Monetair unie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Monetair unies euver de ganse wereld. Ouch de Limbörge ligke in zoe ein unie.

'n Monetair unie of 'n muntunie is 'n supranationaol verdraag tösse staote boebij 'ne gezaomeleke munt gehanteerd weurt. Vaanoet 't prinsiep vaan de soevereiniteit vaan de natiestaot, wat de modernen tied heet gedomineerd, is 'n monetair unie oongebrukelek umtot 'nen eigenste munt zörg veur hoeg maote vaan ikkenomische oonaofhaankelekheid vaan de regiering vaan 'ne staot (wat wönselek is vaanoet 't nationalistisch prinsiep), wijl me in 'n monetair unie väöl vaan de ikkenomische soevereiniteit oonder versjèllende lidstaote deilt.

De Limbörge zien deil vaan de Ikkenomische en Monetair Unie (Economic and Monetary Union ofwel de EMU), die opgezat is in 1999 op force vaan 't Verdraag vaan Mestreech in 1992. De EMU is deil vaan de Europese Unie en de motor achter d'n Eurozone en ziene betaolsmoyen, d'n Euro.

Me maak in de polletieke weitesjappe e versjèl tösse officieel monetair unies en officieuze, praktische ofwel feitelek monetair unies. Officieel monetair unies zien op force vaan e geteikend verdraag in 't leve gerope. De bekinste veur Limbörgers is de monetair unie boe de Limbörge in lègke: d'n Eurozone. Dit gebeed hanteert d'n euro es ziene munt en weurt door 't groetse gedeilte vaan de Europese Unie gebruuk, es-ouch Andorra, Monaco, San Marino en de Vaticaonstad. Aander veurbeelde zien de CFA-frang dee in twie vörm besteit (eine veur Centraol-Afrika en eine veur Wes-Afrika), de CFP-frang dee gehanteerd weurt in Frans-Polynesië, Nui-Caledonië en Wallis en Futuna en d'n Oos-Caribischen dollar dee es munt gilt in Anguilla, Antigua en Barbuda, Dominica, Grenada, Montserrat, Saint Kitts en Nevis, Saint Lucia en Saint Vincent en de Grenadines.

't Gief ouch väöl officieuze monetair unies; dat wèl zègke, situaties boe-in nationaol ikkenemieë praktisch 'ne munt vaan boetenaof zien gaon hantere umtot dee veur versjèllende reies logischer is um te hantere es d'n eigenste nationaole munt. De accepatie vaan dee boetelandse munt kin op force vaan versjèllende reies zien: zoe kin 't accepterend land gans klein zien, boedoor 't ziech riskeert ikkenomisch te isolere door 'nen eigenste munt te hantere. 't Kin ouch zien tot zien ikkenomie (nog) te zwaak en instabiel is um aofhaankelek te zien vaan d'n eigenste munt. De kommende len zien officieuze monetair unies: Montenegro en Kosovo mèt d'n Europesen Euro, Bosnië en Herzegovina mèt d'n aon d'n Euro gekoppelde Bosnische convertibele mark, Kribati, Nauru en Tuvalu mèt d'n Australischen dollar, Bhutan en Nepal mèt d'n Indiase roepie, Niue, de Cookeilen, Tokelau en de Pitcairneilen mèt de Nui-Zielandsen dollar, Palestina mèt d'n Israëlische sjekel, d'n Egyptische poond en de Jordaonsen dinar, Liechtenstein mèt de Zweitserse frang, Noord-Cyprus mèt d'n Törkse lira en Palau, de Nederlandse Antille, Cambodja, Micronesië, de Marshalleilen, Panama, Ecuador, El Salvador, de Briste Maogde-eilen en de Törks- en Caicoseilen mèt d'n Amerikaansen dollar.