Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау

Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау — электр тізбектері элементтерінің екі негізгі жалғау түрі.

Түйін деп үштен кем емес өткізгіштердің тоғысқан нүктесін атайды. Бұл бөлікте ${\displaystyle n}$ өткізгіш бар (9,5 сурет). Оларды тізбектей жалғағанда өткізгіштің бойынан бірдей ток өтеді, себебі тоқ таратылмайды. Бөліктің ұштарындағы потенциалдар айырымы:

${\displaystyle \phi _{1}-\phi _{n}=(\phi _{1}-\phi _{2})+(\phi _{2}-\phi _{3})+...+(\phi _{n-1}-\phi _{n})}$

немесе

${\displaystyle U=U_{1}+U_{2}+...+U_{n}$

Бөлік тізбегі үшін Ом заңынан ${\displaystyle U=IR}$ , ${\displaystyle U_{1}=IR_{1}$, т.с.с.

Сонда бөліктегі эквиваленттік кедергі ${\displaystyle R=R_{1}+R_{2}+...+R_{n}$ болады. Осыдан өткізгіштерді тізбектей жалғау белгілерін аламыз.

1. ${\displaystyle I=I_{1}=I_{2}=...=I_{n}$
2. ${\displaystyle U=U_{1}+U_{2}+...+U_{n}$
3. ${\displaystyle R=R_{1}+R_{2}+...+R_{n}$
4. ${\displaystyle U_{1}:U_{2}:U_{3}=R_{1}:R_{2}:R_{3}$

Параллель қосылған кезде өткізгіштердің ұштары мен шеттері екі түйінге жинақталады (9,6 сурет). ${\displaystyle a}$ түйінге қүйылатын ток күшінің одан шығатыын тоқтардың қосындысына тең болатын анық: ${\displaystyle I=I_{1}=I_{2}=...=I_{n}$(9,10) Кернеу ${\displaystyle U=\phi _{a}-\phi _{b}$ әрбір өткізгіште бірдей, олай болса Ом заңынан сәйкес ${\displaystyle I={\frac {U}{R}$ , ${\displaystyle I_{1}={\frac {U}{R_{1}$. Тоқтың мәндерін (9,10)-ға қойып мынаны аламыз:

${\displaystyle {\frac {1}{R}={\frac {1}{R_{1}+{\frac {1}{R_{2}+...+{\frac {1}{R_{n}$

мұндағы R - тізбек бөлігіндегі балама ( эквивалентті) кедергі^[1]. Алынған тұжырымдарды біріктіре отырып, өткізгіштерді параллель жалғау белгілерін жазамыз:

1. ${\displaystyle U=U_{1}=U_{2}=...=U_{n}$
2. ${\displaystyle I=I_{1}+I_{2}+...+I_{n}$
3. ${\displaystyle {\frac {1}{R}={\frac {1}{R_{1}+{\frac {1}{R_{2}+...+{\frac {1}{R_{n}$
4. ${\displaystyle I_{1}:I_{2}:I_{3}={\frac {1}{R_{1}:{\frac {1}{R_{2}:{\frac {1}{R_{3}$

1. ↑ Физика Б. Кронгарт, В. Кем, Н. Қойшыбаев (Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық) Алматы "Мектеп" 2006 ж.