वाणिज्य बैंक

वाणिज्य बैङ्क एक वित्तीय संस्था हो जसले जनताबाट निक्षेप जम्मा गर्छ र नाफा कमाउन उपभोग र लगानीको उद्देश्यका लागि ऋण दिन्छ।

वाणिज्य बैङ्कमा निजी क्षेत्र बैङ्क तथा र सार्वजनिक क्षेत्र बैङ्कहरू पर्छ। यद्यपि, "केन्द्रीय बैङ्क"लेलाई पनि बैङ्क भनेर चिनिएपनि वाणिज्य बैङ्क भन्दा फरक ढङ्गले काम गर्छ। वाणिज्य बैङ्कहरूको विपरीत, केन्द्रीय बैङ्कहरू मुख्य रूपमा नाफा उत्पन्न गर्नमा केन्द्रित हुँदैन र फिएट मुद्रा प्रणालीमा व्यावसायिक बैङ्कहरू जस्तै दामासाही हुन सक्दैनन्।^[१]

बैङ्क "शब्द " इटालियन शब्द banco 'डेस्क/बेन्च' बाट आएको हो। इटालियन पुनर्जागरण युगमा फ्लोरेन्टाइन बैङ्करहरूद्वारा प्रयोग गरिएको थियो, जसले हरियो कपडाले ढाकिएको डेस्कमा आफ्नो लेनदेन गर्थे।^[२]यद्यपि, प्राचीन कालमा पनि बैङ्किङ गतिविधिको सङ्केत पाउन सकिन्छ।

संयुक्त राज्य अमेरिकामा, वाणिज्य बैङ्क शब्द प्रायः बैङ्किङ नियमनमा भिन्नताका कारण यसलाई इन्भेस्टमेन्ट बैङ्क बाट फरक छुट्याउन प्रयोग गरिन्थ्यो। महामन्दीपछि, ग्लास-स्टीगल्स ऐन मार्फत, अमेरिकी काङ्ग्रेसले व्यावसायिक बैङ्कहरूलाई बैङ्किङ गतिविधिहरूमा मात्र संलग्न गराउन आवश्यक बनायो, जबकि लगानी बैङ्कहरू पूँजी बजार गतिविधिहरूमा सीमित थिए। यो विभाजन १९९९ मा ग्राम-लिच-ब्लिली ऐनद्वारा खारेज गरिएको थियो।

वाणिज्य बैङ्कको आम भूमिका सर्वसाधारण र व्यवसायलाई वित्तीय सेवा प्रदान गर्नु र आर्थिक तथा सामाजिक स्थिरता तथा अर्थतन्त्रको दिगो विकास सुनिश्चित गर्नु हो।

• वाणिज्य बैङ्कहरूले जनताबाट विशेष गरी आफ्ना ग्राहकहरूबाट बचत खाता निक्षेप र निश्चित निक्षेपसहित विभिन्न प्रकारका निक्षेपहरू स्वीकार गर्छन्। यी निक्षेपहरू जब ग्राहकले निश्चित समयावधि पछि माग गर्दछ तब फिर्ता गरिन्छ।
• वाणिज्य बैङ्कहरूले विभिन्न प्रकारका ऋण र अग्रिमहरू प्रदान गर्छन्, जस्तै [ओभरड्राफ्ट] सुविधा, नगद क्रेडिट, बिल छुट, मनी कल, आदि। तिनीहरूले आफ्ना ग्राहकहरू आदिको इच्छाका लागि ट्रस्टीका रूपमा पनि काम गर्छन्।
• ऋण सिर्जनाको कार्य ऋण र भुक्तानी मध्यस्थको आधारमा उत्पन्न हुन्छ। वाणिज्य बैङ्कहरूले ऋण लिनका लागि उनीहरूले अवशोषित गर्ने निक्षेपहरू प्रयोग गर्छन्। चेक सर्कुलेसन र ट्रान्सफर सेटलमेन्टको आधारमा, ऋणहरू व्युत्पन्न निक्षेपहरूमा रूपान्तरण हुन्छन्। केही हदसम्म, को व्युत्पन्न कोषहरू मूल निक्षेपहरूको अन्तराल गुणा बढाउँछन् जसले आर्थिक विकासको सेवा गर्न व्यावसायिक बैङ्कहरूको प्रेरक शक्तिमा ठुलो सुधार गर्दछ।^[३]

एजेन्सी कार्यहरू समावेशः

• चेक, लाभांश, र ब्याज वारेन्ट सङ्कलन र क्लियर गर्नु
• भाडा, बिमा प्रिमियमको भुक्तानी गर्नु
• विदेशी मुद्रा विनिमयनमा लेनदेन गर्नु
• प्रतिभूतिहरू खरिद र बिक्री गर्नु
• ट्रस्टी, वकिल, संवाददाता र कार्यकारीको रूपमा कार्य गर्नु
• कर आय र कर रिटर्न स्वीकार गर्नु

उपयोगिता प्रकार्य समावेशः

• ग्राहकहरूलाई सुरक्षित निक्षेप बक्सहरू उपलब्ध गराउनु
• पैसा स्थानान्तरण सुविधा
• यात्रीको चेक जारी गर्न
• रेफ्रीको रूपमा कार्य गर्न
• भुक्तानीका लागि विभिन्न बिलहरू स्वीकार गर्नः फोन बिलहरू, ग्यास बिलहरू, पानी बिलहरू
• विभिन्न कार्डहरू प्रदान गर्न जस्तै क्रेडिट कार्ड र डेबिट कार्डहरूडेबिट कार्ड