पार्किन्सन
पार्किन्सन रोग (पीडी), वा केवल पार्किन्सन, केन्द्रीय स्नायु प्रणालीको एक दीर्घकालीन अपक्षयी विकार हो जसले मोटर प्रणाली र गैर-मोटर प्रणाली दुवैलाई असर गर्छ। लक्षणहरू सामान्यतया बिस्तारै देखा पर्छन्, र रोग बढ्दै जाँदा, गैर-मोटर लक्षणहरू अधिक सामान्य हुन्छन्। प्रारम्भिक लक्षणहरू कम्पन, कठोरता, गति सुस्त, र हिँड्न कठिनाई हुन्। संज्ञानात्मक, व्यवहार, निद्रा र संवेदी प्रणालीमा पनि समस्याहरू उत्पन्न हुन सक्छन् । पार्किन्सन रोगको डिमेन्शिया उन्नत चरणमा सामान्य हुन्छ ।
लक्षण
गिदीको दुवै भाग, जहाँ सब्स्टेनसिया निग्रा भन्ने ठाउँमा न्युरोन्सलाई गिदीले डोपामिन आपूर्ति गर्न नसक्दा यो रोग लाग्ने गर्दछ। सब्स्टेनसिया निग्रा भन्ने गिदीको त्यो क्षेत्र हो, जहाँबाट कोषिकाहरूले डोपामिन स्वतः उत्पादन गर्छ। तर पार्किनसन भएको मानिसको गिदीले डोपामिन बनाउन छाडेपछि यो रोग अग्रगामी दिशातिर बढछ। यो रोग ६० वर्ष पुगेका मानिसलाई लाग्ने बताइन्छ तर ३०–४० वर्षमै पनि लाग्न सक्छ|
पार्किनसनका चार लक्षण हुन्छन्, जसलाई मोटर लक्षण भनिन्छ :
उपरोक्त चार लक्षणमध्ये तीनवटा लक्षण मिल्न गएमा पार्किनसन भएको डाक्टरले प्रमाणित गरिदिन्छ।तर दुई लक्षण मिलेमा नै पनि पार्किन्सन को रोगी मा बर्गिकरण गर्ने गरिन्छ| यसको प्रयोगशाला जाँच गर्ने विधि छैन।
पार्किनसनको गैरमोटर लक्षण निम्न छन् :
- १) पीडा,
- २) शरीर लाटो हुने,
- ३) चिन्ता तथा दिक्कदारी,
- ४) ढिलो प्रतिक्रिया,
- ५) रयाल आउने,
- ६) पसिना आउने,
- ७) घरीघरी पिशाव आउने,
- ८) रिंगटा लाग्ने,
- ९) वान्ता लाग्ने तथा वाकवाकी लाग्ने,
- १०) खाना रुचि नलाग्ने,
- ११) रक्तचाप घट्ने,
- १२) भ्रम हुने र
- १३) कब्जियत हुने।
यी लक्षणमध्ये सबै पार्किनसन पीडितलाई सबै लक्षणले छोएको हुँदैन।
सव्सटानसिया नाइग्रांले डोपामिन आपूर्ति गर्न नसक्दा न्युरोट्रान्समिटरले सिग्नल नपठाउँदा शरीरको मोटर प्रणाली अवरुद्ध पार्छ। तसर्थ सर्वप्रथम डोपामिन नै पार्किनसनको मुख्य औषधी हो। शारीरिक व्यायाम जो कसैको स्वस्थ जीवनका लागि एकदमै महत्त्वपूर्ण अभ्यास हो। तर पार्किन्सनका लागि त यो अति नै आवश्यक र स्वस्थजन्य उपाय हो। शारीरिक अभ्यास सन्तुलित हिडाईं र दैनिक क्रियाकलापको विचलनका लागि अति नै आवश्यक कुरा हो।
पार्किनसन लाई वंशाणुगत रोग मानिन्छ तापनि विषादियुक्त वातावरण र मष्तिष्क मा हुने चोट लाई पनि प्रमुख कारक मानिएको छ| लक्षणहरूको पूर्ण र गहिराई पहिचान गरेपछि उपचार योजना बनाउनुपर्छ। जसमा औषधी उपचारका साथै तालिम, दैनिक विशेष प्रकारका व्यायाम, खानपिनको छनौट, मित्रवत् ओछ्यान तथा तकिया, शारीरिक अभ्यास गर्ने ठाउँको व्यवस्था, पार्किनसनपीडितका लागि बाथरुममा विशेष व्यवस्था आसनको राम्रो व्यवस्था र हिँड्ने ठाउँमा ठोकिन सक्ने चिजहरु हटाउनु, नृत्य गर्न र ताई ची जस्तो अभ्यास गर्न कोठाको व्यवस्था गर्नु हो।
