Bevolking van Nederland

Totale bevolking	17.811.291
Totaal aantal mannen	8.850.309
Totaal aantal vrouwen	8.960.982
Burgerlijke staat
Ongehuwd	8.851.656
Gehuwd	6.709.548
Verweduwd	863.244
Gescheiden	1.386.843
Bevolkingsgroei tot 1 januari 2022[1]
Bevolkingsgroei	220.619
Levendgeborenen	167.504
Overledenen	170.112
Geboorteoverschot	-2.608
Immigranten	403.108
Emigranten	179.310
Migratiesaldo (incl. correcties)	0000223.798

De bevolking van Nederland bestaat uit 17.811.291 (2023)^[2] inwoners. Zij is in de laatste anderhalve eeuw meer dan vervijfvoudigd.

Naar verwachting van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zal het aantal inwoners groeien tot 18 miljoen in het jaar 2024 en 19 miljoen in het jaar 2034. Door vergrijzing zal het aantal sterfgevallen toenemen. Tot 2014 werd bevolkingsgroei voornamelijk veroorzaak door natuurlijke aanwas, na 2014 door migratie.^[3]

In de prognoses op middellange termijn van het CBS blijft het aantal geboortes vrijwel gelijk, maar 17% lager dan het vervangingsniveau van 2,1 kinderen per vrouw. Het huidige lagere niveau van 1,54 is mogelijk te verklaren doordat mensen pas op latere leeftijd kinderen krijgen en vrouwen op hogere leeftijd minder vruchtbaar zijn.^[4] Het ontbreken van een vaste relatie, een vast arbeidscontract of een koopwoning, leidt tot uitstellen. Ook stellen universitair opgeleide vrouwen het moederschap gemiddeld 6 jaar uit in vergelijking met middelbaar geschoolde vrouwen.^[5]

De bevolkingsteller^[6] geeft de actuele stand van het aantal geregistreerde inwoners van Nederland weer.

Taal

Zie Talen in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• Talen: Nederlands, Fries (Friesland), Nederlandse Gebarentaal, Papiaments (Bonaire), Engels (Saba en Sint Eustatius). Nedersaksisch is naast het Limburgs en het Fries een van de drie officiële streektalen in Nederland, maar heeft niet, zoals het Fries, de status van ‘tweede rijkstaal’.
• Alfabetisme (percentage van de bevolking van 15 jaar en ouder dat kan lezen en schrijven) totale bevolking: 99% (schatting 2000).

Religie

Zie Religie in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Volgens het CBS is de verdeling van de bevolking over de verschillende levensbeschouwelijke groeperingen als volgt.

Bevolkingsontwikkeling

Kentallen

• Percentage bevolkingsgroei: 0,60% (2016)
• Netto migratie: 4,64 /1000 (2016)
• Onderscheid bevolking naar sekse (2001):
  • zuigelingen: 1,04 m/v
  • onder 15 jaar: 1,05 m/v
  • 15-64 jaar: 1,03 m/v
  • 65 jaar en ouder: 0,7 m/v
• Totale bevolking: 0,98 m/v (2001)
• Zuigelingensterfte: 3,6 sterftes op 1.000 levendgeborenen (2011)
• Levensverwachting pasgeborenen 1950, 1970, 1990, 2001, 2019 (jaren):
  • bevolking: 71,5; 73,5; 77; 78,5; 82
  • mannen: 70,5; 71; 74, 75,5; 80,5
  • vrouwen: 72,5; 76,5; 80; 81,5; 83,5
• Vruchtbaarheidscijfer: 4,5 (1900); 2,6 (1937); 4 (1946); 3 (1965); 2 (1973); 1,6 (1977); 1,57 kinderen/vrouw (2019)^[9][10]

Factoren

De belangrijkste factoren voor de bevolkingsontwikkeling van Nederland zijn:

• Geboorte
• Sterfte
• Menselijke migratie
• Relatievorming en -ontbinding (huwelijken, (geregistreerd) partnerschap)

Deze factoren hebben effect op de omvang en samenstelling van de bevolking, en zijn daarom van invloed op de groei van de bevolking. Relatievorming behoort ook tot een van de factoren, omdat de meeste kinderen immers binnen een relatie worden geboren. Hierdoor verandert de omvang en samenstelling van de bevolking, zoals de leeftijdsverdeling. De bevolkingsgroei is het aantal levendgeborenen minus het aantal overledenen (= geboorteoverschot) plus gevestigde personen minus vertrokken personen (= migratiesaldo) plus saldo correcties. De bevolking van Nederland groeit als het geboorteoverschot en migratiesaldo toeneemt.

Vanaf 1950 was het relatieve geboorteoverschot (dit is het geboorteoverschot per duizend van de gemiddelde bevolking) nog 15,2, op 1 januari 2018 was dit nog maar 1,1. Dit betekent dat het verschil tussen het aantal levendgeborenen en het aantal overleden steeds kleiner wordt. Dat het aantal positief was, kwam omdat er nog altijd meer kinderen worden geboren dan dat er personen overlijden. In 2022 overleden er meer mensen dan er geboren werden, voor het eerst sinds 1900.^[11]

Geboorte

Honderd jaar geleden was het aantal levendgeborenen gelijk aan het aantal nu, 168 duizend. Het aantal levendgeborenen schommelde in de afgelopen honderd jaar tussen 160 en 250 duizend met uitzondering van 1946 toen een record van 284 duizend kinderen levend werden geboren. Was het gemiddeld kindertal per vrouw in 1900 4,5. In 2017 was dit 1,66 gemiddeld per vrouw, dus een enorme daling van het aantal geboren kinderen. Vanaf 1950 neemt het aantal levendgeborenen^[12] sterk af. Werden in 1950 nog 229.718 kinderen geboren, in 2018 was dit aantal 169.836, een daling van 26%. Uit onderstaande grafiek blijkt dat meer jongetjes dan meisjes worden geboren.

Doordat jonge vrouwen meer deelnemen aan het arbeidsproces wordt het krijgen van kinderen en een eventueel huwelijk uitgesteld. Jonge vrouwen zijn beter opgeleid en daarom willen ze hun opleiding te gelde maken. Ook economische factoren spelen een rol. Een van de factoren is de overspannen woningmarkt. Voor het stichten van een gezin is een aantrekkelijke woning noodzaak, maar de prijzen van woningen maken het niet makkelijk om dit te bewerkstelligen. Daarnaast heeft de arbeidsmarkt hier ook een rol in. Vaste banen zijn lastig te vinden. De combinatie moederschap, opleiding en werk^[13] blijkt lastig. Was de gemiddelde leeftijd van vrouwen bij het krijgen van een eerste kind in 1970 24,3 jaar, in 2017 is deze leeftijd gestegen naar 29,8 jaar.

• 
  Levendgeborenen vanaf 1899^[14]
• 
  Geboorteoverschot vanaf 1950^[15]
• 
  Geboorte vanaf 1950 naar geslacht^[16]

Sterfte

In 1950 stierven 75 929 personen, waarvan 39 121 mannen en 36 808 vrouwen. In 2017 waren dat 150 214 personen, waarvan 72 661 mannen en 77 553 vrouwen. De gemiddelde leeftijd van mannen bij overlijden in 1950 was 70,29 jaar, terwijl dit in 2018 80,16 jaar is. Voor vrouwen was de gemiddelde leeftijd bij overlijden in 1950 72,58 jaar, in 2018 83,33 jaar. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat in de wintermaanden vooral 80-plussers^[17] overlijden. Dit als gevolg dat griepepidemieën in deze periode vaker voorkomen, en doordat ouderen hiervoor meer vatbaar blijken te zijn.

Vanaf 2007 sterven er meer mensen aan nieuwvormingen (kanker)^[18] dan de jaren er voor. In de jaren hiervoor was de voornaamste doodsoorzaak hart- en vaatziekten.^[19] Vanaf 1997 sterven er meer vrouwen dan mannen. Deze trend zet zich tot op heden door. Dit wordt veroorzaakt doordat er meer vrouwen aan hart- en vaatziekten en longkanker overlijden. Uit recent onderzoek naar trends in sterftestatistieken is gebleken dat roken de sterfte door longkanker onder vrouwelijke babyboomers is toegenomen. Zo wordt er voor de komende jaren in de berekeningen voor de sterfteprognose^[20] rekening gehouden dat het aantal sterfgevallen door longkanker van 70-jarige vrouwen zal toenemen.

Zuigelingensterfte

De sterfte van zuigelingen neemt vanaf 1900 sterk af. Stierven er in 1900 nog 155 kinderen van de 1000 levendgeborenen, in 1939 was dit aantal gedaald tot 34. De zuigelingensterfte gedurende de oorlogsjaren neemt toe en laat in 1945 een piek zien van 80, om vervolgens te dalen tot 3,6 per 1000 levendgeboren kinderen. Deze daling^[22] wordt onder andere veroorzaakt doordat de levensomstandigheden verbeteren door betere voeding voor moeder en kind, hygiëne, zwangerschapsbegeleiding en verbetering van de gezondheidszorg. Er sterven meer jongens dan meisjes. In 1950 stierven 3535 jongetjes tegen 2591 meisjes, in 2017 waren de aantallen respectievelijk 347 en 260.^[23]

Binnen Europa scoort Nederland hoog als het om babysterfte^[24] gaat. Vermoedelijke redenen zijn het op latere leeftijd kinderen krijgen, het hogere aantal meerlingzwangerschappen en het hoge aantal rokende vrouwen.

Migratie

Het relatieve migratieoverschot (dit is het migratieoverschot per duizend van de gemiddelde bevolking) toont vanaf 1950 een grillig beeld. Sommige jaren kenmerken zich door een negatief relatief migratieoverschot, omdat in deze jaren meer personen uit Nederland vertrokken dan zich hier vestigden. Voorbeelden hiervan zijn de jaren 50 van de twintigste eeuw toen veel Nederlanders naar de zogenaamde emigratielanden vertrokken zoals Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. 1952 kende het hoogste negatieve migratieoverschot ooit, namelijk -4,6. De jaren 2004 tot en met 2008 kenden ook een negatief migratieoverschot; veel Nederlanders zochten hun heil vooral in andere Europese landen, zoals Duitsland, Frankrijk en Spanje. Na 2015 nam het positieve migratieoverschot sterk toe.

Immigratie

Zie Immigratie in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Perioden met relatief weinig en relatief veel immigranten kenmerken de geschiedenis van Nederland. In 1900 kwamen 28.000 immigranten naar Nederland, wat in 2021 ruim 250 duizend bedroeg.^[27]

De motieven om naar Nederland te komen zijn verschillend. Deze zijn werk (=arbeidsmigrant, vaak als kenniswerker, onderzoeker, of als EU/EFTA onderdaan (overige)), asiel of als vluchteling (=asielmigrant), studie en als nareiziger (=gezinsmigrant). Gezinshereniging volgt vaak op arbeidsmigratie en asiel en levert de hoogste aantal verblijfsvergunningen op. In 2018 was dit aantal^[28] 34.035.

Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.

De meeste immigranten komen uit de Europese lidstaten, vroeger vooral Duitsers en Belgen, veelal in de grensstreek. Vanaf de jaren 70 groeit ook de toestroom van Engelse migranten,^[29] die veelal woonachtig zijn in de Randstad, vaak met Nederlandse partner en vaak actief in de financiële sector.^[30] Vanaf 2008 blijken vooral Polen^[31] naar Nederland te komen. De reden is werk.

Uit recent onderzoek van het CBS blijkt dat bijna 60 procent van de arbeidsmigranten^[32] binnen 6 jaar weer vertrekken. Vaak is de reden van vertrek een verbetering van de economische situatie in het land van herkomst.

De dekolonisatie zorgde vanaf eind jaren 40 voor de migratiegolf van Indische Nederlanders en ook de onafhankelijk van Suriname zorgde voor een omvangrijke migratiebeweging vanaf de jaren 70.^[33] Vanaf eind jaren tachtig immigreren steeds meer Antillianen naar Nederland.^[34]

In de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw nam in Nederland de arbeidsimmigratie geleidelijk toe. Daaronder bevonden zich voor het eerst in belangrijke mate migranten uit "niet-westerse"^[35] landen, hoofdzakelijk mensen uit Turkije, Marokko Grofweg de helft van de inwoners met een migratieachtergrond stamde in 1998 uit "westerse" landen, in 2018 was dit iets minder dan de helft (zie onderstaande tabel).

Sinds de 2de helft jaren 00 verbreedt de immigratie naar vele landen, onder andere wordt dit veroorzaakt door de uitbreiding van de EU in 2004, de kredietcrisis van 2007 en 2011, het toelaten van buitenlandse kenniswerkers en studenten en huwelijksmigratie met een autochtone partner.

In 2022 wonen er 4,2 miljoen mensen met een migratieachtergrond in Nederland. Mensen met een volledige of gedeeltelijke niet-westerse achtergrond wonen voornamelijk in de grotere steden. Sinds 2017 vormen bewoners met een migratieachtergrond, westers en niet-westers, een meerderheid in Amsterdam (2011), Rotterdam (2013) en Den Haag.^[36]

In 2013 bereikte de autochtone bevolking haar grootste omvang tot nu toe met 13.236.494 inwoners, sindsdien krimpt de autochtone bevolking.

• 
  Immigratie van Polen en Roemenen^[37]

Asielmigratie

Asielaanvragen worden ingediend door personen die om uiteenlopende redenen, hun land hebben verlaten om elders bescherming of asiel te zoeken. Door (burger)oorlog migreerden grote groepen Syriërs, voormalig Joegoslaven (Joegoslavische oorlogen, jaren 90), Irakezen, Afghanen.

In 2015 was een piek in het aantal asielverzoeken. Dit werd veroorzaakt door Syriërs die massaal hun land ontvluchtten^[39] door de oorlog die daar heerste. 18,7 duizend asielverzoeken werden door Syriërs gedaan, dit komt neer op 43% van de eerste asielverzoeken. Vanaf 2015 tot 2017 komt het grootste aantal nareizigers (=nareizende gezinsleden) uit Syrië. Ook in 2019 worden de meeste eerste asielverzoeken^[40] door Syriërs (575 verzoeken) gedaan, gevolgd door Nigerianen (485) en Iraniërs (470).

In 2022 kregen uitzonderlijk 108.440 Oekrainers een tijdelijke noodverblijfsvergunning van de Nederlandse staat.

Cijfers over asielzoekers en asielaanvragen worden gepubliceerd door het CBS en de IND. Deze cijfers verschillen, omdat de IND cijfers over alle asielverzoeken publiceert. Het CBS daarentegen publiceert alléén cijfers over de eerste asielverzoeken.^[44][45] Voor vestiging in Nederland is een verblijfsvergunning noodzakelijk. Deze verblijfsvergunning dient aangevraagd te worden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De IND beoordeelt alle verzoeken van immigranten die zich in Nederland willen vestigen of die Nederlander willen worden.

Emigratie

Emigratie of landverhuizingen zijn van alle tijden geweest. Een van de bekendste emigratiestromen ontstaat na WO-II. Deze emigratiestroom werd zelfs door de Nederlandse regering gestimuleerd, waardoor de Nederlandse Emigratiedienst werd opgericht. Nederlanders vertrokken naar populaire emigratielanden zoals Canada (147.000), Australië (119.000), de Verenigde Staten van Amerika (76.000). Het aantal emigranten dat naar Nieuw-Zeeland, Brazilië en Zuid-Afrika vertrok was 68.000. In totaal emigreerden^[46] in deze jaren circa 3,5% van de Nederlandse bevolking. Reden voor emigratie waren vooral economisch of politiek van aard. Mensen waren bang voor een eventuele Derde Wereldoorlog, een inval door Rusland en de opkomst van kernwapens. Economische motieven ontstonden door een negatief toekomstperspectief, de schaarste aan woningen, het krijgen van subsidies voor de overtocht en beroepsopleidingen om het vak in den vreemde uit te voeren. In deze eeuw deed zich ook een emigratiegolf voor. Vooral in de jaren 2003 tot en met 2006 overtrof de emigratie de immigratie.

De meeste emigranten zijn eerdere immigranten. De redenen voor vertrek blijken net als vroeger te bestaan uit een mengeling van sociale en economische factoren. Door de globalisering wordt het steeds gewoner over de grens een baan te zoeken. Uit de migratiecijfers blijkt dat de meeste autochtone Nederlanders naar Europese landen vertrekken, zoals Duitsland, België en Frankrijk, en dat immigranten of Nederlanders met een migratieachtergrond vertrekken naar het land van herkomst. Andere motieven voor vertrek^[47] zijn meer ruimte, meer rust, mooie natuur en minder stress, of gewoonweg omdat mensen meer van hun leven willen genieten.

• 
  Bevolking vanaf 1899; emigratie^[48]
• 
  Bevolking, immi- en emigratie vanaf 1995^[49]

Relatievorming en -ontbinding

Uit cijfers van het CBS blijkt dat het aantal huwelijkssluitingen vanaf 1950 afneemt. Dit heeft verschillende redenen. Een van de redenen is dat er verschillende samenlevingsvormen zijn die nagenoeg juridisch gelijk gesteld zijn aan het huwelijk. Denk daarbij aan het geregistreerd partnerschap dat sinds 1 januari 1998 is ingevoerd. Twintigers en dertigers kiezen nu vaker voor het geregistreerd partnerschap,^[51] dan trouwen. Maar als er toch getrouwd wordt, dan is de trouwleeftijd hoger. Vrouwen waren in 2017 gemiddeld 31,5 jaar, de mannen waren bijna tweeënhalf jaar ouder. In 2007 waren vrouwen 30 jaar en mannen bijna 33 bij het eerste huwelijk. Aan het begin van de jaren zeventig, toen het gebruikelijk was om jong te trouwen, waren vrouwen nog geen 23 jaar als ze trouwden. Ook toen waren mannen gemiddeld zo’n twee jaar ouder.

Huwelijken en geregistreerde partnerschappen eindigen door ontbinding. Een huwelijk eindigt in een echtscheiding of omdat een van de partners overlijdt. In 2017 worden ruim 38% van de huwelijken door echtscheiding ontbonden.^[52] Het aantal geregistreerde partnerschappen dat strandt,^[53] is ten opzichte van 2010 verdubbeld. Was het aantal in 2010 ruim duizend, in 2018 was dit gestegen naar 2,4 duizend.

Van invloed op de stabiliteit^[54] van een relatie zijn onder andere opleidingsniveau van beide partners, leeftijdsverschillen en op jeugdige leeftijd ongehuwd of gehuwd gaan samenwonen.

De kans dat stellen die ongehuwd of gehuwd samenwonen uit elkaar gaan, is kleiner als beide partners hoogopgeleid zijn. De kans op een relatiebreuk is groot als beide partners op jeugdige leeftijd ongehuwd of gehuwd gaan samenwonen (stellen waarvan de vrouw bij het begin van de samenwoonrelatie 18 tot 20 jaar was, was bijna de helft (49%) na twaalf jaar uit elkaar) en de leeftijdsverschillen tussen de beide partners meer dan 5 jaar is (na 12 jaar bij elkaar gaan 29,5% uit elkaar).

• 
  Huwelijkssluitingen en geregistreerd partnerschap vanaf 1950^[55]
• 
  Scheiden: redenen, 2008-2013^[56]
• 
  Na 12 jaar uit elkaar gaan

Bevolkingsontwikkeling vanaf 1900

^[60][61]

Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.

Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.

Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.

Leeftijdsopbouw

De leeftijdsopbouw is in Nederland in de loop van de jaren gewijzigd. Sinds deze informatie door het CBS wordt bijgehouden, blijkt dat het percentage jongeren tot 20 jaar de afgelopen eeuw bijna is gehalveerd. Het aantal ouderen boven de 65 jaar is meer dan verdubbeld van 6 tot bijna 18,5 procent. De oorzaak hiervan is te vinden in de verbeterde hygiënische omstandigheden waaronder mensen leven, samen met een verder ontwikkelde gezondheidszorg. In vergelijking met 1900 is de zuigelingensterfte met 97% afgenomen.^[62] De gemiddelde levensverwachting is de laatste 57 jaar toegenomen met 8,5 jaar.^[63]

Bevolkingssamenstelling naar nationale afkomst

Derde generatie

Kinderen van wie beide ouders ook al in Nederland geboren zijn worden wel personen met een "derde generatie migratieachtergrond" genoemd. Gezien hun eenduidig Nederlandse achtergrond worden zij door het CBS gerekend tot de 'autochtonen'. De grote meerderheid hiervan is westers. In 2016 werd hun aantal door het CBS geschat op 859.000 (alleen mensen jonger dan 50 jaar) waarvan 739.000 met minstens één geïmmigreerde grootouder uit een westers land en geen grootouder uit een niet-westers land en ongeveer 120.000 met minstens één grootouder uit een niet-westers land.^[66]

Op 1 januari 2020 waren er volgens het CBS^[67] 6.234.082 Nederlanders met een Nederlandse achtergrond van onder de 50 jaar. Hiervan waren 876.067 Nederlanders derde generatie migranten, een toename van bijna 18.000 ten opzichte van 2016. Het percentage derde generatie ten opzichte van het totaal aantal mensen met een Nederlandse achtergrond is in die periode toegenomen van 13,3% naar 14,1%.

Van deze 6.234.082 Nederlanders met een Nederlandse achtergrond onder de 50 jaar was 9,6% kind van ouder(s) van westerse tweede generatie en 2,3% van ouder(s) van niet-westerse tweede generatie. Onder de 4 jaar was dit respectievelijk 8,9% en 10,6%.

Externe links

Commons heeft mediabestanden in de categorie Demographics of the Netherlands.

• Informatie van het CBS
• Interactieve bevolkingspiramide van het CBS
• Tabellen over bevolking