Kûze

Kûze an kûje
	Kûzeyê dûvik dirêj
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Animalia
Filûm:	Chordata
Çîn:	Mammalia
Kom:	Carnivora
Binekom:	Caniformia
Jorefamîle:	Musteloidea
Famîle:	Mustelidae; G. Fischer de Waldheim, 1817
Binefamîle
	"Lutrinae"; "Melinae"; "Mellivorinae"; "Taxideinae"; "Mustelinae"

Kûze an kûje (Mustelidae), famîleyekî guhandarên goştxwer tewr mestir ji binekoma guhandarên dirûvê kûçikan (Caniformia) e.

Şayes

Gelek guhertoyên di mezinahî û reftara kûzeyan çêdibin. Kûzik (Mustela nivalis) pir ne mestir e ji mişkan, lê dirêjiya kûjeyê avî ya girse digihîje ta 2.4 m û giraniya kûjeyê avî ya deryayê digihîje 45 kg. Teviya van guhertoyan, lê kûzeyan di çend taybetmendiyên gelemperî tevkarî dikin. Kûze guhandarekî biçûk e bi lingên kurt, kurkên stûr û guhên kin û glover. Kûze canewerekî bi tenê dijî, şevger û dirêjiya salê çalak e.^[1] Ji xeynî kûjeyê avî ya deryayê ve, kûze bîn an bihinên tûj û xurt ji toşpiyê qûna xwe peyda dike ji bo îşaretkirina zayendî û nîşankirina sînorên herêmê xwe.^[2]

Bikaranînên mirov

Xanimek e bi banevankekî" (bi rastî ev fisteq e Mirov dikanibû çend cureyên kûzeyan kedî bike ji mêj ve wek fisteqê kedî (Mustela putorius furo) û xedî bike ji bo bazirganiya kurkê wan bi nirx wek vîzonê deryayê (Neovison macrodon)(nemabûyî), vîzonê Amerîkayê (Neovison vison) û mînkê Ewropyayê (Mustela lutreola).

Sîstematîk

Dabeşandina klasîk

Famîleya kûzeyan ji 2 binefamîleyan , 22 cinsan û 57 cureyên mayî çêdibe gor dabeşandinek e kevin:

Binefamîleya Mustelinae

- Cinsê Arctonyx
  - Arctonyx collaris
- Cinsê Eira
  - Eira barbara
- Cinsê Galictis
  - Galictis vittata
  - Galictis cuja
- Cinsê Gulo
  - Gulo gulo
- Cinsê Ictonyx
  - Ictonyx striatus
  - Ictonyx libycus
- Cinsê Lyncodon
  - Lyncodon patagonicus
- Cinsê Martes
  - " Martes americana
  - Martes flavigula
  - Bokenge, Martes foina
  - Martes gwatkinsii
  - Martes martes
  - Martes melampus
  - Martes pennanti
  - Martes zibellina
- Cinsê Meles
  - Meles anakuma
  - Meles leucurus
  - Meles meles
- 'Cinsê 'Mellivora
  - Mellivora capensis
- Cinsê Melogale
  - Melogale everetti
  - Melogale moschata
  - Melogale orientalis
  - " Melogale personata
  - Melogale cucphuongensis
- Cinsê Mustela
  - Mustela africana
  - Mustela altaica
  - Banevank Mustela erminea
  - Mustela eversmannii
  - Mustela felipei
  - Mustela frenata
  - Mustela itatsi
  - Mustela kathiah
  - Mustela lutreola
  - Mustela lutreolina
  - Mustela nigripes
  - Mustela nivalis
  - Mustela nudipes
  - Mustela putorius
    - Mustela putorius furo
  - Mustela sibirica
  - Mustela strigidorsa
  - Mustela subpalmata
- Cinsê Neovison
  - Neovison vison
  - Neovison macrodon (di sedsala 19 an †)
- Cinsê Poecilogale
  - Poecilogale albinucha
- Cinsê Taxidea
  - Taxida taxus
- Cinsê Vormela
  - Vormela peregusna

Binefamîleya Lutrinae

- Cinsê Aonyx
  - Aonyx capensis
  - Aonyx cinerea
- Cinsê Enhydra
  - Enhydra lutris
- Cinsê Lontra
  - Lontra canadensis
  - Lontra provocax
  - Lontra longicaudis
  - Lontra felina
- Cinsê Lutra
  - Lutra lutra
  - Lutra sumatrana
- Cinsê Hydrictis
  - Hydrictis maculicollis
- Cinsê Lutrogale
  - Lutrogale perspicillata
- Cinsê Pteronura
  - Pteronura brasiliensis

Fosîlên kûzeyan Cinsên nemabûyî

Brachypsalis
Chamitataxus
Cyrnaonyx
Ekorus
Megalictis
Oligobunis
Potamotherium
Sthenictis

Dabeşandina nû

Eger kûze li heşt binefamîleyan were belavkirin di analaysîzê cenetîk:^[3]

Kûze

	Lutrinae

	Mustela, Neovison (binefamîleya "Mustelinae")

Galictis, Vormela, Ictonyx, Poecilogale (binefamîleya "Galictinae")

Melogale (binefamîleya "Helictidinae")

	Eira, Gulo, Martes (binefamîleya "Martinae")

	Arctonyx, Meles (binefamîleya "Melinae")

Mellivora ( binefamîleya "Mellivorinae")

Taxidea ( binefamîleya "Taxideinae")

Pêşangeh

Kûzeyê Patagoniyayê (Lyncodon patagonicus)
Kûzeyê piştxêzxêzokî (Mustela strigidorsa)
Kûzik an Kûzeyê biçûktir (Mustela nivalis)
Fisoyê an bûkinkê nigreş (Mustela nigripes)
Bûkinkê çolê (Mustela eversmannii)
Bokenge (Martes foina)
Kûz, kûze, qûz an kûzeyê daran (Martes martes)
Bûkink an fisteq (Mustela putorius)
Kurebeşkê Japonê (Meles meles anakuma)
Kurbeşkê Ewropayê (Meles meles)
Kûzeyê avî yê Ewropayê (Lutra lutra)
Kûjeyê avî ya çemê Amerîkayê Bakur (Lontra canadensis)
Kûzeyê avî yê deryayê (Enhydra lutris)
Kûzeyê avî yê girs (Pteronura brasiliensis)
Kûjeyê avî ya bi pozê pirç (Lutra sumatrana)
Kurebeşkê hingiv (Arctonyx collaris)
Vîzonê Amerîkayê (Neovison vison)
Mînkê Ewropayê (Mustela lutreola)
Banevank an kûzeyê dûvik kin Mustela erminea
Fistîk Vormela peregusna
Kûzeyê xêzxêzokiyê Afrîkayê (Poecilogale albinucha)
Kûzeyê çiyayan (Mustela altaica)
Kûjeyê Japonê (Mustela itatsi)
Kûjeyê tayra (Eira barbara)
Kûjeyê grîsonê mestir (Galictis vittata)
Kûjeyê grîsonê biçûktir (Galictis cuja)
Xwere (Gulo gulo)
Bûkinkê xêzxêzokî(Ictonyx striatus)
Bokengeyê qirik zer (Martes flavigula)
Bokengeyê Amerîkayê (Martes americana)
Bokengeyê Japonê (Martes melampus)
Bokengeyê masîgirt (Martes pennanti)
Kûzeyê zikzer (Mustela kathiah)
Bûkink-kurebeşkê Çînê ( Melogale moschata)

Çavkanî

^ King, Carolyn (1984). Macdonald, D (edîtor). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. rr. 108–109. ISBN 0-87196-871-1.
^ Kenyon, Karl W. (1969). The Sea Otter in the Eastern Pacific Ocean. Washington, D.C.: U.S. Bureau of Sport Fisheries and Wildlife.
^ "Koepfli2008"

Girêdanên derve

http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Mustelidae/

[EoM-1] King, Carolyn (1984). Macdonald, D (edîtor). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. rr. 108–109. ISBN 0-87196-871-1.

[2] Kenyon, Karl W. (1969). The Sea Otter in the Eastern Pacific Ocean. Washington, D.C.: U.S. Bureau of Sport Fisheries and Wildlife.

[3] "Koepfli2008"

[1]

[2]

[3]