[2]

Португалдардың негізгі тілі — португал тілі, кейбірі миранд тілінде сөйлейді. Жазуы латын әліпбиіне негізделген.^[3]

Сенушілердің көпшілігі - католиктер.^[4]

Португалдардың этникалық тарихы ежелгі иберий тайпасына қараған лузитандардан басталады. Б.з.б. 1-мыңжылдықта Португалия жеріне кельт тайпаларының біраз бөлігі келген. Б.з.б. 2 ғ. — б.з. 5 ғ-лары аралығында Рим империясының құрамында болуы тұрғындардың тілдік тұрғыдан және мәдени өзгеріске ұшырауына әкелді. 5 ғ-да Португалия жерін жаулап алған германдықтар оларға сіңісіп кетті. 8 — 13 ғ-лардағы араб-бербер үстемдігі португалдардың тілі мен мәдениетіне өз әсерін тигізді. 12 ғ-дың ортасында Португалия мемлекетінің құрылуы португалдардың ұлт ретінде топтаса бастауына жол ашты. 15 — 17 ғ-лардағы Португалияның отарлық экспансиясы португалдардың Оңтүстік Америка, Африка мен Азияға қарай қоныстануына жағдай жасады. Олар әсіресе бразилиялықтардың ұлт ретінде қалыптасуында маңызды рөл атқарды.

Дәстүрлі кәсібі – егіншілік. Негізгі дақылдар бидай (негізінен оңтүстіктегі Алентехо провинциясында) және жүгері (солтүстік-батыста). Жүзім шаруашылығының (негізінен солтүстікте) маңызы ерекше. Бау-бақша және зәйтүн ағашын өсіру жақсы дамыған. Балық аулау (треска, сардина) маңызды рөл атқарады. Ірі қара мал негізінен солтүстік-батыста өсіріледі, ішкі аудандардың таулы жайылымдарында қой шаруашылығы, ал шошқа шаруашылығы барлық жерде кең таралған.

Португалиядағы халық қолөнерінің ең танымал түрлерінің бірі - керамика өндірісі. Португалдық керамика жиі үйлерді, мейрамханалар мен қонақүйлерді безендіріп, оларға ерекше сипат пен шынайылық береді.
Португалиядағы тағы бір халық қолөнері - шілтер өндірісі. Шілтер орамалдар, дастархандар және басқа да заттар жергілікті тұрғындар үшін бағалы интерьер заттары болып табылады.

Сондай-ақ қамыстан қоржын жасау немесе кілем тоқу халық қолөнері бар. Халық қолөнерінің маңызды бөлігі былғары бұйымдарын өндіру болып табылады. Португалдық тері өңдеушілер жоғары сапалы сөмкелер, аяқ киімдер, белдіктер және басқа да бұйымдар жасайды.

Қазіргі португалдықтар әртараптандырылған өнеркәсіп пен қызмет көрсету саласында да жұмыс істейді.^[5]

Португалияның солтүстік және оңтүстік бөліктерінің үйлері әртүрлі. Солтүстікте елді мекеннің шаруашылық түрі басым болса, оңтүстікте ондаған үйді біріктіретін ауылдар бар. Тұрғын үйлері солтүстік аймақтарда екі қабат етіп тұрғызылды, оның бірінші қабаты шаруашылық мақсаттарға пайдаланылды. Оңтүстікте тұрғын жай мен шаруашылыққа қажетті бөлік бір шатырдың астына салынды. Ауқатты адамдар балкондары мен аулалары бар үйлер салса, шаруалар балшықпен немесе тақтаймен жабылған қарапайым тұрғын үйлерде тұрады.

Жағалауда төбелері жерге дейін жететін үшбұрышты бунгало үйлері жиі кездеседі. Төбесі бірнеше жыл сайын ауыстырылатын бірнеше қабат сабанмен жабылған. Қабырғалары ақ түске боялған, терезелер мен есіктер көк және қызыл реңктерге боялған. Бірінші қабат екі бөлмеге бөлінген, жазғы ас үй аулада орналасқан. Шатырдың астында керек-жарақтар сақталатын орын бар. Мұндай ғимараттар өте ерекше және экзотикалық көрінеді. Көше жағына гүлдер мен шағын сәндік бұталар отырғызылған.^[6]

Португалияның ұлттық киімдері осы елдің салт-дәстүрін, рәміздерін және сұлулығын көрсетеді, ғасырлар бойы халықтың ерекше стилі мен рухын жеткізеді.

Португал ұлттық киімінің ең танымал элементтерінің бірі — кестелермен және аппликациялармен безендірілген ашық түсті жилеттер, ұзын кең шалбарлар, шұлықтар және аяқ киімдерді қамтитын дәстүрлі ерлер киімі. Ерлер басына дәстүрлі қалпақ киеді.

Португалия әйелдерінің ұлттық киімі де ерекше және әсем. Әйелдер дәстүрлі өрнектермен және аппликациялармен безендірілген, бай бүктемелері мен кестелері бар түрлі-түсті көйлектер киеді. Олар сондай-ақ сыртқы келбетін толықтыру үшін дәстүрлі орамалдарды, шарфтарды тағады. Португалия ұлттық киімдеріндегі дәстүрлі аксессуарларына - асыл металдардан, тастардан немесе моншақтардан жасалған сырғалар, алқалар, білезіктер мен брошьтер сияқты әртүрлі зергерлік бұйымдар жатады.

Португал халқының ұлттық киімдеріндегі ашық түстер, өрнектер, кестелер мен әшекейлер португал ұлттық киімдерін танымал және ерекше етеді. Олар португал мәдениетінің байлығы мен алуан түрлілігін, оның әсемдігін, сондай-ақ халықтың өз дәстүрлері мен тамырына терең жақындығын көрсетеді.^[7]

Португал асханасының ең танымал тағамдарының бірі - бакалавр — тұздалған треска. Бакалаврды әртүрлі тәсілдермен дайындайды: қуырылған, бұқтырылған, пісірілген немесе қайнатылған және жиі картоп, пияз және зәйтүн майымен бірге беріледі. Бұл танымал тағамды көптеген мейрамханалар мен ұлттық мерекелерде табуға болады.

Тағы бір дәстүрлі тағамы катаплана – арнайы саз ыдыста пісірілген көкөніс қосылған ет немесе балық бұқтырмасы. Катаплананы жиі асшаяндар, мидиялар немесе кальмарлар, сондай-ақ шұжық, тауық немесе шошқа еті сияқты теңіз өнімдерімен дайындайды.

Португалдардың тағы бір сүйікті тағамы - фаджуаш - сарымсақ, пияз, қызанақ және дәмдеуіштерді қосып дайындалатын бұршақ қосылған ет бұқтырмасы. Фаджуаш жиі күріш немесе макаронмен бірге беріледі және отбасылық түскі ас пен мерекелік түскі ас үшін танымал болып табылады.

Сонымен қатар, португал асханасы пастель де ната – дәстүрлі кремді торттар, флан пудингі және аманда док сияқты десерттерімен танымал. Бұл тәттілер көбінесе кофе немесе портвейн шарабымен бірге беріледі.^[8]

Португал фольклорының ең танымал элементтерінің бірі - фаду, XIX ғасырда Лиссабонда пайда болған музыкалық жанр. Фаду - гитара сүйемелдеуімен орындалатын махаббат, азап, тағдыр және өмір туралы мұңды ән. Фаду португал музыкалық мәдениетінің символдарының бірі болып саналады және әлі күнге дейін жергілікті тұрғындар мен туристер арасында танымал.

Португал фольклорында би де маңызды рөл атқарады. Ең танымал португал билерінің бірі фадо — фадо музыкасына орындалатын жұп биі. Фадо орындаушылардың психикалық жағдайын көрсететін эмоционалдылық, мәнерлілік және әсем қозғалыстармен ерекшеленеді.

Музыка мен биден басқа, португал фольклорында мерекелерге, үйлену тойларына, діни мерекелерге және ауылдық әдет-ғұрыптарға байланысты әртүрлі рәсімдер мен дәстүрлер де бар. Мысалы, Сан-Жоан фестивалі - Португалиядағы ең әйгілі фестивальдердің бірі, 23 маусымда атап өтіледі және отшашу, көшеде билеу сияқты әртүрлі дәстүрлі рәсімдермен бірге жүреді.

Португал фольклорының тағы бір қызықты қыры - ауызша таралатын және ежелгі батырлар, сұлу ханшайымдар, зұлым сиқыршылар мен кереметтер туралы әңгімелейтін аңыздар мен ертегілер. Португалияның ең әйгілі аңыздарының бірі - әкесі патшаның мойынсұнбағаны үшін қамалға қамауға алған сұлу ханшайым Инфанта Д.Анжела туралы аңыз.^[9]

Еуропа халықтары Абазиндер • Абхаздар • Аварлар • Ағұлдар • Ағылшындар • Адыгейлер • Албандар • Андийлер • Андорралықтар • Андий-цез халықтары • Аромундар • Аршындар • Аустриялықтар • Багулалдар • Балқарлар • Баскілер • Башқұрттар • Бежтиндер • Беларустар • Бесермяндар • Болгарлар • Бұлғарлар • Босниялықтар • Ботлихтер • Бретондықтар • Валлиліктер • Валлондар • Вепстер • Вод • Галисиялықтар • Гибралтарлықтар • Гинухтар • Годобериндер • Голландтар • Гректер • Гунзибтер • Гэльдер • Ғағауыздар • Дарғындар • Даттықтар • Дидой • Ижорлықтар • Ингуштар • Ирландықтар • Исландиялықтар • Испандар • Италиялықтар • Қабардалар • Каратиндер • Карелдер • Каталондар • Коми-зыряндар • Коми-пермяктар • Корсикалықтар • Кряшендер • Кубачиндер • Қарайымдар • Каракачандар • Қарашайлар • Қашқайлар • Қырымшақтар • Құмықтар • Ладиндер • Латыштар • Лезгиндер • Литвалықтар • Ливтер • Лихтенштейндіктер • Люксембургтіктер • Мажарлар • Македондықтар • Мальталықтар • Марилер • Молдовандар • Монегаскілер • Мордвалар • Нағайбектер • Немістер • Ноғайлар • Норвегтер • Олстерлер • Орыстар • Осетиндер • Поляктар • Португалдар • Реторомандықтар • Романштар • Румындар • Рутулдар • Саамдар • Санмаринолықтар • Сардиниялықтар • Сербтер • Словактар • Словендер • Сығандар • Табасарандар • Татарлар • Тиндиндер • Трухмендер • Украиндар • Ульчтер • Фарерліктер • Финдер • Фламандтықтар • Француздар • Фриздер • Фриулдар • Хваршиндер • Хорваттар • Чамалалдар • Черкестер • Черногориялықтар • Чехтар • Чуваштар • Шапсугтер • Шведтер • Швейцариялықтар • Шешендер • Шотландтықтар • Эльзастықтар • Эстондар Бұл {Әлем халықтары} үлгісінің бір бөлігі