ប្រវត្តិសាស្ត្របារាំង
| ផ្នែកបន្តបន្ទាប់អំពី |
| ប្រវត្តិសាស្ត្របារាំង |
|---|
  |
| បុរេប្រវត្តិ |
| យុគថ្មបំបែក |
| យុគថ្មកណ្ដាល |
| យុគថ្មរំលីង |
| យុគស្ពាន់ |
| យុគសំរិទ្ធិ |
| យុគដែក |
| ប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណ |
| អាណានិគមក្រិច |
| ហ្គោលសែលត៍ |
| ហ្គោលរ៉ូម (៥០ មុ.គ.–៤៨៦ គ.ស.) |
| ដើមយុគកណ្ដាល |
| ពួកផ្វ្រង់ |
| ពួកមែរ៉ូវីង (៤៨១ គ.ស.–៧៥១ គ.ស.) |
| ពួកការ៉ូលីង (៧៥១–៩៨៧) |
| យុគកណ្ដាល |
| ពួកកាប៉ែតផ្ទាល់ (៩៨៧–១៣២៨) |
| វ៉ាលវ៉ា (១៣២៨–១៤៩៨) |
| ដើមសម័យទំនើប |
| វ៉ាលវ៉ា-អ៊័រឡង់ស៍ (១៤៩៨–១៥១៥) |
| វ៉ាលវ៉ា-អង់ហ្គូឡេមេ (១៥១៥–១៥៨៩) |
| វង្សបួរបុង (១៥៨៩–១៧៩២) |
| រាជាណាចក្របារាំង (១៤៩២–១៧៩១ |
| រាជាណាចក្របារាំង (១៧៩១–១៧៩២) |
| បដិវត្តន៍បារាំង (១៧៨៩) |
| សតវត្សទី១៩ |
| សាធារណរដ្ឋទីមួយ (១៧៩២–១៨០៤) |
| អនុសញ្ញាជាតិ (១៧៩២–១៧៩៥) |
| នាយកាល័យ (១៧៩៥–១៧៩៩) |
| ស្ថានកុងស៊ុល (១៧៩៩–១៨០៤) |
| ចក្រភពទីមួយ (១៨០៤–១៨១៤) |
| ការស្ដារឡើងវិញ (១៨១៤–១៨៣០) |
| បដិវត្តន៍កក្កដា (១៨៣០) |
| រាជាធិបតេយ្យ (១៨៣០–១៨៤៨) |
| បដិវត្តន៍១៨៤៨ |
 តោរណៈបារាំង |
- ពាក្យថា បារាំង គឺជាឈ្មោះរបស់បុរស់ម្នាក់តែប៉ុននោះ។ បក្សពួក ហ៊ូម៉ូ បានចូលមកកាន់កាប់នៅតំបន់នៃប្រទេសបារាំងអស់រយះពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ដែលលើកដំបូងបំផុតនោះគឺពួក ហ៊ូម៉ូ សាភៀន និងពួក
ក្រូម៉ាណន់ ដែលបានចូលមកប្រហែលជា ៤០០០០ឆ្នាំមុន។
ស្របតាមសំដីរបស់លោក ចន ធី ឃុច បានអោយដឹងថា តំបន់ លេដ ប្រូន អ៊េដ៏ ក្នុងប្រទេសបារាំង ដែលមានព្រំដែនជាប់ជាមួយនិងសមុទ្រនោះគឺជាតំបន់ដែលសាបព្រោះបណ្តាញសហជីពលករ ដែលឥឡូវនេះត្រូវបាន គេហៅថា អាឡូន ទែច ប្រូន អ៊េ។ តំបន់នេះមានការអភិវឌ្ឍន៏យ៉ាងខ្លាំងដែលបានរាប់បញ្ចូលទាំងកោះមួយចំនួននៅប្រទេសដូចជា ប្រទេសអង់គ្លេស ប្រទេសអេស្បាញ និង ប្រទេសប៉ទុយកាល់។ ប្រវត្តិសាស្រ្តលើកដំបូងដែលបានកត់ត្រានៅតំបន់ រ៉ូអ៊េដ៏ នោះគឺ បានសរសេរពីអ្វីៗដែលបារាំងបានបង្កើតតំបន់មួយចំនួននៅភូមិភាគហ្គាល និងឈានដល់ប្រទេសក្រិចនិងប្រទេសរ៉ូមាំងផងដែរ។ ប្រទេសក្រិច និងប្រទេសរ៉ូមាំងក៏បានសរសេរកត់ត្រាជាប្រវត្តិសាស្រ្តផងដែរនូវតំបន់បីនៃប្រទេសបារាំងគឺ ហ្គាល អាឃ្វិតានី និងតំបន់ ប៊េលហ្គារ។ ក្រោយមកមានអរិយធម័មួយឈោ្មះថា ហ្គាឡូ និងអរិយធម័របស់ ហ្គាលបាន បញ្ចូលគ្នានៅចក្រភពរ៉ូមាំង។
- ដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃចក្រភពរ៉ូមាំងនិងហ្គាលគឺត្រូវបានពួកគ្មានអារ្យធម៏ច្បាស់លាស់ចូលមកលុកលុយរុករានហើយក៏បានតាំងទីលំនៅនៅទីនោះ ហើយសំខាន់បំផុតនោះគឺពួក ហ្គឺម៉ានិក និង ពួក ហ្វា្រកស៏។
ស្តេចរបស់ពួក ហ្វ្រាកស៏ ដែលមានឈ្មោះថា ខ្លូវីស បានក្ដោបក្តាប់ទៅលើតំបន់ ហ្គាល នៅចុងស.វ ទី៥។ ពួក ហ្វ្រាកស៏ បានគ្រប់គ្រងនៅតំបន់នោះអស់រយះពេលរាប់រយឆ្នាំ។ ពួក ហ្រ្វាកស៏បានពង្រីកដែនដីរបស់ខ្លូន ក្រោមការដឹកនាំរបស់ស្តេច ឆារឡេម៉ារ ។
បុរេប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់បារាំង
ណែកដ៊ឺសាល់ គឺជាសហជិកម្នាក់នៃពួក ហូម៊ូ បានដណ្តើមយកទឹកដីរបស់ពួកអ៊ឺរ៉ុប ប្រហែលជា ២០០០០០ឆ្នាំមុនគ.ស ប៉ុន្តែគាត់បានស្លាប់ប្រហែលជា ៣០០០០ឆ្នាំកន្លងមកហើយ។
- ជំនាញ់ហ្គាល
ប្រទេសបារាំងមានព្រំំប្រទល់ជាប់ប្រទេសដូចជា ទិសពាយយ័ព្យ ជាប់ជាមួយប្រទេស អាឡឺម៉ង់ ខាងជើងជាប់ប្រទេស អ៊ីតាលី ហើយតំបន់ ហ្គាលមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនគឺពួក សែលទិច និងពួក ប្រេលចារ ហើយក៏មានគុសម្ព័ន រ៉ូមាំង ផងដែរដែលបានចូលមករស់នៅទីនោះ ព្រមទាំងបាននិយាយភាសា ហ្គាល ទៀតផង។ នៅខណះនោះផងដែលពួក សែលទិច បានរកឃើញទីក្រុងមួយចំនួនដូចជា ឡូតេធា នៅប៉ារីស
និងក្រុង ប៊ូឌីហ្គាលា នៅប៊ូឌីអ័រ ហើយមិនតែប៉ុនោះពួក អាក្វីតានឺន បានរកឃើញទីក្រុង តូឡូសា នៅ ធ៊ួលួស។
- មុនពេល រ៉ូមាំងចូលមកប្រទេសបារាំង ក្រិចបានតាំងទីលំនៅនៃខេត្តផ្សេងៗនៅប្រទេសបារាំងសំរាប់ធ្វើជំនួញខាងនាវាចរណ៏។ ពួក ភួស៊ីល បានរកឃើញទីក្រុងសំខាន់ៗនៅសម័យបុរាណមានដូចជា ម៉ាសាឡា
នៅ ម៉ាស៊ិលឡើ និងទីក្រុង នីគ៏ា នៅ ណាយ ហើយបានដណ្តើមយកទីក្រុងនេះពីពួក ស៊ិល និងពួក ឡាយព្យួរ៉េន។ ពួក ភួស៊ីល បានទទួលជោគជ័យខាងផ្នែកនាវាចរណ៏ទៅលើស្តេច ភិដេស នៃប្រទេសក្រិច ដែលបានកើតនៅប្រទេស ម៉ាស៊ិលឡើ។
ជំនាញ់រ៉ូមាំង ហ្គាល
- នៅជំនាញ់នេះផងដែរ ដោយពួក ហ្គាលមានសង្គ្រោមច្រើនលើកច្រើនសារ ពួក ហ្គាលបានបែងចែកទៅរស់នៅខេត្តផ្សេងៗពីគ្នា ហើយពួករ៉ូមាំងក៏បានយកតំបន់នោះមកតាំងទីលំនៅ ព្រមទាំងបង្កើតអាណានិគម
ទៅលើពួក ហ្គាល និងគំរាមកំហែងទៀតផង។ ដូច្នោះហើយបានជាប្រជាជនជាច្រើននៃពួក ហ្គាល ត្រូវក្លាយជាទាសះកដាច់ថ្លៃរបស់ពួកអាក្វីតាណាបានបំលាស់ទីលំនៅទៅរស់នៅប្រទេសជិតខាងទៀតផង។
- ឆ្លងអស់រយះពេលយ៉ាងយូរពួក ហ្គាល បានក្លាយជាអាណាចក្រមួយផងដែរ។ ចំពោះការជោជ័យដ៏អស្ចារ្យរបស់ពួក ហ្គាលនេះគឺដោយសារមនុស្សពីរនាក់ឈ្មោះ មាឃូសអាន់តូនៀរ ដែលជាបុគ្គលសំខាន់សំរាប់ពួករ៉ូមាំង និងលោក អឹមភ៊ែរ៉ូក្លាដីស ដែលមានស្រុកំណើតនៅ ហ្គាល។
អាណាបារាំង ៤៨៦ ៩៨៧
ក្នុងឆ្នាំ ៤៨៦ ស្តេច ក្លូវីស បានដឹកនាំពួក សាឡេន ហ្រាន់វាយដណ្តើមទឹកដីពួក យ៉ាគ្រួស ហើយបន្ទាប់មកបានដណ្តើមរហូតដល់ភាគខាងជើងនិង ចំនុចកណ្តាលនៃពួក ហ្គាល។ ហើយបន្ទាប់មកសេ្តច ក្លូវីស ត្រូវបានគេ ចារនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តថាជាព្រះមហាក្សត្រដែលខ្លាំង។