Schaakolympiade 2004

De 36e Schaakolympiade, georganiseerd door de Fédération Internationale des Échecs (FIDE) en bestaande uit een open toernooi^[1] en een vrouwentoernooi, en diverse neven-evenementen die als doel als hadden een verdere promotie van het schaken, vond plaats van 14 oktober tot 31 oktober 2004, in de plaats Calvià op het Spaanse eiland Mallorca. Aan het open toernooi werd deelgenomen door 129 teams, aan het vrouwentoernooi door 87 teams. Er hadden zich 1204 spelers aangemeld, die overigens niet allen uiteindelijk speelden.

Beide toernooien werden geleid door de internationaal arbiter Ignatius Leong (Singapore). Gedurende 14 rondes werden teams aan elkaar gekoppeld volgens het Zwitsers systeem. In het open toernooi werd steeds aan vier borden gespeeld, in het vrouwentoernooi aan drie borden. Bij gelijkspel werd de tie-break als eerste afgehandeld via het Buchholz-systeem, als tweede via matchpunten, als derde via het Sonneborn-Berger-systeem en als vierde via het Median-Buchholz-systeem.

De toegestane bedenktijd per speler per partij was: 90 minuten voor de totale partij. Bij iedere zet kreeg de speler een increment van 30 secondes.

Behalve medailles voor de winnaars, was er ook een indeling van de teams in groepen, waarbij de teams binnen een groep die hun aanvankelijke plaatsing het verst overstegen speciale prijzen ontvingen.

Aan het open toernooi werd deelgenomen door 129 teams afkomstig uit 125 landen. Het organiserende land Spanje nam deel met drie teams, en er waren teams van de International Braille Chess Association (IBCA) en de International Physically Disabled Chess Association (IPCA).

In de eerste drie rondes scoorde Oekraïne 4 pt. uit 4, met aan het eerste bord Vasyl Ivantsjoek, de speler met de zevende ELO-rating van het toernooi, die in totaal 9½ pt. uit 13 rondes behaalde, en aan het tweede reservebord Sergey Karjakin, 14 jaar oud, die 6 van zijn 7 gespeelde partijen won (uitsluitend tegen de Amerikaan Gregory Kaidanov speelde hij remise). In de vierde ronde werd gewonnen van Rusland, met "slechts" 2½–1½. Toen er nog één ronde te gaan was, had Oekraïne een voorsprong van drie punten opgebouwd. Desalniettemin scoorde het Oekraïense team drie punten tegen Frankrijk en veroverde voor de eerste keer de titel. Ze hadden drie punten voorsprong op de verdedigend zesvoudig kampioen Rusland, dat als eerste geplaatste team aan het toernooi was begonnen, en in het team vier van de negen toernooideelnemers met de hoogste Elo-rating.

Armenië, was een van de slechts vier teams die tegen Oekraïne een gelijkspel wisten te behalen. Aan hun tweede bord speelde Levon Aronian die van 12 partijen er geen enkele verloor, aan hun derde bord speelde Rafael Vaganian, die 8½ pt. behaalde uit 11 partijen. Armenië verloor in ronde 8 met 1½—2½ van Rusland. Doordat Armenië in de laatste ronde met 3½—½ won van Georgië, eindigden ze evenals Rusland met 36½ punten. Vanwege het Buchholz-systeem dat op de Olympiade voor de tiebreak gebruikt wordt, behaalde Armenië, net als in de vorige Olympiade, de bronzen medaille. Het organiserend land Spanje, geleid door Alexei Shirov, lukte het om in de top tien te eindigen.

Niet op het toernooi aanwezig waren de beste schaker ter wereld Garri Kasparov, en de klassieke wereldkampioen Vladimir Kramnik en diens uitdager Peter Leko, die op dat moment hun match speelden om het Wereldkampioenschap schaken 2004 (Kramnik behield zijn titel via een 7–7 gelijkspel). FIDE-kampioen Rustam Kasimdzjanov was echter aanwezig, en leidde Oezbekistan naar de 14e plaats door van zijn 8 partijen er geen enkele te verliezen (+4 =4 –0).

Open toernooi

#	Land	Spelers	Gemiddelde rating	Punten	wp
1	Oekraïne	Ivantsjoek, Ponomariov, Volokitin, Moiseenko, Eljanov, Karjakin	2680	39½
2	Rusland	Morozevich, Svidler, Grischuk, Dreev, Khalifman, Zvjaginsev	2718	36½	460.0
3	Armenië	Akopian, Aronian, Vaganian, Lputian, Sargissian, Minasian	2660	36½	459.0
4	Verenigde Staten	Onischuk, Shabalov, Goldin, Kaidanov, Novikov, Gulko	2623	35
5	Israël	Gelfand, Sutovsky, Smirin, Avrukh, Huzman, Roiz	2670	34½
6	India	Viswanathan Anand, Krishnan Sasikiran, Pendyala Harikrishna, Surya Shekhar Ganguly, Abhijit Kunte, Chanda Sandipan	2655	34
7	Cuba	Domínguez, Bruzon, Delgado, Nogueiras, Arencibia, Quezada	2596	33½
8	Nederland	Van Wely, Sokolov, Tiviakov, Timman, Van den Doel, Nijboer	2641	33
9	Bulgarije	Georgiev, Deltsjev, Cheparinov, Spasov, Chatalbashev, Radulski	2584	32½	453.0
10	Spanje	Shirov, Vallejo Pons, Illescas Córdoba, Cifuentes Parada, Romero Holmes, Arizmendi Martinez	2643	32½	439.5

nummers 11 – 129${\displaystyle \,\,\,}$
#	Land	Gemiddelde rating	Punten	wp	MP
11	GRE	2569	32½	427.5
12	POL	2624	32	445.5
13	SUI	2559	32	442.5
14	UZB	2550	32	440.5
15	SCG	2568	32	435.0
16	GER	2617	32	430.0
17	SLO	2575	32	427.5
18	BLR	2609	32	424.0
19	PHI	2502	32	422.5
20	ROU	2590	32	417.5
21	GEO	2621	31½	462.0
22	AZE	2615	31½	450.5
23	FRA	2621	31½	449.0
24	CHN	2612	31½	438.5
25	BIH	2532	31½	428.0
26	KAZ	2483	31½	425.0
27	LTU	2542	31½	420.0
28	DEN	2563	31½	419.5
29	CZE	2589	31	445.0
30	ENG	2653	31	427.0
31	HUN	2614	31	425.5
32	EST	2544	31	423.5	17
33	LAT	2539	31	423.5	15
34	ARG	2544	31	419.5
35	AUS	2488	31	418.5
36	MDA	2589	30½	432.5
37	SVK	2545	30½	431.0
38	CAN	2494	30½	426.0
39	NOR	2549	30½	419.5
40	CHI	2486	30½	407.5
41	BAN	2485	30½	396.5
42	MKD	2521	30	419.0
43	IRL	2454	30	403.0
44	ESP "B"	2494	29½	424.0
45	SWE	2569	29½	422.0
46	CRO	2562	29½	415.5
47	ISL	2496	29½	413.5
48	INA	2397	29½	408.0
49	FIN	2456	29½	406.5
50	TUR	2365	29½	404.0
51	VIE	2515	29	416.5
52	SCO	2497	29	411.5
53	IRI	2460	29	405.0
54	MEX	2473	29	403.0
55	RSA	2387	29	395.0	16
56	COL	2427	29	395.0	13
57	IPCA	2348	29	394.5
58	BEL	2444	28½	406.5
59	BRA	2481	28½	406.0
60	ITA	2476	28½	400.5	14
61	TJK	2303	28½	400.5	12
62	AUT	2444	28½	396.5
63	DOM	2354	28½	387.0	14
64	ECU	2431	28½	387.0	13
65	BOL	2332	28½	383.5
66	PER	2410	28½	355.0
67	SGP	2437	28	403.5
68	AND	2400	28	393.0
69	PAK	2298	28	381.5
70	MYS	2241	28	370.0
71	MGL	2381	27½	402.0
72	POR	2424	27½	401.0
73	KGZ	2341	27½	397.0
74	ALB	2410	27½	385.5
75	FRO	2281	27½	377.0
76	MAR	2342	27½	356.0
77	VEN	2354	27	398.0
78	PAR	2305	27	390.0
79	CRC	2399	27	386.0
80	TUN	2363	27	384.5
81	ESP "C"	2334	27	383.5
82	LUX	2325	27	381.5
83	IRQ	2276	27	369.5
84	URU	2370	26½	397.5
85	NZL	2316	26½	383.0
86	NCA	2281	26½	375.5
87	GUA	2252	26½	372.0
88	JPN	2136	26½	351.0
89	Wales	2289	26	382.5
90	LIB	2337	26	379.0
91	SRI	2188	26	368.5
92	THA	2264	26	367.5
93	HON	2226	26	365.0
94	PUR	2212	26	358.0
95	BOT	2174	25½	358.5
96	KEN	1986	25½	340.5
97	IBCA	2358	25	370.5
98	BAR	2279	25	368.5
99	Libië	2260	25	358.5
100	ANG	2245	24½	376.5
101	Hongkong	2141	24½	363.0
102	Palestina	2070	24½	362.5
103	JAM	2184	24½	355.5
104	UGA	2187	24½	350.0
105	MON	2137	24½	347.0
106	NEP	2179	24½	301.0
107	PAN	1906	24	352.5
108	NAM	2186	24	336.0
109	CYP	2202	23½	360.5
110	LIE	2119	23½	348.5
111	Mauritanië	2207	23½	341.0
112	SMR	2122	23½	301.0
113	MLT	2157	23½	300.5
114	MAC	2127	23½	299.0
115	AFG	1866	23½	248.0
116	TRI	2137	23	357.5
117	SUR	2201	23	344.5
118	Br. M.e.	1904	23	314.5
119	AHO	2098	22	293.5
120	NGR	2152	22	276.5
121	Jersey	2170	21½	313.5
122	FIJ	2003	21½	282.5
123	Guernsey	1812	21
124	Aruba	1832	20½
125	BER	1824	18½ 1
126	RWA	1750	17
127	PNG	1866	15½ 1
128	Am. M.e.	1600	13½
129	Seychellen	1766	11½

¹ Bermuda behaalde in feite 22 en Papua New Guinea 23 punten, maar omdat sommige van hun spelers weigerden deel te nemen aan de doping test, werden de scores van die spelers in mindering gebracht op de eindscores: 3½ punten bij Bermuda en 7½ punten bij Papua New Guinea.

Naast de overkoelende medailles er ook prijzen voor de beste teams in vijf vooraf bepaalde plaatsingsgroepen, dus medailles voor teams die het beste hun vooraf-plaatsing overtroffen. Overkoepelende medaillewinnaars konden niet ook nog in aanmerking komen voor de prijzen per groep.

Groepsprijzen Open Toernooi

Groep	Plaatsings- range	Team	Plaatsing	Behaalde plaats
A	1–25	Verenigde Staten	10	4
B	26–51	Zwitserland	29	13
C	52–77	Ierland	54	43
D	78–103	Tadzjikistan	83	61
E	104–129	Japan	112	87

Gouden medailles:

• Performance rating:  GEO - Baadoer Dzjobava 2842
• Bord 1:  PLE - Jevgeni Ermenkov 10½ pt. uit 12 = 87.5%
• Bord 2:  MAR - Mohamed Tissir 7½ pt. uit 9 = 83.3%
• Bord 3:  ARM - Rafael Vaganian 9½ pt. uit 12 = 79.2%
• Bord 4:  GEO - Baadoer Dzjobava 8½ pt. uit 10 = 85.0%
• 1e reservebord:  LTU - Vaidas Sakalauskas 6 pt. uit 7 = 85.7%
• 2e reservebord:  UKR - Sergey Karjakin en  LBA - Ibrahim Chahrani 6½ pt. uit 7 = 92.9%

Aan het open vrouwentoernooi werd deelgenomen door 87 teams afkomstig uit 84 landen. Het organiserende land Spanje nam deel met twee teams, en er waren teams van de International Braille Chess Association (IBCA) en de International Physically Disabled Chess Association (IPCA).

China, met aan het eerste bord ex-wereldkampioene Xie Jun en aan het tweede bord Xu Yuhua (toekomstig wereldkampioene), begon als eerste geplaatste aan het toernooi en was tevens verdedigend drievoudig kampioen. China nam snel de leiding, in hun eerste vijf matches werden slechts twee remises toegestaan. Vervolgens wonnen zij (in beide gevallen met 2–1) van de winnaars van de zilveren en bronzen medailles op de vorige Olympiade, Rusland en Polen, in respectievelijk ronde 6 en ronde 8. Uiteindelijk begon China met zes punten voorsprong in ronde 10 aan de match tegen de als tweede geplaatste Verenigde Staten. Voormalig wereldkampioene Susan Polgar speelde remise tegen Xie Jun, Irina Krush won aan het tweede bord van Xu Yuhua, Anna Zatonski behaalde remise tegen Zhao Xue, waardoor de VS met 2–1 won van China. In de rondes 11 en 12 won China van Hongarije en verloor van Georgië, terwijl VS won van Slowakije en vervolgens met 2½-½ won van Hongarije, waardoor met twee rondes te gaan de VS drie punten onder China stonden. In de laatste 2 rondes won China van India en van Slowakije en verkregen voor de vierde opeenvolgende keer de Vera Menchik trofee.

Van het als tweede geplaatste Rusland behaalde Nadezhda Kosintseva aan het eerste reservebord 10 punten in 12 rondes. Na 10 rondes stonden de Russen op de achtste plaats, maar bij het ingaan van de laatste ronde stonden ze vierde. Deze ronde speelde Rusland tegen Georgië, waarop ze een half punt achter stonden. Aan het eerste bord behaalde voormalig wereldkampioene Maia Tsjiboerdanidze remise, evenals Nana Dzagnidze aan het tweede bord. Aan het derde bord verloor Lela Javakhishvili van Kosintseva, waardoor het Russische team een half punt voorsprong kreeg op Georgië. In de laatste ronde won Georgië met 2½-½ van Oekraïne en behaalde Rusland twee punten tegen Frankrijk; hierdoor stonden Rusland en Georgië gelijk, maar Rusland won via de tiebreak-score de bronzen medaille.

De nieuwe wereldkampioene Antoaneta Stefanova behaalde als aanvoerster van Bulgarije slechts 5½ punten uit 11 partijen. Uiteindelijk werd Bulgarije 14e.

Vrouwentoernooi

#	Land	Spelers	Gemiddelde rating	Punten	wp
1	China	Xie Jun, Xu Yuhua, Zhao Xue, Huang Qian	2514	31
2	Verenigde Staten	Polgar, Krush, Zatonski, Shahade	2490	28
3	Rusland	Kostenjoek, T. Kosintseva, Kovalevskaya, N. Kosintseva	2491	27½	346.0
4	Georgië	Tsjiboerdanidze, Dzagnidze, Javakhishvili, Lomineishvili	2470	27½	339.0
5	Frankrijk	Skripchenko, Marie Sebag, Silvia Collas, Sophie Milliet	2417	25½
6	Hongarije	Mádl, Vajda, Gara, Lakos	2376	25	348.5
7	Slowakije	Repkova, Pokorna, Hagarova, Borošová	2377	25	337.0
8	Engeland	Hunt, Houska, Richards, Buckley	2293	25	334.5
9	India	Humpy Koneru, Subbaraman Vijayalakshmi, Dronavalli Harika, Nisha Mohota	2435	24½	352.0
10	Polen	Radziewicz, Soćko, Dvorakovska, Zielinska	2428	24½	340.0

nummers 11 – 87${\displaystyle \,\,\,}$
#	Land	Gemiddelde rating	Punten	wp	MP
11	ARM	2374	24½	330.5
12	NED	2372	24½	317.5
13	LTU	2311	24	329.5
14	BUL	2410	24	329.0
15	SWE	2301	24	327.0
16	SCG	2406	24	324.5
17	GER	2365	24	323.5
18	UKR	2456	23½	342.0
19	SLO	2288	23½	325.5
20	ROU	2408	23½	318.5
21	VIE	2308	23½	317.0
22	AZE	2317	23	325.0
23	LAT	2294	23	323.0
24	CUB	2303	23	321.0
25	ISR	2247	23	320.5
26	MDA	2296	23	313.5
27	BLR	2278	23	308.0
28	CZE	2308	22½	313.5
29	GRE	2343	22½	311.5
30	ARG	2274	22½	302.0
31	SUI	2250	22½	298.0
32	UZB	2235	22½	293.0
33	KAZ	2317	22	315.5
34	IRI	2208	22	313.5
35	MGL	2263	22	313.0
36	EST	2229	22	290.0
37	COL	2115	21½	303.0
38	NOR	2149	21½	302.5
39	CRO	2243	21½	299.5
40	MYS	2084	21½	299.0
41	CAN	2123	21½	277.0
42	FIN	2144	21	299.0
43	ESP	2242	21	297.0
44	ESP "B"	2187	21	296.5
45	BIH	2146	21	293.0
46	ITA	2213	21	292.0
47	AUS	2243	20½	306.0
48	PHI	1940	20½	295.0
49	POR	2124	20½	292.0
50	VEN	2147	20½	288.5
51	ISL	2148	20½	288.0
52	Wales	1975	20½	285.0
53	TUR	2082	20½	283.5
54	BRA	2072	20½	282.5
55	AUT	2122	20	292.0
56	MKD	2002	20	288.5
57	MEX	2134	20	281.5
58	KGZ	1760	20	279.0
59	INA	1775	20	277.5
60	GUA	1748	20	276.0
61	PER	2138	20	274.5
62	ALB	1749	20	265.0
63	ECU	2224	19½	295.0
64	DEN	2133	19½	289.0
65	LIB	1942	19½	282.0
66	IPCA	2080	19½	270.0
67	IRQ	1704	19½	229.5
68	RSA	1875	19	291.0
69	BAN	2120	19	276.5
70	TJK	1600	19	261.5
71	BOL	1763	19	259.0
72	CRC	1764	19	226.5
73	BOT	1884	19	220.5
74	LUX	1981	18½	292.5
75	IBCA	1875	18½	257.0
76	PUR	1878	18½	231.5
77	DOM	2023	18	275.5
78	NZL	1899	18	242.0
79	SRI	1600	18	233.0
80	IRL	1891	17½
81	FIJ	1600	16½
82	Libië	1695	13½
83	JPN	1716	12½
84	TRI	1600	12	209.0
85	HON	1600	12	206.5
86	KEN	1600	11
87	Am. M.e.	1600	8

Naast de overkoelende medailles er ook prijzen voor de beste teams in vijf vooraf bepaalde plaatsingsgroepen, dus medailles voor teams die het beste hun vooraf-plaatsing overtroffen. Overkoepelende medaillewinnaars konden niet ook nog in aanmerking komen voor de prijzen per groep.

Groepsprijzen Vrouwentoernooi

Groep	Plaatsings- range	Team	Plaatsing	Behaalde plaats
A	1–17	Georgië	4	4
B	18–34	Engeland	27	8
C	35–51	Oezbekistan	37	32
D	52–69	Colombia	55	37
E	70–87	Kirgizië	75	58

Gouden medailles:

• Performance rating:  USA - Susan Polgar 2622
• Bord 1:  LTU - Viktorija Čmilytė 8½ pt. uit 11 = 77.3%
• Bord 2:  HUN - Szidonia Vajda en  ROU - Corina Peptan 9 pt. uit 12 = 75.0%
• Bord 3:  CHN - Zhao Xue en  INA - Irine Kharisma Sukandar 10 pt. uit 12 = 83.3%
• Reservebord:  RUS - Nadezhda Kosintseva 10 pt. uit 12 = 83.3%

De Nona Gaprindashvili trofee wordt uitgereikt aan het land dat de beste gemiddelde plaats bereikt in de open sectie en de vrouwensectie. Als twee of meer teams daarbij gelijk eindigen, worden deze eerst geordend naar beste individuele einduitslag, en daarna naar aantal gescoorde punten.

De trofee is genoemd naar Nona Gaprindashvili, die van 1961 tot 1978 wereldkampioene was, en werd ingesteld door de FIDE in 1997.

#	Team	Open toernooi	Vrouwen- toernooi	Gemiddelde
1	Rusland	2	3	2½
2	Verenigde Staten	4	2	3
3	Armenië	3	11	7

Voorafgaand aan de slotceremonie van de Olympiade, probeerde de FIDE vice-president Zurab Azmaiparashvili zich op het podium te begeven, met als doel de uitreiker van de Nona Gaprindashvili trofee te informeren dat deze duidelijker zou dienen te wijzen op het belang van Gaprindashvili's bijdrages aan het schaken (Gaprindashvili is gedurende 17 jaar wereldkampioen bij de vrouwen geweest). Beveiligers, samen met de lokale politie, gaven Azmaiparashvili geen doorgang, en er volgde een handgemeen waarna Azmaiparashvili, met diverse verwondingen, door de lokale politie gearresteerd werd. Hij werd 40 uur vastgehouden en werd vervolgens na betaling van een borgsom van 500 Euro vrijgelaten. Later werd de aanklacht tegen hem ingetrokken.

Azmaiparashvili en FIDE verklaarden dat Azmaiparashvili was gevangengehouden en fysiek was aangepakt hoewel hij op correcte wijze zijn VIP-credentials had getoond,^[2] terwijl vertegenwoordigers van de Spaanse schaakfederatie ("Federación Española de Ajedrez") en de toernooi-organisatie Azmaiparashvili de schuld gaven van het incident, omdat hij "zonder enige voorafgaande provocatie, een agent had aangevallen middels een kopstoot tegen de mond".^[3]

Het toernooi was in 1999 formeel erkend door het Internationaal Olympisch Comité, ter voorbereiding op toekomstige opname in de Olympische Spelen. Naar aanleiding hiervan implementeerde de FIDE in 2001 maatregelen tegen doping, in overeenstemming met de regels die werden gehanteerd door de World Anti-Doping Agency (WADA). Twee spelers, Shaun Press uit Papoea Nieuw Guinea en Bobby Miller uit Bermuda, weigerden, om verschillende redenen, urinemonsters in te leveren voor analyse.^[4][5] Beide spelers werden gehoord door het FIDE Doping Hearing panel, dat besloot om hun resultaten te schrappen (Press had 7½ pt. uit 14 behaald, Miller had als score 3½ pt. uit 9), waardoor de eindscore van Papoea Nieuw Guinea werd teruggebracht tot 15½ (was 23) en de eindscore van Bermuda tot 18½ (was 22).

Gelijktijdig met het toernooi waren door de organisatie van de Olympiade diverse evenementen op het gebied van schaken ingepland, sommigen onder de vlag van de FIDE. Deze evenementen werden gezamenlijk het First Chess Festival Calvià 2004 genoemd. Binnen het festival werden schaaksimultaans gehouden, demonstraties en lezingen door spelers behorend tot de Spaanse schaaktop, en diverse secundaire toernooien, waaronder een amateurtoernooi, een rapid-toernooi voor spelers tot 16 jaar, en een seniorentoernooi.

Schaaktrainingen werden geïntroduceerd op lagere scholen, in het voortgezet onderwijs en op buurthuizen voor senioren binnen en rond Calvià, in het kader van een algehele promotie van de schaaksport. Op de stranden van Calvià werden tijdens de Olympiade op elke doordeweekse avond schaakfilms vertoond. Op het schaken georiënteerde kunst werd getoond op een International Chess Fair, met door een jury toegekende prijzen voor de beste kunstwerken.

• 36th Chess Olympiad: Calvia 2004, OlimpBase
• Olympiad open division detailed results, chess-results.com
• Olympiad women's division detailed results, chess-results.com