Fdalijiet Arkeoloġiċi ta' Moenjodaro

Il-Fdalijiet Arkeoloġiċi ta' Moenjodaro, spelluta wkoll Mohenjo-daro (/moʊˌhɛndʒoʊ ˈdɑːroʊ/; bis-Sindhi: موهن جو دڙو‎, li litteralment tfisser "Tumbata tal-Irġiel Mejtin"; bl-Urdu: موئن جو دڑو [muˑənⁱ dʑoˑ d̪əɽoˑ]), huma sit arkeoloġiku li jinsab fid-Distrett ta' Larkana District, Sindh, il-Pakistan. Dawn il-fdalijiet inbnew għall-ħabta tal-2500 Q.K., kienu wieħed mill-ikbar insedjamenti taċ-ċivilizzazzjoni tal-qedem fil-Wied ta' Indus, u waħda mill-bliet bikrin ewlenin tad-dinja, tal-istess żmien taċ-ċivilizzazzjonijiet tal-Eġittu tal-qedem, tal-Mesopotamja, ta' Kreta fi żmien il-Minojċi, u tat-Tramuntana ta' Chico.

Huwa stmat li l-popolazzjoni ta' Moenjodaro kienet tlaħħaq mill-inqas 40,000 ruħ, u stagħnat għal diversi sekli, iżda għall-ħabta tal-1700 Q.K. ġiet abbandunata, flimkien ma' bliet kbar oħra taċ-ċivilizzazzjoni tal-Wied ta' Indus.

Is-sit ġie skopert mill-ġdid fis-snin 20 tas-seklu 20. Minn dak iż-żmien 'l hawn saru skavi sinifikanti fis-sit tal-belt u dan tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1980 bħala l-ewwel sit min-Nofsinhar tal-Asja. Attwalment is-sit huwa mhedded mill-erożjoni u minn restawr mhux xieraq.

L-isem oriġinali tal-belt mhux magħruf. Abbażi tal-analiżi tiegħu dwar siġill ta' Mohenjo-daro, Iravatham Mahadevan jispekula li l-isem tal-belt tal-qedem seta' kien Kukkuṭārma ("il-belt [-rma] tas-serduq [kukkuta]"). Il-ġlied tas-sriedaq jaf kellu importanza ritwali u reliġjuża għall-belt. Minn Mohenjo-daro jaf ukoll infirex it-tip ta' tiġieġ iddomestikat li issa jinsab fl-Afrika, fil-Punent tal-Asja, fl-Ewropa u fl-Amerki.

Mohenjo-daro, l-isem modern tas-sit, ġie interpretat bħala t-"Tumbata tal-Mejtin" bis-Sindhi.

Il-fdalijiet ta' Mohenjo-daro jinsab max-xatt tal-lemin (Punent) tal-part t'isfel tax-xmara Indus fid-Distrett ta' Larkana, Sindh, il-Pakistan. Jinsabu fuq fondoq tal-Plejstoċen fil-pjanura tal-għargħar tax-xmara Indus, madwar 28 kilometru (17-il mil) mir-raħal ta' Larkana.

Il-belt ta' Mohenjo-daro nbniet fis-seklu 26 Q.K. Kienet waħda mill-ikbar bliet taċ-ċivilizzazzjoni tal-qedem tal-Wied ta' Indus, magħrufa wkoll bħala ċ-ċivilizzazzjoni ta' Harappa, li żviluppat għall-ħabta tat-3000 Q.K. mill-kultura preistorika tal-Wied ta' Indus. Fil-quċċata tagħha, iċ-ċivilizzazzjoni tal-Wied ta' Indus kienet tkopri l-biċċa l-kbira ta' dak li llum huwa l-Pakistan u t-Tramuntana tal-Indja, u kienet tibqa' sejra lejn il-Punent sal-fruntiera Iranjana, lejn in-Nofsinhar sa Gujarat fl-Indja u lejn it-Tramuntana sa postazzjoni f'Bactria, b'ċentri urbani ewlenin f'Harappa, f'Mohenjo-daro, f'Lothal, f'Kalibangan, f'Dholavira u f'Rakhigarhi. Mohenjo-daro kienet l-iżjed belt avvanzata fi żmienha, b'ippjanar urban u b'inġinerija ċivili tassew sofistikati. Meta ċ-ċivilizzazzjoni tal-Wied ta' Indus f'daqqa waħda qabdet it-triq tan-niżla għall-ħabta tal-1900 Q.K., Mohenjo-daro ġiet abbandunata.

Il-fdalijiet tal-belt baqgħu mhux dokumentati għal madwar 3,700 sena sa ma R. D. Banerji, uffiċjal tal-Istħarriġ Arkeoloġiku tal-Indja, żar is-sit fl-1919–1920 u identifika dak li hu ħaseb li kienet stupa Buddista (150–500 W.K.) li kienet magħrufa u sab barraxa taż-żnied li kkonvinċietu li s-sit kien tal-qedem. Dan wassal għal skavi fuq skala kbira f'Mohenjo-daro mmexxija minn K. N. Dikshit fl-1924–1925, u minn John Marshall fl-1925–1926. Fis-snin 30 tas-seklu 20 saru skavi ewlenin fis-sit taħt it-tmexxija ta' Marshall, D. K. Dikshitar u Ernest Mackay. Iktar skavi twettqu fl-1945 minn Mortimer Wheeler u l-apprendisti tiegħu, Ahmad Hasan Dani u F. A. Khan. L-iżjed sensiela ewlenija ta' skavi saret fl-1964 u fl-1965 minn George F. Dales. Wara l-1965, l-iskavi ġew ipprojbiti minħabba l-ħsara tal-erożjoni mill-elementi fuq l-istrutturi mikxufa, u l-unika proġetti li tħallew fis-sit minn dak iż-żmien kienu skavi ta' tisħiħ, stħarriġiet tal-wiċċ u proġetti ta' konservazzjoni. Fis-snin 80 tas-seklu 20, gruppi Ġermaniżi u Taljani ta' stħarriġ immexxija minn Michael Jansen u minn Maurizio Tosi użaw tekniki arkeoloġiċi inqas invażivi, bħad-dokumentazzjoni arkitettonika, stħarriġiet tal-wiċċ u tfitxijiet lokalizzati, biex jiġbru iktar tagħrif dwar Mohenjo-daro. Tħaffir ta' kampjun niexef li twettaq fl-2015 mill-Fond Nazzjonali tal-Pakistan għal Mohenjo-daro żvela li s-sit huwa ferm ikbar miż-żona skavata.

Il-sit ta' Mohenjo-daro għandu konfigurazzjoni ppjanata b'ringieli dritti ta' binjiet bi pjanta qisha grilja. Il-biċċa l-kbira nbnew bil-brikks moħmijin u bit-tkaħħil; uħud kienu jinkorporaw tajn u ħuxlief imnixxfa fix-xemx u sovrastrutturi tal-injam. Huwa stmat li l-fdalijiet ta' Mohenjo-daro jkopru erja ta' 300 ettaru. L-ogħla popolazzjoni skont l-Oxford Handbook of Cities in World History hija pjuttost "batuta" u huwa stmat li kien tlaħħaq madwar 40,000 ruħ.

Id-daqs kbir tal-belt, u l-għadd ta' binjiet u faċilitajiet pubbliċi tagħha, jissuġġerixxu livell għoli ta' organizzazzjoni soċjali. Il-belt hija maqsuma f'żewġ partijiet, l-hekk imsejħa Ċittadella u l-Belt iktar 'l isfel. Huwa magħruf li ċ-Ċittadella – tumbata magħmula bil-brikks tat-tajn għolja madwar 12-il metru (39 pied) – kellha banjijiet pubbliċi, struttura residenzjali kbira maħsuba biex tospita madwar 5,000 ċittadin, u żewġ swali kbar fejn jinġemgħu n-nies. Il-belt kellha suq ċentrali, b'bir kbir ċentrali. L-abitazzjonijiet individwali jew il-gruppi ta' abitazzjonijiet kienu jiksbu l-ilma tagħhom minn bjar iżgħar. L-ilma mormi kien jgħaddi minn ġo kanali lejn drenaġġi mgħottija bi dritt it-toroq ewlenin. Xi djar, x'aktarx tal-iżjed abitanti prestiġjużi, kienu jinkludu kmamar li milli jidher kienu mwarrba għall-għawm, u binja partikolari kellha forn taħt l-art, x'aktarx għall-għawm f'ilma msaħħan. Il-biċċa l-kbira tad-djar kellhom btieħi interni, b'bibien li kienu jagħtu għal trejqiet laterali. Xi binjiet kien għoljin żewġ sulari.

Fl-1950, Sir Mortimer Wheeler identifika binja kbira f'Mohenjo-daro bħala "Foss Kbir taċ-Ċereali". Ċerti ħitan diviżorji fis-sovrastruttura enormi tal-injam tagħha donnhom kienu postijiet fejn kienu jinħażnu ċ-ċereali, kompluti b'xaftijiet tal-arja biex iċ-ċereali jitnixxfu. Skont Wheeler, iċ-ċereali kienu jiġu ttrasportati permezz ta' xi karrettuni mill-kampanja u kienu jinħattu direttament fl-imħażen. Madankollu, Jonathan Mark Kenoyer innota n-nuqqas ta' evidenza ta' ċereali fil-"foss il-kbir taċ-ċereali", li skontu kien jagħmel iktar sens li jissejjaħ "Sala Kbira" b'funzjoni mhux magħrufa. Qrib il-"Foss il-Kbir taċ-Ċereali" hemm banju pubbliku kbir u elaborat, li xi kultant jissejjaħ bħala l-Banju Kbir. Minn bitħa bil-kolonni, taraġ jagħti 'l isfel lejn pixxina tal-brikks, li kienet impermeabbli bis-saħħa ta' kisja qatran. Il-pixxina twila 12-il metru (39 pied), wiesgħa 7 metri (23 pied) u fonda 2.4 metri (7.9 piedi). Jaf kienet tintuża għall-purifikazzjoni reliġjuża. Fost il-binjiet kbar l-oħra hemm "Sala bil-Pilastri", li huwa maħsub li kienet sala fejn jinġemgħu n-nies, u l-hekk imsejħa "Sala tal-Kulleġġ", kumpless ta' binjiet b'total ta' 78 kamra, li huwa maħsub li kien residenza tal-patrijiet.

Il-belt ta' Mohenjo-daro ma kellhiex swar, iżda kienet iffortifikata b'torrijiet tal-għassa lejn il-Punent tal-insedjament prinċipali, u b'fortifikazzjonijiet difensivi lejn in-Nofsinhar. Meta wieħed iqis dawn il-fortifikazzjonijiet u l-istruttura ta' bliet ewlenin oħra tal-Wied ta' Indus bħal Harappa, jingħad li Mohenjo-daro x'aktarx li kienet ċentru amministrattiv. Kemm Harappa kif ukoll Mohenjo-daro għandhom bejn wieħed u ieħor l-istess konfigurazzjoni arkitettonika, u ġeneralment ma kinux iffortifikati ħafna bħal siti oħra fil-Wied ta' Indus. Huwa ċar mill-konfigurazzjonijiet identiċi tal-bliet fil-Wied ta' Indus, li kien hemm xi tip ta' ċentralità amministrattiva jew politika, iżda kif kien jiffunzjona dan iċ-ċentru amministrattiv mhuwiex ċar.

Is-sit ta' Mohenjo-daro nbena fi żmien relattivament qasir, u s-sistema tal-provvista tal-ilma u l-bjar kienu fost l-ewwel kostruzzjonijiet ippjanati. Bl-iskavi li saru sa issa, instabu iktar minn 700 bir f'Mohenjo-daro, flimkien ma' sistemi tad-drenaġġ u tal-banjijiet. Dan l-għadd huwa bla preċedent meta mqabbel ma' ċivilizzazzjonijiet oħra tal-istess żmien, bħall-Eġittu tal-qedem jew il-Mesopotamja, u l-kwantità ta' bjar tammonta għal bir kull tlett idjar. Minħabba l-għadd kbir ta' bjar, huwa maħsub li l-abitanti kienu jiddependu biss fuq ix-xita annwali, kif ukoll fuq ix-xmara Indus qrib is-sit. Barra minn hekk, il-bjar setgħu jipprovdu l-ilma għal perjodi twal f'każ li l-belt kienet tiġi assedjata. Minħabba l-perjodu li fih dawn il-bjar inbnew u ntużaw, x'aktarx li d-disinn ta' bir ċirkolari tal-brikks li ntuża f'dan is-sit u f'siti oħra ta' Harappa huwa invenzjoni li għandha tiġi akkreditata liċ-ċivilizzazzjoni tal-Wied ta' Indus, peress li ma teżisti l-ebda evidenza li dan id-disinn ġie mill-Mesopotamja jew mill-Eġittu tal-qedem. Id-dranaġġ u l-ilma mormi mill-binjiet tas-sit kienu jintremew permezz ta' sistema ċentralizzata tad-drenaġġ taħt l-art tul it-toroq tas-sit. Dawn id-drenaġġi kienu effettivi għaliex x'aktarx li d-dranaġġ u l-ilma mormi kien jibqa' sejjer lejn ix-xmara Indus.

Il-belt kellha wkoll pjattaformi kbar li x'aktarx kienu maħsuba bħala difiża mill-għargħar. Skont teorija li tressqet għall-ewwel darba minn Wheeler, il-belt jaf ġiet mgħerrqa mill-għargħar u ntradmet bid-depożiti x'aktarx xi sitt darbiet, u iktar 'il quddiem reġgħet inbniet fl-istess pożizzjoni. Għal xi arkeologi, xi għargħar finali li għerreq il-belt f'baħar ta' tajn wassal biex is-sit jiġi abbandunat. Gregory Possehl kien l-ewwel wieħed li ħareġ bit-teorija li l-għargħar ġie ikkawżat mill-użu eċċessiv tal-art u mit-tkabbir fuqha, u li l-għargħar kbir bit-tajn ta' darba ma kienx ir-raġuni għalfejn is-sit ġie abbandunat. Minflok, Possehl xtarr il-possibbiltà li s-sit jaf ġie abbandunat minħabba diversi għargħar kostanti ta' daqs żgħir matul is-sena, flimkien man-nuqqas ta' rendiment tal-art li kienet sfruttata bl-għelejjel u bir-ragħa, u n-nuqqas ta' riżorsi għall-brikks u għall-bċejjeċ tal-fuħħar.

Fost l-oġġetti li nstabu matul l-iskavi hemm figuri bilqiegħda u bilwieqfa, għodod tar-ram u tal-ġebel, siġilli mnaqqxin, imwieżen u piżijiet tal-użin, ġojjellerija tad-deheb u tad-djaspru, u ġugarelli tat-tfal. Bosta bċejjeċ tal-bronż u tar-ram, bħal figurini u skutelli, ġew irkuprati mis-sit, u dawn juru li l-abitanti ta' Mohenjo-daro kien jafu kif jużaw it-teknika mitlufa tax-xama'. Il-fran li nstabu fis-sit x'aktarx li kienu jintużaw għall-produzzjoni tar-ram u għat-tidwib tal-metalli. Milli jidher hemm ukoll sezzjoni sħiħa tal-belt li kienet iddedikata għax-xogħol bil-qxur tal-baħar, li tinsab fin-naħa tal-Grigal tas-sit. Fost l-iżjed opri tar-ram prominenti li ġew irkuprati mis-sit hemm it-tavli tar-ram li fihom eżempji ta' kitba mhux tradotta u ikonografija tal-Wied ta' Indus. Filwaqt li l-kitba għadha ma ġietx iddeċifrata, bosta mix-xbihat ta' fuq it-tavli jaqblu ma' dawk ta' tavla oħra u t-tnejn li huma għandhom l-istess didaskalija bil-lingwa tal-Wied ta' Indus.

Mis-sit ġew irkuprati wkoll bosta bċejjeċ tal-fuħħar u tat-terrakotta, kif ukoll bosta reċipjenti b'depożiti tal-irmied ġo fihom. Dan wassal biex l-arkeologi jemmnu li kienu jintużaw biex iżommu fihom l-irmied ta' persuna kremata jew bħal mod ta' tisħin tad-djar. Dawn il-braċieri jew dan tagħmir tat-tisħin, ġew interpretati wkoll bħala utensili li kienu jintużaw għat-tisjir.

Inizjalment is-sejbiet minn Mohenjo-daro ġew iddepożitati fil-Mużew ta' Lahore, iżda iktar 'il quddiem tressqu lejn is-sede tal-Istħarriġ Arkeoloġiku tal-Indja f'New Delhi, fejn kien qed jiġi ppjanat "Mużew Imperjali Ċentrali" ġdid għall-belt kapitali l-ġdida tar-Raj Brittaniku, li fih kellha tintwera mill-inqas selezzjoni tas-sejbiet. Beda jinħass li l-indipendenza Indjana kienet qiegħda wara l-bieb, iżda l-Partizzjoni tal-Indja ma kinitx ġiet antiċipata qabel tard sew fil-proċess. L-awtoritajiet ġodda tal-Pakistan talbu r-ritorn tal-oġġetti ta' Harappa li ġew skavati fit-territorju tagħhom, iżda l-awtoritajiet Indjani rrifjutaw. Eventwalment intlaħaq qbil li permezz tiegħu s-sejbiet, li kienu jammontaw għal xi 12,000 oġġett (il-biċċa l-kbira bċejjeċ tal-fuħħar), ġew maqsuma b'mod indaqs bejn iż-żewġ pajjiż; f'xi każijiet dan ittieħed b'mod litterali ħafna, u saħansitra xi ġiżirajjen u panċieri ġew maqsumin f'żewġ lottijiet skont l-ammont ta' żibeġ li kellhom. Fil-każ tal-"iżjed żewġ skulturi famużi", il-Pakistan talab li jingħata l-Patri-Re u dan ġie aċċettat, filwaqt li l-Indja żammet iż-Żeffiena ferm iżgħar kif ukoll is-siġill ta' Pashupati.

Il-biċċa l-kbira tal-oġġetti minn Mohenjo-daro li nżammu mill-Indja jinsabu fil-Mużew Nazzjonali tal-Indja f'New Delhi u dawk li ġew irritornati lill-Pakistan jinsabu fil-Mużew Nazzjonali tal-Pakistan f'Karachi, u bosta jinsabu wkoll fil-mużew li ġie stabbilit f'Mohenjo-daro stess. Fl-1939, grupp rappreżentattiv żgħir ta' artefatti li ġew skavati fis-sit ġie ittrasferit lejn il-Mużew Brittaniku mid-Direttur Ġenerali tal-Istħarriġ Arkeoloġiku tal-Indja.

L-idolu ġie skopert minn John Marshall fl-1931 u donnu għandu ċerti karatteristiċi simili għat-twemmin tal-Alla Omm tant komuni f'bosta ċivilizzazzjonijiet bikrin tal-Lvant Qarib. Xi skulturi u figurini ta' nisa ġew meqjusa bħala parti mill-kultura u mir-reliġjon ta' Harappa, speċjalment diversi bċejjeċ bi xbihat femminili li ġew irkuprati mill-iskavi arkeoloġiċi ta' Marshall. Dawn ix-xbihat ma ġewx ikkategorizzati sew, skont Marshall, li jfisser li mhuwiex ċar minn fejn ġew irkuprati fis-sit. Waħda minn dawn il-figuri hija għolja 18.7-il ċentimetru u attwalment tinsab għall-wiri fil-Mużew Nazzjonali tal-Pakistan, f'Karachi. L-aspetti tal-fertilità u tal-maternità għall-wiri permezz tal-idoli huma rrappreżentati mill-ġenitali femminili li kważi huma ppreżentati bi stil eżaġerat kif jisħaq Marshall, u fil-fatt huwa jsostni li dawn il-figurini huma offerti lil divinità femminili, kuntrarjament għall-fehim tipiku li huma idoli li jirrappreżentaw lil xi divinità. Minħabba li l-figurini huma uniċi bħala stil ta' xagħar, proporzjonijiet tal-ġisem, kif ukoll xedd ir-ras u ġojjellerija, jeżistu teoriji dwar x'jirrappreżentaw effettivament. Shereen Ratnagar ħarġet bit-teorija li minħabba kemm huma uniċi u kemm kienu mifruxa madwar is-sit, jaf kienu figurini ta' nisa ordinarji tad-dar, li kkummissjonaw dawn il-bċejjeċ biex jintużaw għalihom f'xi ritwali jew ċerimonji ta' fejqan.

Statwetta tal-bronż imlaqqma bħala ż-"Żeffiena", għolja 10.5 ċentimetri (4.1 pulzieri) u li għandha madwar 4,500 sena, instabet fiż-"żona HR" ta' Mohenjo-daro fl-1926; issa tinsab fil-Mużew Nazzjonali ta' New Delhi.^[1] Fl-1973, l-arkeologu Brittaniku Mortimer Wheeler iddeskriviha bħala l-iżjed statwetta ppreferuta tiegħu:

Ikolli ngħid għandha xi ħmistax-il sena, mhux iktar, iżda tintwera bilwieqfa biċ-ċappetti fuq dirgħajha kważi sa spallitha u mhi liebsa xejn iktar. Tfajla, li għal dak il-mument, tidher tassew kunfidenti fiha nnifisha. Naħseb li fid-dinja ma jeżisti xejn bħalha.

John Marshall, arkeologu ieħor li ħadem f'Mohenjo-daro, iddeskriva l-figura bħala "tfajla tippoża b'idha fuq qaddha, u b'riġlejha ħarira 'l quddiem filwaqt li tidher qed iżżomm mar-ritmu tal-mużika b'riġlejha u b'saqajha". L-arkeologu Gregory Possehl fir-rigward tal-istatwetta qal, "Ma nistgħux inkunu ċerti li kienet żeffiena, iżda kienet tajba f'dak li kienet tagħmel u dan kienet tafu". L-istatwa wasslet għal żewġ skoperti importanti dwar iċ-ċivilizzazzjoni: l-ewwel nett, kienu midħla tat-tgħawwiġ tal-metall, tal-ikkastjar u ta' metodi sofistikati oħra kif jinħadmu l-minerali, u t-tieni li d-divertiment, speċjalment iż-żfin, kien parti mill-kultura.

Fl-1927, figura tal-isteatit ta' raġel bilqiegħda nstabet f'binja b'xogħol ornamentali mhux tas-soltu tal-brikks u b'niċċa fil-ħajt. Għalkemm ma hemm l-ebda evidenza li l-patrijiet jew il-monarki kellhom xi rwol ta' mexxej f'Mohenjo-daro, l-arkeologi laqqmu din il-figura bħala l-"Patri-Re". L-iskultura hija għolja 17.5-il ċentimetru (6.9 pulzieri), u turi raġel b'daqna pulita u b'widnejh imtaqqbin u ħajta madwar rasu, x'aktarx kulma fadal minn stil ta' xagħar jew xedd ir-ras elaborat; xagħru huwa ppetnat lura. Huwa jidher liebes brazzuletta, mant imnaqqax bit-trifolji, u b'motivi ta' ċrieki uniċi u doppji, bi traċċi ta' żebgħa ħamra. Għajnejh oriġinarjament jaf kienu ingastati b'xi ħaġar prezzjuż.

Siġill li ġie skopert fis-sit juri x-xbieha ta' persuna bilqiegħda, b'riġlejha f'xulxin u possibbilment itifallika, imdawra bl-annimali. Il-figura ġiet interpretata minn xi studjużi bħala xi yogi, u minn xi oħrajn bħala "proto-Xiva" bi tlett irjus bħala s-"Sinjur tal-Annimali".

Sir Mortimer Wheeler baqa' tassew mistagħġeb b'dan l-artefatt, li skontu kien ta' mill-inqas 4,500 sena ilu. Il-ġiżirana għandha qafla b'għamla tal-ittra S b'seba' ħajtiet, kull waħda itwal minn 4 piedi, b'biċċiet qishom żibeġ tal-bronż li jikkollegaw kull parti tal-ittra S bil-filugran. Kull ħajta fiha bejn 220 u 230 biċċa b'diversi wċuħ, u b'kollox hemm madwar 1,600 biċċa. Il-ġiżirana tiżen madwar 250 gramma b'kollox, u attwalment tagħmel parti minn kollezzjoni privata fl-Indja.

Iċ-ċivilizzazzjoni tal-Wied ta' Indus kienet tuża rigi tal-avorju għall-kejl għall-ħabta tal-1500 Q.K. Ir-riga ta' Moenjodaro kienet maqsuma f'unitajiet li jikkorrispondu għal 34 millimetru (1.32 pulzier) u dawn kienu mmarkati wkoll b'suddiviżjonijiet deċimali bi preċiżjoni kbira, saħansitra sa 0.13 millimetri (0.005 pulzieri). Riga li nstabet f'Lothal (2400 Q.K.) kienet ikkalibrata għal madwar 1.6 millimetru (¹⁄₁₆ ta' pulzier). Is-suddiviżjoni deċimali fuq ir-riga hija notevoli, peress li nħolqot qabel is-sistema metrika moderna b'3,000 sena jew iktar. L-unità bażi li kienet tintuża kienet magħrufa bħala l-angula (saba') u kienet madwar 17-il millimetru. Biċċa qoxra tal-baħar li nstabet waqt l-iskavi ta' Mackay hija inċiża bi preċiżjoni kbira b'linji spazjati 6.7 millimetri (0.264 pulzieri) minn xulxin. Brikks tal-qedem li nstabu madwar ir-reġjun kollu fihom dimensjonijiet li jikkorrispondu ma' dawn l-unitajiet.

Fis-27 ta' Mejju 1980 intlaħaq qbil inizjali ta' finanzjament tar-restawr permezz tal-UNESCO. Il-kontribuzzjonijiet li ġejjin saru minn għadd ta' pajjiżi sħab oħra tal-proġett:

Ix-xogħol ta' preservazzjoni għal Mohenjo-daro ġie sospiż f'Diċembru 1996 wara li waqaf il-finanzjament mingħand il-gvern tal-Pakistan u mingħand l-organizzazzjonijiet internazzjonali. Ix-xogħol ta' konservazzjoni tas-sit tkompla f'April 1997, u ntużaw il-fondi disponibbli bis-saħħa tal-UNESCO. Il-pjan ta' finanzjament ta' 20 sena pprovda $10 miljun biex is-sit u l-istrutturi tiegħu jiġu protetti mill-għargħar. Fl-2011, ir-responsabbiltà għall-preservazzjoni tas-sit ġiet ittrasferita lill-gvern tas-Sindh.

Attwalment is-sit huwa mhedded mis-salinità tal-ilma tal-pjan u minn restawr mhux xieraq. Bosta ħitan diġà ċedew, filwaqt li oħrajn qed jikkrollaw mill-bażi tagħhom. Fl-2012, l-arkeologi mill-Pakistan wissew li mingħajr titjib fil-miżuri ta' konservazzjoni, is-sit jaf jispiċċa fix-xejn sal-2030.

Is-sit ta' Mohenjo-daro kien mhedded ukoll f'Jannar 2014, meta Bilawal Bhutto Zardari tal-Partit Popolari tal-Pakistan għażel dan is-sit għaċ-ċerimonja tal-inawgurazzjoni tal-Festival tas-Sindh. Dan kien se jesponi s-sit għal operazzjonijiet mekkaniċi, inkluż skavi u tħaffir. Farzand Masih, il-Kap tad-Dipartiment tal-Arkeoloġija fl-Università ta' Punjab wissa li tali attività kienet ipprojbita skont l-Att dwar l-Antikitajiet, u sostna li "Lanqas tista' ssammar musmar f'sit arkeoloġiku". Fil-31 ta' Jannar 2014, tressaq każ quddiem il-Qorti Suprema tas-Sindh biex il-gvern tas-Sindh ma jkunx jista' jkompli b'dan l-avveniment. Il-festival xorta waħda ġie organizzat fis-sit storiku mill-Partit Popolari tal-Pakistan, minkejja l-protesti kollha mill-istoriċi u mill-edukaturi nazzjonali u internazzjonali.

Il-Fdalijiet Arkeoloġiċi ta' Moenjodaro ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1980.^[2]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".^[2]

Mohenjo-daro għandha klima sħuna tad-deżert (BWh skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen) bi sjuf estremament sħan u bi xtiewi miti. L-ogħla temperatura rreġistrata hi 53.7 °C (128.7 °F), li ġiet irreġistrata f'Mejju 2010, u l-iżjed temperatura baxxa rreġistrata hi −5.4 °C (22.3 °F), li ġiet irreġistrata f'Jannar 2006. Ma tantx tinżel xita, u l-ftit li tagħmel tinżel l-iktar fl-istaġun tal-monsuni (Lulju–Settembru). Ix-xita annwali medja ta' Mohenjo-daro tammonta għal 100.1 millimetru u fil-biċċa l-kbira tinżel fl-istaġun tal-monsuni. L-ogħla xita annwali li qatt niżlet kienet tammonta għal 1,023.8 millimetru, li ġiet irreġistrata fl-2022, u l-inqas xita annwali li qatt niżlet kienet tammonta għal 10 millimetri, li ġiet irreġistrata fl-1987.