Adenohypofyse

Hypofysevoorkwab
Adenohypofyse
Halfdiagram-doorsnede van de hypofyse van een volwassen aap.
Halfdiagram-doorsnede van de hypofyse van een volwassen aap.
Synoniemen
Latijn adenohypophysis[1]

lobus anterior hypophyseos[2]
lobus anterior hypophysis[1]
lobus glandularis hypophyseos[2]

Gegevens
Embryologie mondslijmvlies
zakje van Rathke
Naslagwerken
Gray's Anatomy 275,1275
MeSH A06.407.747.608
Dorlands/Elsevier a_14/12111161
Portaal  Portaalicoon   Biologie

De adenohypofyse[3] of hypofysevoorkwab[3] is het voorste deel van de hypofyse, dat tevens het grootste deel van de hypofyse vormt. De adenohypofyse speelt een sturende rol bij allerlei lichamelijke processen zoals stress, groei en voortplanting.

De adenohypofyse ontstaat door invaginatie van het orale ectoderm, waardoor het zakje van Rathke ontstaat. De neurohypofyse ontstaat daarentegen uit het neuro-ectoderm.

De adenohypofyse scheidt peptidehormonen af, waardoor onder meer het functioneren van de bijnier, lever, botten, schildklier en gonaden wordt geregeld. De adenohypofyse wordt zelf aangestuurd vanuit de hypothalamus en door middel van tegenkoppeling vanuit de doelorganen.

Disfunctie van de adenohypofyse manifesteert zich in de vorm van over- of onderproductie van peptidehormonen. Prolactinoom is een hypofysetumor waardoor te veel prolactine wordt geproduceerd. Het syndroom van Sheehan is een voorbeeld van een aandoening waarbij de adenohypofyse te weinig peptidehormonen aanmaakt.

Beschrijving

De adenohypofyse bestaat uit drie afzonderlijke delen:

  • De pars distalis, het grootste deel waar de meeste hormonen worden afgescheiden.
  • De pars tuberalis, een buisachtige schede die zich vanuit het verlengde van de pars tuberalis om het infundibulum heen wikkelt. Over de functie hiervan is weinig bekend.
  • De pars intermedia, het gedeelte dat de overgang vormt van de adenohypofyse naar de neurohypofyse. Bij mensen is dit onderdeel zeer klein of zelfs volledig afwezig.

Belangrijkste afgescheiden hormonen

hormoon andere namen symbool/symbolen structuur afscheidende cellen doel effect
adrenocorticotropisch hormoon corticotropine ACTH polypeptide corticotrofen bijnier afscheiding van glucocorticoïden
bèta-endorfine polypeptide corticotrofen opiaatreceptoren verminderen van pijn
thyreoïdstimulerend hormoon thyreotropine, thyreotroof hormoon TSH glycoproteïne thyreotrofen schildklier afscheiding van schildklierhormonen
follikelstimulerend hormoon - FSH glycoproteïne gonadotrofen gonaden groei van het voortplantingssysteem
luteïniserend hormoon lutropine, interstitiële-cellenstimulerend hormoon LH, ICSH glycoproteïne gonadotrofen gonaden productie van geslachtshormonen
groeihormoon somatotropine, somatotroop hormoon GH, STH polypeptide somatotrofen lever, vetweefsel stimuleert de groei en stofwisseling van lipide en koolhydraten
prolactine lactogeen hormoon PRL polypeptide lactotrofen en mammotrofen eierstokken, melkklieren afscheiding van oestrogeen en progesteron
productie van melk