पनीर

पनीर हा दुधापासून तयार केला जाणारा पदार्थ आहे.^[१] आहारात प्रथिनांचा समावेश असावा यासाठी पनीरचा वापर भोजनात केला जातो. प्रथिनांचा प्रमुख स्रोत म्हणून पनीर हा पदार्थ आहारशास्त्रदृष्ट्या महत्त्वाचा आहे.^[२] दुधाखेरीज सोयाबीन पासूनही पनीर तयार केले जाते. याला टोफू असे म्हणतात.^[३]

प्रक्रिया

पनीर तयार करण्यासाठी,लिंबाचा रस, व्हीनेगर सायट्रीक आम्ल किंवा योघर्ट वापरतात.^[४] गरम दूधात यापैकी एक आम्ल टाकल्यामुळे ते नासते. तलम कपड्याने ते गाळल्यावर जास्तीचे पाणी निघून जाते.हे तयार झालेला पनीर मग २-३ तास अति थंड पाण्यात ठेवण्यात येतो.या पायरीनंतर,वेगवेगळ्या प्रदेशात, त्याच्या वापरानुसार मग त्यावर प्रक्रिया करण्याच्या पद्धती बदलतात. जास्तीत जास्त पद्धतीत,दही हे एका तलम कपड्यात ठेवून मग त्यावर २-३ तासासाठी वजन ठेवल्या जाते.या घट्ट झालेल्या पनीरचे मग एकसारखे तुकडे कापण्यात येतात. पूर्व भारतीय व बांग्ला देशातील व्यंजनात दही हे हाताने घोटल्या जाते, किंवा आपटुन मग त्याचा भिजविलेल्या कणिकेसारखा घट्ट गोळा केल्या जातो.त्यास 'छना' असे बंगालीत म्हणतात.

पनीर वापरून तयार केल्या जाणा-या वेगवेगळ्या पाककृती

भारताच्या विविध प्रांतात पनीरचा वापर करून विविध पाककृती तयार केल्या जातात.^[५] यातील काही पाककृती या पारंपरिक असून काही पाककृती आधुनिक काळात तयार झालेल्या दिसतात.^[६] बंगाल मध्ये पनीर वापरून विविध पदार्थ तयार करण्याची पारंपरिक पद्धती प्रचलित आहे.^[७] पुढील काही पाककृती भारतात प्रसिद्ध आहेत-

• पालक पनीर
• मटर पनीर
• पनीर साग
• शाही पनीर
• पनीर भूर्जी
• पनीर टिक्का
• कढई पनीर
• चिली पनीर^[८]
• पनीर पकोडा
• रसमलाई
• रसगुल्ला

चित्रदालन

संदर्भ