भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था

भारतीय विज्ञान शिक्षा एवं अनुसंधान संस्थान (ne); ভারতীয় বিজ্ঞান শিক্ষা ও গবেষণা সংস্থান (bn); ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് സയൻസ് എജ്യുക്കേഷൻ ആൻഡ് റിസർച്ച് (ml); 印度科學教育協會 (zh-hant); भारतीय विज्ञान शिक्षा एवं अनुसंधान संस्थान (hi); भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (mr); ਆਈ. ਆਈ. ਐੱਸ. ਈ. ਆਰ. (pa); Indian Institutes of Science Education and Research (en); インド科学教育研究大学 (ja); 印度科学教育协会 (zh); இந்திய அறிவியல் கல்வி மற்றும் ஆராய்ச்சி கழகங்கள் (ta) group of science education and research institutes in India (en); ভারতে বিজ্ঞান শিক্ষা ও গবেষণা প্রতিষ্ঠানের গ্রুপ (bn); भारतीय विज्ञान शिक्षा एवं अनुसंधान संस्थान भारतीय राज्य पश्चिम बङ्गालको राजधानी कोलकातामा अवस्थित एउटा विश्वविद्यालय हो। (ne); group of science education and research institutes in India (en) IISERs (en); आई आई एस ई आर, आई आई एस इ आर (hi); നാഷണൽ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് സയൻസ് എജ്യുക്കേഷൻ ആൻഡ് റിസർച്ച്, ഐസർ, IISER (ml); インド科学教育研究所 (ja)
भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था 
group of science education and research institutes in India
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारacademic institution
स्थापना
  • इ.स. २००६
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (इंग्रजी : Indian Institutes of Science Education and Research संक्षेप: आय. आय. एस. ई. आर.) हा भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयामार्फत नैसर्गिक विज्ञान शिकवण्यासाठी आणि संशोधनासाठी आणि पदवीपूर्व स्तरावर संशोधनासह एकत्रित मूलभूत विज्ञानांमध्ये महाविद्यालयीन शिक्षण देण्यासाठी स्थापन केलेल्या स्वायत्त संस्थांचा समूह आहे.

भारताच्या संसदेने विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन (सुधारणा) कायदा, २०१० द्वारे या संस्थांची औपचारिक स्थापना केली. महाराष्ट्रात भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (पुणे), मध्य प्रदेशातील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (भोपाळ), पंजाबमधील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (मोहाली), पश्चिम बंगालमधील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (कोलकाता), केरळमधील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (तिरुवनंतपुरम), आंध्र प्रदेशातील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (तिरुपती) आणि ओडिशातील भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (ब्रह्मपूर) अशा सात भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था देशभरात स्थापन करण्यात आली आहेत. [१] या संस्थांना भारतीय विज्ञान संस्था, बंगलोर सारख्या संस्थांसह मूलभूत विज्ञान क्षेत्रात देशातील अग्रगण्य संस्था म्हणून प्रोत्साहन देण्यासाठी, २०१२ मध्ये भारतीय संसदेने सर्व भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्थाला राष्ट्रीय महत्त्वाच्या संस्था म्हणून घोषित केले.[२] प्रत्येक भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्थेकरिता स्थापनेच्या पहिल्या पाच वर्षांसाठी आर्थिक परिव्यय सुमारे ५०० कोटी (US$१११ दशलक्ष)आहे.

संस्था

भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था भारतात खालील ठिकाणी आहेत:

Location of 7 IISERs
# नाव लघुनाव स्थापना स्थळ राज्य संकेतस्थळ एनआयआरएफ क्र (२०२३) संशोधन एनआयआरएफ क्र (२०२३)
१ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (कोलकाता) IISER-K २००६ कल्याणी पश्चिम बंगाल www.iiserkol.ac.in ४३ ४०
२ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (पुणे) IISER-P २००६ पुणे महाराष्ट्र www.iiserpune.ac.in ३४ २७
३ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (मोहाली) IISER-M २००७ मोहाली पंजाब www.iisermohali.ac.in ५१ ५०
४ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (भोपाळ) IISER-B २००८ भोपाळ मध्य प्रदेश www.iiserb.ac.in ६०
५ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (तिरुवनंतपुरम) IISER-TVM २००८ तिरुवनंतपुरम केरळ www.iisertvm.ac.in
६ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (तिरुपती) IISER-T २०१५ तिरुपती आंध्र प्रदेश www.iisertirupati.ac.in
७ भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था (ब्रह्मपूर) IISER-BPR २०१६ ब्रह्मपूर ओडिशा www.iiserbpr.ac.in

प्रस्तावित संस्था

  • भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था नागालँड: नागालँडमधील नवीन भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्थेची घोषणा 2015-16 च्या अर्थसंकल्पात करण्यात आली. [३] सुरुवातीला नागालँड सरकारने IISER ऐवजी वेगळी संस्था (स्कूल ऑफ प्लॅनिंग अँड आर्किटेक्चर) सुचवली. [४] बऱ्याच वर्षांनंतर, 2021 [५] आणि 2022 मध्ये, [६] नागालँड राज्य सरकारने नागालँडमध्ये याआधी घोषित केलेल्या IISER ची स्थापना करण्यासाठी नवीन स्वारस्य दाखवले आहे. हा निर्णय एकतर्फी होता की 'सल्ला' दिलेला होता हे माहीत नाही, पण अंतिम परिणाम स्पष्ट आहे – नागालँडमध्ये IISER किंवा SPA ची स्थापना झालेली नाही . तथापि, तत्कालीन मुख्यमंत्री, टीआर झेलियांग यांनी 16 डिसेंबर 2015 रोजी तत्कालीन केंद्रीय मनुष्यबळ विकास मंत्री स्मृती झुबिन इराणी यांना लिहिलेल्या पत्राने निवडीची माहिती दिली. 2024 रोजी नागालँड सरकारने IISER कॅम्पस स्थापन करण्यासाठी 200 एकर जमीन संपादित केली. [७]
  • भारतीय विज्ञान शिक्षण आणि संशोधन संस्था गांधीनगर, भारत सरकारने 27 सप्टेंबर 2024 रोजी गांधीनगर, गुजरात येथे IISER ची स्थापना करण्यास मान्यता दिली. गुजरात सरकारने नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ डिझाईन, नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ फॅशन टेक्नॉलॉजी आणि इन्फोसिटी यांच्या शेजारी जमीन देण्याचे प्रस्तावित केले आहे. [८]

शैक्षणिक आणि प्रवेश

2023 पर्यंत, JEE प्रगत निकालांचा IISER मध्ये प्रवेश करण्याची प्रक्रिया म्हणून वापर केला जाऊ शकतो आणि 2022 पर्यंत, बंद झालेली KVPY परीक्षा प्रवेशासाठी आणखी एक निकष होती. [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (November 2024)">उद्धरण आवश्यक</span> ]

तथापि, 2024 पासून, IISER मधील पदवीपूर्व कार्यक्रमांमध्ये प्रवेश केवळ IISER अभियोग्यता चाचणीद्वारे होईल. [९]

इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स (IISc), बंगळुरूच्या बॅचलर ऑफ सायन्स (संशोधन) प्रोग्राम आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी मद्रास (IITM) च्या BS-वैद्यकीय विज्ञान आणि अभियांत्रिकी कार्यक्रम यासारख्या खालील संस्थांमध्ये विद्यार्थ्यांना प्रवेश देण्यासाठी IISER ॲप्टिट्यूड टेस्ट (IAT) देखील वापरली जाते. ).

IISER चे कार्यक्रम

सर्व 7 IISERS जैविक, रासायनिक, गणिती, भूगर्भशास्त्रीय, भौतिक आणि पृथ्वी, हवामान, पर्यावरण विज्ञान, तसेच संगणक प्रोग्रामिंग आणि मानविकी कार्यक्रम, एमएससी, एमएस (संशोधन), एकात्मिक पीएचडी, डॉक्टरमध्ये 5 वर्षांचे BS-MS प्रोग्राम प्रदान करतात. तत्त्वज्ञान (पीएचडी) आणि पोस्ट डॉक्टरेट संशोधन कार्यक्रम .

टीप : अभियांत्रिकी विज्ञान (केमिकल अभियांत्रिकी, डेटा विज्ञान आणि अभियांत्रिकी, इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी आणि संगणक विज्ञान) आणि आर्थिक विज्ञान मधील 4 वर्षांची बीएस पदवी केवळ IISER भोपाळ येथे प्रदान केली जाते.

5 वर्षांच्या BS-MS कार्यक्रमांसाठी, पहिल्या वर्षी, सर्व विद्यार्थ्यांना मूलभूत विज्ञान, म्हणजे, जैविक, रसायन, गणित, भौतिक आणि पृथ्वी विज्ञान, तसेच संगणक प्रोग्रामिंग आणि मानविकी अभ्यासक्रमांची ओळख करून दिली जाते. दुसऱ्या वर्षी, विद्यार्थी वर नमूद केलेल्या पहिल्या पाच विषयांमधून तीन प्री-मेजर विषय निवडतात. तिसऱ्या आणि चौथ्या वर्षात, विद्यार्थी दुसऱ्या स्तरावर निवडलेल्या तीन प्री-मेजर विषयांमधून एका प्रमुख विषयाचा अभ्यास करतात आणि त्यांना आंतरविद्याशाखीय अभ्यासक्रम निवडक म्हणून घ्यावे लागतात. पाचवे वर्ष जवळजवळ पूर्णवेळ संशोधन/तांत्रिक प्रकल्प/विशेष प्रशिक्षणासाठी समर्पित आहे ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांना प्रबंध तयार करणे आवश्यक आहे. पाचव्या वर्षाच्या शेवटी, यशस्वी विद्यार्थ्यांना बॅचलर आणि मास्टर्स पदवी प्रदान केली जाते.

संदर्भ

  1. ^ "PIB Press Release". Pib.nic.in.
  2. ^ "University And Higher Education – Government of India, Ministry of Human Resource Development". Mhrd.gov.in.
  3. ^ "Institute spree fans brand debate". Telegraphindia.com. 4 March 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  4. ^ "Cloud on IISER Nagaland". Telegraphindia.com. 28 August 2022 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Education Minister, Nagaland Chief Minister Discuss NEP, Setting Up IISER". 28 August 2022 रोजी पाहिले.
  6. ^ "ULBs, Foothill Road & Airport: CM highlights Nagaland's pertinent issues at NITI Aayog meet". 28 August 2022 रोजी पाहिले.
  7. ^ Ambrocia, Medolenuo (27 Feb 2024). "Nagaland acquires 200 acres to set up Indian Institute of Science Edu & Research". EastMojo. Kohima. 27 Feb 2024 रोजी पाहिले.
  8. ^ "IISER to be established in Gandhinagar". The Times of India. 2024-09-27. ISSN 0971-8257. 2024-10-16 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Eligibility Criteria". IAT 2024 (इंग्रजी भाषेत). 2024-03-14 रोजी पाहिले.