ਤਾਨਾਰੂਪੀ

ਤਾਨਾਰੂਪੀ (ਬੋਲ ਚਲ 'ਚ ਤਨਾਰੂਪੀ, ਭਾਵ ਉਹ ਜੋ ਤਾਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ),ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 6ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਤਨੁਕੀਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਰਾਗ ਪਹਿਲੇ ਚੱਕਰ ਇੰਦੂ ਵਿੱਚ ਛੇਵਾਂ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਇੰਦੂ-ਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਹੈ- ਸਾ ਰਾ ਗਾ ਮਾ ਪਾ ਧੁ ਨੂੰ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ1 ਮ1 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃਸੰ ਨੀ3 ਧ3 ਪ ਮ1 ਗ1 ਰੇ1 ਸ [b]

ਇਸ ਰਾਗ ਵਿਚ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧਾ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ਤਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਤਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕੀ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ( ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਘੂਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 42ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ।

ਤਨੁਕੀਰਤੀ ਵੈਂਕਟਮਾਖਿਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਿਤ ਮੂਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 6ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਨੋਟ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਚਡ਼੍ਹਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਵਕ੍ਰ ਸੰਪੂਰਣ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕੀ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ( ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ)ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਵਕ੍ਰ ਰੂਪ ਮਤਲਬ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਹਨ।

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਮ1 ਪ ਨੀ3 ਸੰ [c]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ3 ਨੀ3 ਪ ਮ1 ਗ1 ਰੇ1 ਸ [d]

ਤਾਨਾਰੂਪੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਆਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਤਾਨਾਰੂਪੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

• ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਵਾ ਵੇਲਾਵਾ ਵਾ
• ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਮ ਸਦਾ ਬਾਜੇਹਮ ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ

ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਰਚਨਾ ਤਨੁਕੀਰਤੀ ਲਈ ਸੈੱਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

• ਚਿਦੰਬਰ ਨਟਰਾਜਮੂਰਤਿਮ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਤਾਨਾਰੂਪੀ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਰ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ।