ភាសាភួន

ភួន
ພວນ, พวน
ដើមកំណើតនៅ	ឡាវ, ថៃ
ជាតិពន្ធុ​ ​(ជនជាតិ)	ជនជាតិភួន
អ្នកនិយាយដើមកំណើត	Expression error: Unrecognized punctuation character "២".e25
អំបូរភាសា	ក្រាដៃ តៃ នារតី (Thai) ឈៀងសែន ភួន
ប្រព័ន្ធសរសេរ	ថៃ, ឡាវ, ថាំ
កូដភាសា
ISO 639-3	phu

ភួន ឬ ឡាវ ភាគឦសាន គឺជា ភាសាតៃ និយាយនៅក្នុង ប្រទេសឡាវ ថៃ និង កម្ពុជា ។ ^[១]

ភួន ( ພວນ, พวน ផួន, /pʰúan/ ) គឺជាកុលសម្ព័ន្ធជនជាតិ តៃ ដែលមានដើមកំណើតរស់នៅ សៀងខួង និងផ្នែកខ្លះនៃខេត្ត ហួពាន់ នៃ ប្រទេសឡាវ ។ ជាលទ្ធផលនៃការវាយឆ្មក់ទាសករ និងការផ្ទេរប្រជាជនដោយបង្ខំ មានភូមិតូចៗដែលនៅរាយប៉ាយរបស់ ភួន ក្នុងខេត្ត សាកន និង ឧត្តរ ធានី និងតំបន់មួយទៀតនៅជុំវិញខេត្ត បឹងកាល, នងខៃ និង លើយ ក្នុង ប្រទេសថៃ ។ ទោះបីជាមានចំនួនតិចតួចនិងភាពឯកោក៏ដោយ សៀមបានរក្សា ភួន ដាច់ដោយឡែកពី ឡាវ ហើយពីជនជាតិថៃផ្សេងទៀតនៅភាគខាងជើង និងកណ្តាល ប្រទេសថៃ ក៏មានសហគមន៍តូចៗរបស់ ភួន ផងដែរ ដែលបង្ខំឱ្យពួកគេរស់នៅដាច់ពីគ្នា ហើយស្លៀកពាក់ខោអាវខ្មៅ។ ជនរួមជាតិ ភួន បានអនុវត្តទម្លាប់រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន និងភាពខ្ជាប់ខ្ជួនចំពោះភាសា និងវប្បធម៌របស់ពួកគេ។ វាមានភាពខុសប្លែកគ្នាគ្រប់គ្រាន់ដែល ជនជាតិថៃ និង ប្រជាជនអ៊ីសាន ជាទូទៅចាត់ទុកថាវាខុសគ្នា បើទោះបីជា ភួន ត្រូវបានចាត់ទុកថាជា គ្រាមភាសា ឡាវក្នុង ប្រទេសឡាវ ក៏ដោយ។ ក្នុង​នាម​ជា​ភាសា ​តៃ ​នៃ ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ​ភាគ​ខាងជើង វា​មាន​ភាព​ស្រដៀង​គ្នា​ជា​ច្រើន​ជាមួយ​នឹង ​ភាសា​តៃ​ដាំ និង ​តៃ​ឡាន​ណា ​។ ផ្ទុយ​ទៅ​នឹង​ភាសា​ភាគ​តិច​ដទៃ​ទៀត​នៃ​ភាសា​ឥសាន​នោះ គឺ​មិន​ចាញ់​ភាសា​ថៃ ឬ ​ភាសា​ឥសាន ​ឡើយ។

នៅក្នុងប្រទេសថៃ ភួន ត្រូវបាននិយាយនៅក្នុងខេត្ត ស្ទឹងជ្រៅ, ជ័យភូមិ, លពបុរី, នគរនាយក, ពេជ្របូរណ៌, វិចិត្រ, ប្រាជិនបុរី, សុវណ្ណបុរី និង សរបុរី ។ វា​ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​និយាយ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដាច់​ស្រយាល​មួយ​នៃ ​ខេត្ត​បឹង​កាល ហើយ​នៅ​ក្នុង​ភូមិ​មួយ​ភាគ​ខាង​ត្បូង ​ក្រុង​បាងកក ។

នៅ​ក្នុង ​ស្រុក​មង្គលបូរី ខេត្ត​បន្ទាយមានជ័យ មាន​ប្រមាណ ៥០០០ ភួន ក្នុង ​ប្រទេស​កម្ពុជា ^[២] ព្រម​ទាំង​នៅ ​ខេត្ត​បាត់ដំបង ។

ស្រដៀងទៅនឹងឡាវខាងជើងដែរ ភួនបានរក្សាភាពខុសគ្នានៃប្រូតូ-និរតីតៃនៃ ប្រូតូតៃប្រូតូតៃ- */aɰ/ និង */aj/ ប៉ុន្តែលទ្ធផលគឺ /ɤː/ និង /aj/ រៀងគ្នា ស្រដៀងទៅនឹងគ្រាមភាសាឡាវហូពាន់ Houaphan ដែលមាភួនមាន Phuan យ៉ាងសំខាន់។ ស្រដៀងនឹង ភូតៃ ( ผู้ไท, ຜູ້ໄທ ភូតៃ, /pʰȕː tʰáj/ ) ចុងក្រោយ /k/ ត្រូវបានជំនួសដោយ glottal stop /ʔ/ ។ អ្វីដែលសម្គាល់ ភួន ជាចម្បងពីគ្រាមភាសាឡាវផ្សេងទៀត គឺការបំប្លែងស្រៈដែលបែងចែកន័យដូចជា ថៃ និងឡាវ /ua/ លេចចេញជា ភួន /oː/ និងថៃ និងឡាវ /ɯa/ លេចឡើងជា ភួន /ia/ ។ វាក្យសព្ទ និងវាក្យសព្ទខុសគ្នាខ្លាំងធ្វើឱ្យ ភួន យល់គ្នាទៅវិញទៅមក ប៉ុន្តែពិបាកសម្រាប់អ្នកនិយាយភាសាឥសាន ឬឡាវ ហើយថែមទាំងពិបាកយល់សម្រាប់អ្នកនិយាយដើមនៃភាសាថៃកណ្តាល។

ភួន មានសារពើភ័ណ្ឌព្យញ្ជនៈដូចខាងក្រោមៈ ^[៣]

ភួន មានសារពើភ័ណ្ឌស្រៈដូចខាងក្រោម៖ ^[៣]