Yaqût (gel)

Yaqût саха
Gelên tirkî koma etnîk
Alayê Yaqûtistanê[1]
Ala
Dewlet	Rûsya
Nifûs	478.409 (2021)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Yaqût,^[2] yakût^{[çavkanî hewce ye]} an jî saxa^{[çavkanî hewce ye]} (саха, saxa (yj.), сахалар, saxalar (pj.)), komeke tirkî ye ku bi giranî li Komara Saxayê ya Federasyona Rûsyayê dijî. Yaqûtî ji şaxê zimanên tirkî yê Sîbîryayê ye.

Di salên 1620an de Împeratoriya Rûsyayê dest pê kir ku derbasî nav axa wan bibe û pê ve bike an bi cih bibe, bac danî û karîbû çend serhildanên yaqûtî di navbera 1634 û 1642an de bitepisîne. Yaqût û eşîrên din ên tirk li ser çemê Lena Peter Golovin, serokê hêzên rûsî, bi serweriya terorê bersiv da: şêniyên xwecihî hatin şewitandin û bi sedan hatin kuştin. Nifûsa yaqûtan tenê di navbera salên 1642 û 1682an de ji sedî 70 kêm bû, bi taybetî ji ber nexweşiyên infeksiyonê.^[3][4]

Di sedsala 18an de, rûsan zext kêm kirin, hin îmtîyaz dan serekên yaqûtan, azadî da wan, hemî axa xwe da wan û keşîşên xiristiyanî ên Dêra Ortodoks şandin ku gelê yaqût di warê çandiniyê de perwerde bikin. Di salên 1820an de, hema hema hemî yaqût îdîa kir ku xwe guhertiye Dêra Ortodoks a rûsî, lê hejmarek pratîkên tengrîst parastin.^{[çavkanî hewce ye]} Wêjeya yaqût di dawiya sedsala 19an de dest pê kir.^[5]

• Russia (2010a). "Official website of the 2010 Russian census" (bi rûsî). Federal State Statistics Service. Ji orîjînalê di 25 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 4 kanûna paşîn 2022.
• Richards, John F. (2003). The Unending Frontier: An Environmental History of the Early Modern World. University of California Press. ISBN 0520939352.
• Levene, Mark; Roberts, Penny (1999). The Massacre of History (bi îngilîzî). Berghahn Books. ISBN 978-1-57181-934-5.
• Davis, Wade; Harrison, K. David; Howell, Catherine Herbert (2007). Book of Peoples of the World: A Guide to Cultures (bi îngilîzî). National Geographic Books. ISBN 978-1-4262-0238-4.