Ruk (natuurkunde)
De ruk (jerk = plotse verandering in het Engels) is de tijdsafgeleide van de versnelling. Het is dus de derde afgeleide naar de tijd van de positie:
Hierin is
- de positie
- de snelheid
- de versnelling
De eenheid van ruk is .
In het Engels bestaan ook namen voor nog hogere afgeleiden van de plaatsvector:
- vierde afgeleide: ‘snap’ of ‘jounce’ (van het werkwoord ‘to snap’, dat o.a. happen betekent)
- vijfde afgeleide: ‘crackle’
- zesde afgeleide: ‘pop’.
Grootheden en eenheden in de (klassieke) mechanica
lineaire/translatie grootheden | |
Wat meten tijdsintegralen? | 'nabijheid' ('nearness') | | 'verheid' ('farness') | |
Dimensie | L−1 | 1 | L | L2 |
T9 | presrop (Engels) m−1·s9 | | absrop (Engels) m·s9 |
T8 | presock (Engels) m−1·s8 | | absock (Engels) m·s8 |
T7 | presop (Engels) m−1·s7 | | absop (Engels) m·s7 |
T6 | presackle (Engels) m−1·s6 | | absrackle (Engels) m·s6 |
T5 | presounce (Engels) m−1·s5 | | absounce (Engels) m·s5 |
T4 | preserk (Engels) m−1·s4 | | abserk (Engels): D m·s4 |
T3 | preseleration (Engels) m−1·s3 | | abseleration (Engels): C m·s3 | | hoek/rotatie grootheden |
T2 | presity (Engels) m−1·s2 | | absity (Engels): B m·s2 | | Dimensie | 1 | geen (m·m−1) | geen (m2·m−2) |
T | presement (Engels) m−1·s | tijd: t s | absition/absement (Engels): A m·s | | T | tijd: t s | | |
---|
1 | placement (Engels) golfgetal m−1 | | afgelegde weg: d plaatsvector: r, s, x afstand: s m | oppervlakte: A m2 | 1 | | hoek: θ rad | ruimtehoek: Ω rad2, sr |
Wat meten tijdsafgeleiden? | | | 'rasheid' ('swiftness') | |
T−1 | | frequentie: f s−1, Hz | snelheid (scalar): v snelheid (vector): v m·s−1 | kinematische viscositeit: ν diffusiecoëfficiënt: D specifiek impulsmoment: h m2·s−1 | T−1 | frequentie: f s−1, Hz | hoeksnelheid: ω, ω rad·s−1 | |
T−2 | | | versnelling: a m·s−2 | verbrandingswarmte geabsorbeerde dosis: D radioactieve-dosisequivalent m2·s−2, J·kg−1, Gy, Sv | T−2 | | hoekversnelling: α rad·s−2 | |
T−3 | | | ruk: j m·s−3 | | T−3 | | hoekruk: ζ rad·s−3 | |
T−4 | | | jounce/snap (Engels):
s m·s−4 |
T−5 | | | crackle (Engels): c m·s−5 |
T−6 | | | pop (Engels): Po m·s−6 |
T−7 | | | lock (Engels) m·s−7 |
T−8 | | | drop (Engels) m·s−8 |
| |
M | lineaire dichtheid: kg·m−1 | massa: m kg | | | ML2 | massatraagheidsmoment: I kg·m2 | | |
Wat meten tijdsafgeleiden? | | | 'sterkheid' ('forceness') | |
MT−1 | dynamische viscositeit: η kg·m−1·s−1, N·m−2·s, Pa·s | | impuls: p (momentum), stoot: J, p (impulse) kg·m·s−1, N·s | actie: 𝒮 actergie: ℵ kg·m2·s−1, N·m·s, J·s | ML2T−1 | | impulsmoment (momentum angularis): L kg·m2·s−1 | actie: 𝒮 actergie: ℵ kg·m2·s−1, N·m·s, J·s |
MT−2 | druk: p mechanische spanning: energiedichtheid: U kg·m−1·s−2, N·m−2, J·m−3, Pa | oppervlaktespanning: of kg·s−2, N·m−1, J·m−2 | kracht: F gewicht: Fg ·kg·m·s−2, N | energie: E arbeid: W warmte: Q kg·m2·s−2, Nm, J | ML2T−2 | | krachtmoment (torque): M, τ kg·m2·s−2, Nm | energie: E arbeid: W warmte: Q kg·m2·s−2, Nm, J |
MT−3 | | | yank (Engels): Y kg·m·s−3, N·s−1 | vermogen: P kg·m2·s−3, W | ML2T−3 | | rotatum: P kg·m2·s−3, N·m·s−1 | vermogen: P kg·m2 ·s−3, W |
MT−4 | | | tug (Engels): T kg·m·s−4, N·s−2 |
MT−5 | | | snatch (Engels): S kg·m·s−5, N·s−3 |
MT−6 | | | shake (Engels): Sh kg·m·s−6, N·s−4 |
---|
Elementaire begrippen in de mechanica