Pofadders

Pofadders
Bovenaanzicht van de gabonadder (Bitis gabonica), exemplaar in gevangenschap.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Squamata (Schubreptielen)
Onderorde:Serpentes (Slangen)
Familie:Viperidae (Adders)
Onderfamilie:Viperinae (Echte adders)
Geslacht
Bitis
Gray, 1842
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Pofadders op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Pofadders[1] (Bitis) zijn een geslacht van zeer giftige slangen uit de onderfamilie echte adders (Viperinae) van de familie adders (Viperidae).

Naam en indeling

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door John Edward Gray in 1842. De slangen werden eerder aan andere geslachten toegekend, zoals Vipera, Echidna en Coluber. Er zijn achttien soorten, inclusief de pas in 2016 beschreven soort Bitis harenna.[2]

Uiterlijke kenmerken

De slangen bereiken een lichaamslengte van ongeveer een tot twee meter. Kleinere soorten zoals de dwergpofadder (Bitis peringueyi) echter blijven aanzienlijk kleiner tot ongeveer 30 centimeter. De kop is duidelijk te onderscheiden van het lichaam door de aanwezigheid van een insnoering. Het lichaam is vaak erg dik en stevig gebouwd. De ogen zijn relatief klein en hebben een verticale pupil.[3]

Alle soorten zijn zeer goed gecamoufleerd en hebben kleuren die lijken op de ondergrond. Veel soorten hebben buiten hun leefomgeving opvallende kleuren en patronen die echter in de natuurlijke habitat volledig wegvallen tegen de ondergrond. Deze kleuren maken pofadders extra gevaarlijk omdat ze nagenoeg onzichtbaar zijn en in het veld pas op het laatste moment worden opgemerkt.

Levenswijze

De vrouwtjes zetten geen eieren af maar zijn eierlevendbarend, de jongen komen levend ter wereld. Op het menu staan vaak voornamelijk zoogdieren, maar ook reptielen, amfibieën, vogels en vissen worden gegeten.[3] Pofadders zijn zeer giftig en hun beet is dodelijk voor mensen. De naam pofadder slaat op het hijgende, puffende geluid dat ze voortbrengen als ze worden bedreigd.[4]

Verspreiding en habitat

Pofadders komen voor in grote delen van centraal- en zuidelijk Afrika en leven in de landen Benin, Nigeria, Tsjaad, Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen, Oeganda, Equatoriaal-Guinea, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Angola, Zambia, Kenia, Rwanda, Gabon, Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Zuid-Afrika, Malawi, Togo, Ethiopië, Ghana, Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone, Guinea, Namibië, Guinee-Bissau, Swaziland, Burundi, Burkina Faso, Niger, Eritrea, Somalië, Gambia, Senegal, Mauritanië, Mali, Soedan, Algerije, Marokko, Saoedi-Arabië en Oman.[2] De habitat bestaat uit scrublands, graslanden, rotsige omgevingen, bossen, savannen en zandduinen.

Beschermingsstatus

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is aan negen soorten een beschermingsstatus toegewezen. Vijf soorten worden beschouwd als 'veilig' (Least Concern of LC), een soort als 'onzeker' (Data Deficient of DD) en twee soorten als 'kwetsbaar' (Vulnerable of VU). De soort Bitis albanica ten slotte staat te boek als 'bedreigd' (Endangered of EN).[5]

Soorten

Het geslacht omvat de volgende soorten, met de auteur en het verspreidingsgebied.

Afbeelding Naam Auteur Verspreidingsgebied
- Bitis albanica Hewitt, 1937 Zuid-Afrika
Gewone pofadder
(Bitis arietans)
Merrem, 1820 Zuid-Afrika, Swaziland, Namibië, Botswana, Zimbabwe, Mozambique, Malawi, Zambia, Angola, Tanzania, Burundi, Rwanda, Oeganda, Kenia, Congo-Kinshasa, Congo-Brazzaville, Gabon, Burkina Faso, Equatoriaal-Guinea, Kameroen, Centraal-Afrikaanse Republiek, Niger, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Ivoorkust, Sierra Leone, Eritrea, Ethiopië, Somalië, Guinea, Guinee-Bissau, Gambia, Senegal, Mauritanië, Westelijke Sahara, Mali, Soedan, Algerije, Marokko, Saoedi-Arabië, Oman
Bitis armata Smith, 1826 Zuid-Afrika
Bitis atropos Linnaeus, 1758 Zuid-Afrika, Swaziland, Lesotho, Zimbabwe, Mozambique
Gehoornde pofadder
(Bitis caudalis)
Smith, 1839 Namibië, Angola, Zuid-Afrika, Zimbabwe, Botswana, Zambia
Bitis cornuta Daudin, 1803 Zuid-Afrika, Namibië
Gabonadder
(Bitis gabonica)
Duméril, Bibron & Duméril, 1854 Benin, Nigeria, Tsjaad, Soedan, Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen, Oeganda, Equatoriaal-Guinea, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Angola, Zambia, Kenia, Rwanda, Gabon, Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Zuid-Afrika, Malawi, Togo
- Bitis harenna Gower, Wade, Spawls, Böhme, Buechley, Sykes & Colston, 2016 Ethiopië
- Bitis heraldica Bocage, 1889 Angola
Bitis inornata Smith, 1838 Zuid-Afrika
Neushoornpofadder
(Bitis nasicornis)
Shaw, 1802 Soedan, Kenia, Oeganda, Angola, Congo-Kinshasa, Congo-Brazzaville, Gabon, Kameroen, Equatoriaal-Guinea, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone, Guinea, Centraal-Afrikaanse Republiek, Tanzania, Zambia
Bitis parviocula Böhme, 1976 Ethiopië
Dwergpofadder
(Bitis peringueyi)
Boulenger, 1888 Namibië, Angola
Bitis rhinoceros Schlegel, 1855 Guinea, Guinee-Bissau, Liberia, Sierra Leone, Ivoorkust, Ghana, Togo
Bitis rubida Branch, 1997 Zuid-Afrika
Bitis schneideri Boettger, 1886 Namibië, Zuid-Afrika
Bitis worthingtoni Parker, 1932 Kenia
Bitis xeropaga Haacke, 1975 Namibië, Zuid-Afrika

Bronvermelding