ତେଲୁଗୁ ଭାଷା

ତେଲୁଗୁ
తెలుగు
The word "Telugu" in Telugu script
ଉଚ୍ଚାରଣ[ˈteluɡu]
Native toଭାରତ
ଅଞ୍ଚଳଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ and ତେଲେଙ୍ଗାନା (India)
Yanam (India)
ଜାତିସତ୍ତାତେଲୁଗୁ ଲୋକ
ମାତୃଭାଷୀ
[୧][୨]
L2 speakers: ୧୧ million[୧]
ଦ୍ରାବିଡ଼ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ
  • South-Central
    • ତେଲୁଗୁ
ପୂରାରୂପ
ପ୍ରାକ-ତେଲୁଗୁ
ବୋଲି
  • see Telugu languages
ତେଲୁଗୁ ଲିପି
ଭାରତୀ ବ୍ରେଲି (ତେଲୁଗୁ)
Signed Telugu
ଆଧିକାରିକ ସ୍ଥିତି
କେଉଁଠି ରାଜଭାଷା:
 India
କେଉଁଠି ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ
ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଭାଷା
* South Africa (protected language)[୪]
ଭାଷା କୋଡ୍
ISO ୬୩୯-୧te
ISO ୬୩୯-୨tel
ISO ୬୩୯-୩tel – inclusive code
Individual code:
ଭାଷାବିଦ ତାଲିକା
tel
ଗ୍ଲୋଟୋଲୋଗtelu1262  Telugu
oldt1249  Old Telugu
Linguasphere49-DBA-aa
In dark blue, Telugu is spoken by a majority. In light blue, it is spoken by a significant minority.
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA.

ତେଲୁଗୁ, ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଓ ତେଲେଙ୍ଗାନାର ବାସିନ୍ଦାମାନଙ୍କର ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା ଅଟେ, ଯେଉଁଠାରେ ଏହା ସରକାରୀ ଭାଷା ମଧ୍ୟ ଅଟେ । ପାଖାପାଖି ୯୬ ନିୟୁତ ଲୋକ (୨୦୨୨ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ)ଙ୍କଦ୍ୱାରା କହୁଥିବା ତେଲୁଗୁ ଭାଷା ପରିବାରର ସର୍ବାଧିକ କଥିତ ସଦସ୍ୟ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ୨୨ଟି ଅନୁସୂଚିତ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ।[୫] ହିନ୍ଦୀ ଓ ବଙ୍ଗଳା ବ୍ୟତୀତ ଏକାଧିକ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ସରକାରୀ ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିବା ଅଳ୍ପ କେତେକ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଏହା ଅନ୍ୟତମ ।[୬] ତେଲୁଗୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ମନୋନୀତ ଛଅଟି ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ପୃଥିବୀର ୧୪ତମ ସର୍ବାଧିକ କଥିତ ମାତୃଭାଷା ଅଟେ ।[୭] ଆଧୁନିକ ମାନକ ତେଲୁଗୁ ଉପକୂଳ ଆନ୍ଧ୍ରର କ୍ରିଷ୍ଣା-ଗୋଦାବରୀ ତ୍ରିକୋଣଭୂମୀ ଅଞ୍ଚଳର ଉପଭାଷା ଉପରେ ଆଧାରିତ ।[୮][୯][୧୦]

ତେଲୁଗୁ ଭାଷା କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ତାମିଲନାଡୁ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଛତିଶଗଡ଼ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ପୁଡୁଚେରୀ ଏବଂ ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜରେ ମଧ୍ୟ କହାଯାଏ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ମାଲେସିଆ, ମରିସସ, ୟୁଏଇ, ସାଉଦି ଆରବ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶରେ ଥିବା ତେଲୁଗୁ ପ୍ରବାସୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଭାଷା କହୁଛନ୍ତି ।[୧୧][୧୨] ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ତେଲୁଗୁ ଭାଷା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ଭାଷା ଅଟେ ।[୧୩] ଏହା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଏକ ସଂରକ୍ଷିତ ଭାଷା ଏବଂ କ୍ୱାଜୁଲୁ-ନାଟାଲ ପ୍ରଦେଶର ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ଏକ ବିକଳ୍ପ ତୃତୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।[୧୪][୧୫]

ମିଖାଇଲ୍ ଏସ୍ ଆଣ୍ଡ୍ରୋନୋଭଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୧୦ ବେଳକୁ ତେଲୁଗୁ ପ୍ରୋଟୋ-ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଥିଲା।[୧୬] ତେଲୁଗୁ ଶବ୍ଦ ଥିବା ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଶିଳାଲେଖ ଗୁଡ଼ିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୪୦୦ ମସିହାରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଭଟ୍ଟିପ୍ରୋଲୁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।[୧୭] ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨୫୭), ସାତବାହନ ଓ ବିଷ୍ଣୁକୁଣ୍ଡିନାସଙ୍କ ଶିଳାଲେଖରେ ମଧ୍ୟ ତେଲୁଗୁ ଶବ୍ଦ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ।[୧୮] ପୁରୁଣା ତେଲୁଗୁ ଲିପିରେ ଥିବା ଶିଳାଲେଖ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ଓ ମିଆଁମାରଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ ମିଳିଥିଲା । ତେଲୁଗୁ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜବଂଶ ଯଥା କାକଟିଆ, ବିଜୟନଗର ସାମ୍ରାଜ୍ୟ, ପୂର୍ବ ଚାଲୁକ୍ୟ, ପୂର୍ବ ଗଙ୍ଗା, କୁତୁବ ସାହି, ମଦୁରାଇ ନାୟକ, ତଞ୍ଜାଭୁର ନାୟକମାନଙ୍କର ଅଦାଲତଭାଷା ଥିଲା ।[୧୯] ତାମିଲନାଡୁର ତଞ୍ଜାଭୁର ମରାଠାଙ୍କ ଭଳି ଅଣ-ତେଲୁଗୁ ରାଜବଂଶମାନେ ମଧ୍ୟ ତେଲୁଗୁକୁ ନିଜ ମାତୃଭୂମି ବାହାରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ଭାଷା ଭାବରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।[୨୦]

ତେଲୁଗୁର ଏକ ହଜାର ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟର ଏକ ଅଖଣ୍ଡ, ବିଶାଳ ଏବଂ ବିବିଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରା ରହିଛି ।[୨୧] ପାବୁଲୁରି ମଲ୍ଲାନାଙ୍କ ସାର ସାଙ୍ଗରାହା ଗଣିତାମୁ (ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ) କୌଣସି ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷାରେ ଗଣିତ ଉପରେ ପ୍ରଥମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ ।[୨୨] ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ମୃତି ଶକ୍ତି ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ ଓ ପ୍ରୋସୋଡି ବିଷୟରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବା ଏକ ସାହିତ୍ୟ ପରିବେଷଣ 'ଅବଧାନ' ପାଞ୍ଚ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ତେଲୁଗୁ କବିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିଲା ।[୨୩] ତେଲୁଗୁ ଭାଷାରେ ପ୍ରାୟ ୧୦,୦୦୦ ପ୍ରାକ୍-ଉପନିବେଶିକ ଶିଳାଲେଖ ରହିଛି ।[୨୪]

ପ୍ରାକ୍ ଔପନିବେଶିକ ଯୁଗରେ ତେଲୁଗୁ ସମଗ୍ର ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ଉଚ୍ଚ ସଂସ୍କୃତିର ଭାଷା ପାଲଟିଥିଲା । ବିଜୟା ରାମାସ୍ୱାମୀ ଏହାକୁ ପ୍ରାୟ ସମାନ ଯୁଗରେ ଆଧୁନିକ ୟୁରୋପର ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାଷା ଭାବରେ ଫ୍ରାନ୍ସର ଅତ୍ୟଧିକ ଆଧିପତ୍ୟ ସହିତ ତୁଳନା କରିଥିଲେ ।[୨୫] ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ଉପଧାରା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ସଙ୍ଗୀତର ବିକାଶରେ ତେଲୁଗୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଲାଭ କରିଥାଏ ଏବଂ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ପରମ୍ପରା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ସଙ୍ଗୀତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଏ । ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ଅଣ-ତେଲୁଗୁ ଲୋକମାନେ ତେଲୁଗୁ ଭାଷଣର ପ୍ରାକୃତିକ ସଙ୍ଗୀତତା ଉପରେ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇ ଏହାକୁ ଏକ ମଧୁର ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।[୨୬]

ଆଧାର

  1. ↑ ୧.୦ ୧.୧ ଛାଞ୍ଚ:E22
  2. ↑ "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011". censusindia.gov.in. Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Archived from the original on 16 July 2019. Retrieved 2018-07-07.
  3. ↑ "West Bengal shows 'Mamata' to Telugus". The Hans India (in ଇଂରାଜୀ). 2020-12-24. Archived from the original on 23 December 2020. Retrieved 2020-12-31.
  4. ↑ "Constitution of the Republic of South Africa, 1996 – Chapter 1: Founding Provisions". gov.za. Archived from the original on 28 October 2014. Retrieved 6 December 2014.
  5. ↑ "Dravidian languages | History, Grammar, Map, & Facts | Britannica". www.britannica.com (in ଇଂରାଜୀ). 2023-05-12. Retrieved 2023-05-19.
  6. ↑ "Making Telugu compulsory: Mother tongues, the last stronghold against Hindi imposition". The News Minute (in ଇଂରାଜୀ). 2017-12-12. Retrieved 2023-05-19.
  7. ↑ "the world". Ethnologue (Free All) (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-05-19.
  8. ↑ Dalby, Andrew (2015-10-28). Dictionary of Languages: The definitive reference to more than 400 languages (in ଇଂରାଜୀ). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4081-0214-5.
  9. ↑ Frawley, William (2003-05). International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set (in ଇଂରାଜୀ). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-513977-8. {cite book}: Check date values in: |date= (help)
  10. ↑ Garry, Jane; Rubino, Carl R. Galvez (2001). Facts about the World's Languages: An Encyclopedia of the World's Major Languages, Past and Present (in ଇଂରାଜୀ). H.W. Wilson. ISBN 978-0-8242-0970-4.
  11. ↑ Oonk, Gijsbert (2007). Global Indian Diasporas: Exploring Trajectories of Migration and Theory (in ଇଂରାଜୀ). Amsterdam University Press. ISBN 978-90-5356-035-8.
  12. ↑ Rajan, S. Irudaya; Saxena, Prem (2019-10-10). India's Low-Skilled Migration to the Middle East: Policies, Politics and Challenges (in ଇଂରାଜୀ). Springer Nature. ISBN 978-981-13-9224-5.
  13. ↑ "Do you speak Telugu? Welcome to America". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 2018-10-20. Retrieved 2023-05-19.
  14. ↑ "Constitution of the Republic of South Africa, 1996 - Chapter 1: Founding Provisions | South African Government". www.gov.za. Retrieved 2023-05-19.
  15. ↑ India, The Hans (2014-03-21). "Telugu to be an official subject in South African schools". www.thehansindia.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-05-19.
  16. ↑ Andronov, Mikhail Sergeevich (2003). A Comparative Grammar of the Dravidian Languages (in ଇଂରାଜୀ). Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-04455-4.
  17. ↑ Studies, Indian Society for Prehistoric and Quaternary (1979). Essays in Indian Protohistory (in ଇଂରାଜୀ). Indian Society for Prehistoric and Quaternary Studies [by] B.R. Publishing Corporation. ISBN 978-0-391-01866-2.
  18. ↑ "How Telugu won legal battle for 'classical' tag". The Times of India. 2017-12-18. ISSN 0971-8257. Retrieved 2023-05-19.
  19. ↑ Rao, Manjushri; Pande, Susmita; Miśra, Bhāskaranātha (1996). India's Cultural Relations with South-east Asia (in ଇଂରାଜୀ). Sharada Publishing House. ISBN 978-81-85616-39-1.
  20. ↑ "Accelerated Motion: Towards a New Dance Literacy in America". www.oberlinlibstaff.com. Retrieved 2023-05-19.
  21. ↑ Harder, Hans (2017-08-03). Literature and Nationalist Ideology: Writing Histories of Modern Indian Languages (in ଇଂରାଜୀ). Routledge. ISBN 978-1-351-38435-3.
  22. ↑ Yadav, B. S.; Mohan, Man (2011-01-20). Ancient Indian Leaps into Mathematics (in ଇଂରାଜୀ). Springer Science & Business Media. ISBN 978-0-8176-4695-0.
  23. ↑ Mukherjee, Sujit (1998). A Dictionary of Indian Literature: Beginnings-1850 (in ଇଂରାଜୀ). Orient Blackswan. ISBN 978-81-250-1453-9.
  24. ↑ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2017-02-19. Archived from the original (PDF) on 2017-02-19. Retrieved 2023-05-19.
  25. ↑ University, Vijaya Ramaswamy, Jawaharlal Nehru (2017-08-25). Historical Dictionary of the Tamils (in ଇଂରାଜୀ). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-5381-0686-0.{cite book}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  26. ↑ Fox-Strangways, Arthur Henry (1914). The Music of Hindostan (in ଇଂରାଜୀ). Mittal Publications.