Данок на добивка

Данок на добивка е данок што правните лица (претпријатијата, финансиските институции и другите организации) го плаќаат на остварената добивка во претходната финансиска година.

Обврзници на данокот на добивка се сите претпријатија (домашни и странски) како правни субјекти кои остваруваат добивка од дејноста што ја извршуваат. Како предмет на оданочување се јавува добивката, (профитот) која се утврдува како разлика помеѓу вкупните приходи и вкупните расходи, согласно сметководствените прописи и законот за данок на доход. Даночната основица е износот на добивката, односно профитот.

Табела бр. 1: Стапки на данокот на добивка во одбрани земји (2017)^[1]

Данокот на добивка во Македонија се однесува на акционерските друштва, на јавните претпријатија, банките и другите трговски друштва кои имаат статус на правно лице. Стапката на данокот на добивка изнесува 10%. Даночни обврзници се правни лица – резиденти на Македонија кои остваруваат доход како и постојани деловни единици на странско лице кое остварува добивка од дејноста која ја извршува на територијата на земјата. Основа за пресметување на данокот од добивка се утврдува како разлика меѓу вкупните приходи и вкупните расходи на даночниот обврзник во износи утврдени согласно со прописите за сметководството и сметководствените стандарди.

Во јануари 2014 година бил изменет Законот за данокот на добивка, при што обврската за плаќање на данокот била воведена и на заемите што меѓу себеси ги одобруваат домашните претпријатија (обврската не важи за претрпијатијата во технолошко-развојните зони), како и на исплатените дивиденди. Притоа, под оданочување подлежат само заемите коишто претпријатијата нема да ги вратат во текот на годината.^[2] Исто така, била направена промена и кај даночниот третман на задржаната добивка: за разлика од претходно, кога задржаната добивка не се оданочувала, т.е. се подразбирало дека таа е реинвестирана, со законските измени било предвидено дека, „ако спротивното не се докаже документирано, се смета дека добивката не е реинвестирана и на неа ќе се плати данок“. Понатаму, со законските измени било вратено старото решение за оданочување на добивката (кое се применувало до 2008 година), односно финансискиот резултат од билансот на успехот ја претставува основата за оданочување. Притоа, за износот на загубата се намалува даночната основа и таа може да се пренесува на товар на идните оданочливи добивки во следните три години.^[3] Понатаму, од 1 јануари 2015 година било воведено даночното ослободување со кое даночната основа се намалува за износот на реинвестираната добивка во материјални (машини, постројки, недвижен имот) и нематеријални средства (софтвер, патенти итн.). Притоа, ослободувањето се дава само под услов, фирмата да ги задржи набавените средства во своја сопственост најмалку пет години.^[4]

Последната измена на Законот за данокот на добивка била направена на 27.12.2019. Со овој закон е прецизирано дека непрофитните организации не се даночни обврзници за данок на добивка. Исклучок од ова е кога во текот на годината оствариле приходи од вршење стопанска дејност. Доколку нивниот вкупен годишен приход од стопанската дејност е поголем од 1.000.000 денари тие се оданочуваат во висина од 1% од остварениот вкупен приход од стопанската дејност. Со новиот Закон за данок на добивка бил избришан исклучокот за банките и другите овластени кредитни институции да не се третираат како поврзани лица за целите на утврдување на каматите по заеми како непризнаен расход за даночни цели и се прецизира на дефиницијата за поврзани лица која се користи во законот. Даночната основа се намалува: за износот на наплатените побарувања и вратените парични средства кои по својата економска суштина се заеми кои во претходни даночни периоди имале третман на непризнаен расход; за износот на трошоците за амортизација над износот пресметан со примена на амортизациони стапки утврдени со номенклатурата на средствата за амортизација и годишните амортизациони стапки за кои во претходниот период е извршено зголемување на даночната основица; за износот на приходите од дивиденди остварени со учество во капиталот на друг обврзник - резидент на Република Македонија, под услов да се оданочени кај обврзникот кој врши исплата на дивиденда. Може да се каже дека со овој закон се уредува даночниот третман на трошоците за амортизација на средствата. Даночната основа се намалува во случај на реинвестирана добивка (вложувањата во материјални средства (недвижности, постројки и опрема), вклучително и вложувањата во материјални средства набавени преку финансиски лизинг, како и во нематеријални средства (компјутерски софтвер и патенти) за проширување на дејноста на даночниот обврзник, но и во случај на донација на спортски субјекти (до 50% од пресметаниот данок). Малите и микротрговци, како и правните лица кои водат сметководство и подготвуваат годишни сметки согласно со Законот за трговските друштва, доколку имаат вкупен приход под 3.000.000 денари годишно се ослободени од обврската за плаќање на годишен данок на вкупен приход.^[5][6]

Според овој закон, расходи кои не се признаваат за даночни цели се: оние расходи кои не се во врска со вршењето на дејноста, платите и надоместоците кои произлегуваат од работниот однос, трошоците за превоз и исхрана над оние утврдени со законска регулатива, трошоците кои произлегуваат од надоместоците за членовите на органите на управување, трошоци заради уплатени доброволни придонеси во доброволен пензиски фонд над износот од две просечни месечни бруто плати, надоместоци за волонтери, скриени исплати на добивки, трошоците направени за репрезентација во висина од 90%, трошоците за донации (над 5% од вкупниот приход остварен во годината), трошоците за спонзорства (над 3% од вкупниот приход остварен во годината, трошоци за камата на кредити кои не се поврзани со вршењето на дејноста како и за патнички автомобили, мебел, теписи, уметнички дела од ликовната и применетата уметност и украсни предмети, осигурителни премии кои ги плаќа работодавачот освен личното колективно осигурување на работниците за повреди на работа, даноците по задршка (одбивка) исплатени во име на трети лица кои се на товар на трошоците на даночниот обврзник, паричните и даночните казни, стипендии, според одредени услови зададени со закон, трошоците на кало, растур, крш и расипување над нормираните износи утврдени за соодветната гранка, под услов истите да не се настанати како резултат на вонреден настан или виша сила, трајниот отпис на ненаплатените побарувања, со исклучок ако се однесуваат на задолжителното социјално осигурување, трошоците за нето износот на примањата по основ на деловна успешност над износот на кој се пресметани придонеси согласно со закон, надоместок за практикантска работа над пропишаниот законски износ, надоместок за практична обука на ученици и практична настава на студенти во висина над 8.000 денари месечно, трошоци за амортизација на ревалоризираната вредност на материјални и нематеријални средства (се признаваат до одреден износ), трошоците за исправка на вредноста на ненаплатените побарувања (освен за исправките на вредноста кај банките, штедилниците и осигурителните друштва на законски утврден начин, ненаплатените побарувања по основ на придонеси од задолжително социјално осигурување, како и во случај на стечај и ликвидација), невратени заеми од поврзани лица, камати за заеми (каматата е поголема во однос на каматата која би се добила од неповрзано лице), затезни камати кои произлегуваат од односите со поврзано лице.^[5][6]

Табела бр. 1 - Даночните приходи во Македонија, 2003-2016 (во милиони денари)^[7]