Planetoïed

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Planetoïed of asteroïed is e planeetechteg objek wat in 'n baon um de zon drejt meh kleinder, dèks väöl kleinder is es 'n planeet. In 't zonnestèlsel bevinde die ziech veural tösse Mars en Jupiter. Woersjienelek zien ze oontstoon es stökker materie die bijein de massa vaan 'n planeet höbbe meh door de zwuurtekrach van ander objekte (beveurbeeld 'n groete planeet wie Jupiter) neet tot 'ne bol kóste klóntere en in kleiner bölkes gestold zien. Väöl kleinder asteroïdes verraoje door hunne vörm evels tot ze brokstökker vaan groeter objekte zien.

In 't zonnestèlsel bevinde ziech de volgende clusters vaan planetoïdes:

  • Vulcanoïde (hypothetisch): zjus um de Zon, wied binne de baon vaan Mercurius. Es ze bestoon zien ze vrij klein en bestoon ze woersjijnelek oet gaasvörmege silicium en/of metaole. Door 't sterk sjijnsel vaan de Zon zouwe ze vaanaof de Eerd neet ziechbaar zien.
  • De Hoofgordel vaan Asteroïde, veural tösse Mars en Jupiter, mèt oetsjeters nao binne tot binne de baon van de Eerd, en nao boete tot veurbij Jupiter. Es ze noets binne de baon vaan Jupiter koume - väöl planetoïdes höbbe 'n nogal excentrische baon - heite ze Centaure.
  • Centaure: tösse de versjèllende groete planete (Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus).
  • De Kuipergordel, geneump nao de Nederlandsen astronoom Kuiper, zjus boete de baon vaan Neptunus, inkele nog debinne. Pluto en Eris zien feitelek ouch e Kuipergordelobjek. De Kuipergordel strek ziech evels väöl wijer oet. De Kuipergordel-objekte bestoon es regel oet bevrore methaan of (water)ies. De groetste en mies kortbije vaan dees objekte weure wel plutino's geneump.
  • De Oortwolk, 'ne gordel wied boete de Kuipergordel, tot aon de rand vaan 't zwuurtekrachsveld vaan de Zon, op 't punt boe Sirius en ander stare ziech doen gelle, wel doezend kier d'n aofstand vaan de Eerd tot de Zon (AE). Komete weure geach hei-oet aofkumsteg te zien; hun baon is oongeluifelek elliptisch en dewijl ze eins in de zoeväöl jaor kortbij de zon koume goon ze daonao weer väöl wijer de ruumde in. Recentelek (november 2003) is 't objek (90377) Sedna oontdek, wat door sommege gezeen weurt es 'n objek oet de Oortwolk.

De Oortwolkobjekte liekene nao alle worsjienelekheid sterk op de Kuipergordelobjekte. Same weure ze de Trans-Neptuniaanse objekte geneump.

't Zonnesjtèlsel
De zonMercuriusVenusDe MaonAerdMarsPhobos en DeimosCeresD'n AsteroïdereemJupiterMaone van JupiterSaturnusMaone van SaturnusUranusMaone en ring vaan UranusNeptunusMaone van NeptunusPlutoCharon, Nix en HydraHaumeaMaone van HaumeaMakemakeDe KuiperreemErisDysnomiaVerstruidesjiefobjekteDe HillswolkDe Oortwolk
De Zon · Mercurius · Venus · Aerd · Mars · Ceres · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus · Pluto · Haumea · Makemake · Eris
Planete · Dwergplanete · Maone: Aerds · Martiaans · Joviaans · Saturniaans · Uraniaans · Neptuniaans · Plutoniaans · Haumeaans · Eridiaans
Ring: Joviaans · Saturniaans · Charikloaans · Chiroaans · Uraniaans · Neptuniaans · Haumeaans
Klein lichame:   Meteoroïde · Asteroïde/Asteroïde maone (Asteroïdegordel) · Centaure · TNO's (Kuiperreem/Verstruide sjief) · Komete (Hillswolk · Oortwolk)