Tribú (etnologia)

Pels articles omonims, vejatz Tribú.

Del vejaire istoric, una tribú consistís en una formacion sociala existent abans la formacion de l'Estat. Unes etnològs utilizan aqueste mot per designar las societats organizadas sus la basa dels ligams de parentats, especialament de familhas avent una mèsma ascendéncia. Atal, diferents clans familials vivent sus un mèsme territòri pòdon configurar una tribú, e un ensems de tribús un grop etnic. Dins unes païses coma los EUA, o l'Índia, las tribús son de pòbles indigèns qu'an una reconeissença legala dins lo quita país. Los govèrns de las tribús pòdon èsser un cap de tribú o una mena de conselh de tribú, que representa la tribú e es mai sovent compausada de personas d'edat e de savis. Al Canadà, lo tèrme « primièras nacions » es preferit a «tribú».

Etimologia

Segon lo livre Las tribus^[1], « [...] lo mot tribú deriva del mot tribús qu'aparten al latin, lenga que parlavan un cèrt nombre de grops que poblavan lo centre de l'Ítalia antica bren abans l'aparicion de la Ciutiat Estat de Roma [...] los dos mots son d'aprochar del sanskrit : jāti que signifie naissença. Dins l'Antiquitat las principalas lengas indoeuropèas designan l'apartenéncia a una mèsma naissença coma lo fondament de grops socials qu’uèi nomenam clans, linhatges, ostals, etc. Aquestes grops son d'ensembles d'òmes e de femnas de totas las generacions que se considèran coma parents e solidaris del fach qu'afirman davalar d'un aujòl comun siá pels òmes, siá per las femmes. [...] ».

Critèris

Primièr critèri: una integracion simpla, una organizacion arcaïca. La nocion de tribú es fòrça debatuda pels etnològs: aaqueste veson de diferéncias entre la concepcion istorica « la tribú abans l'Estat » e la concepcion contemporanèa; unes d'aqueste debats rebaton una controvèrsia a l'entorn del colonialisme. Los antropològs evolucionistas (a partir de Morgan) establisson una succession en cinc estadis de l'organizacion sociopolitica: familha, banda, tribú, capdal, Estat^[2]. Dins l'imaginacion populara, las tribús rebaton un biais de viure se disent mai « natural » que l'Estat modèrne. Unes creson que las tribús son organizadas segon de ligams de parentat, e an una ideologia sociala basada sus la solidaritat.

Dins son libre The Notion of the Tribe^[3], Morton Fried mòstra fòrça exemples de membres de tribús que parlan de biais diferentas lengas e practican diferents rituals o partejan de lengas e practicas venent d'autres tribús. Mòstra tanben diferents exemples de tribús que seguisson diferents líders politics. Conclutz que las tribús mai sovent son caracterizadas per una eterogeneïtat de pensadas.

Los arqueològs contunhan a explorar lo desvelopament de las tribús preestaticas. Las recercas mòstran que las estructuras tribalas an un tipe d'adaptacion segon las situacions, « [...] qu'explica que sián uèi sempre presentas e activas dins fòrça regions del mond. [...] »^[1].

Autre critèri: la talha. « Lo tèrme "etnia" designa un ensemble linguistic, cultural e territorial d'una cèrta talha, lo tèrme de 'tribú' essent mai sovent reservat e de grops de mai feble dimension » (A. C. Taylor)^[4].

Autre critèri: lo territòri. « Tribú: grop omogenèu e autonòma al punt de vista politic e social e occupant un territòri qu'es lo sieu... Una tribú es compausada de grops mai reduchs, coma de clans, e pòt [coma los Zuñis] s'associar, de biais temporari o permanent, amb d'autres tribòs per formar una confederacion amb objectius militars o religioses, confederacion que possedís gaireben jamai un sistèmea centralizat d'autoritat politic o judiciaei » (Michel Panoff e Michel Perrin)^[5]. « Per un pichon grop abitant una illa del Pacific, la tribú egala lo grop local; o, d'entra las tribús amerindianas, l'unitat tribala pòt coïncidir amb lo grop politic » (Nadel), mas aquò ne val pas per de tribús mai largas, sens unitat territoriala, politica, linguistica o culturala.

Autre critèri, extensiu: la cultura. « Una tribú o un pòble es un grop que los membres proclament lor unitat sus la basa de la concepcion que se fan de lor cultura comuna especifica »^[6].

La nocion de « tribú » se destria donc de nocions de familha (fondada sul maridatge), banda (de feble efectiu, sens cap politic formal e sens especializacion), clan (revendicant un mèsme aujòl), etnia, capdal (centrat sus un cap, un rei, un prèire, un prère-rei, o sus una familha; per exemple, los Melanesians, los Bamiléké del Cameron). « Tribú » s'opausa a « Estat » (caracterizat, segon S. F. Nadel, per govèrn centralizat, sobeiranetat territoriala, còrs administratiu especializat, monopòli de l'emplec legitim de la fòrça)^[7].

Coma exemples de societats tribalas, se pòt citar « los Bantó, los Nilotics, los Nigricians e Sodaneses, e tanben los Todas de l'Índa, los Sakei de Sumatra^[8].

Vejatz tanben

Articles connèxes

Nocions

• Familha, Clan, Etnia, Pòble
• Etnonime (Endonimia, , Autoetnonime)
• Alloctòn, Indigèn, Pòble autoctòn
• Casta, Classa sociala

Ligams extèrnes

• Les sociétés primitives : classification

Bibliografia

• Lewis Henry Morgan, La Société archaïque (Ancient Society, 1877), trad., Anthropos, 1971.
• M. Sahlins, Tribesmen, Englewood Cliffs, Prentice Hall, 1968.
• Maurice Godelier, « Le concept de tribu », in Horizon, trajets marxistes en anthropologie, Maspero, 1977.
• Jared Diamond, Le Monde jusqu'à hier. Ce que nous apprennent les sociétés traditionnelles (2012), trad., Gallimard, 2013.

Nòtas e referéncias