AG Vulcan Stettin

Aktien-Gesellschaft (AG) Vulcan Stettin – przedsiębiorstwo stoczniowo-maszynowe działające do końca II wojny światowej w Szczecinie.

Stocznia założona w 1851 r. jako Vulcan-Werft na Drzetowie (wtedy: Bredow) przez hamburskich inżynierów Früchtenichta i Brocka^[1]. Pierwszym statkiem był parowy bocznokołowiec Dievenow. W 1857 zostało oficjalnie powołane przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV i przekształcone w spółkę akcyjną (Aktien-Gesellschaft), na którą składały się udziały firm z Berlina i Szczecina. Nazwę zmieniono na Stettiner Maschinenbau AG „Vulcan” (Szczecińskie Towarzystwo Budowy Maszyn „Vulcan” S.A.), a na nowym wydziale uruchomiono także budowę parowozów. W latach 1866–1870 montowano ich aż 70 rocznie. „Vulcan” była pierwszą stocznią cywilną w Cesarstwie Niemieckim, która dostała zamówienie od Kriegsmarine na budowę pancernika – był nim zbudowany w 1874 „Preußen”(inne języki). Do 1900 trwał intensywny rozwój stoczni, na jej pochylniach wodowane były okręty dla najważniejszych armatorów początkowo niemieckich, później także z innych krajów świata takich jak: Chiny, Rosja, Grecja, Brazylia i Japonia.

Cztery ze zbudowanych na „Vulcanie” statków pasażerskich dwunastokrotnie zdobywały Błękitną Wstęgę Atlantyku, były to:

• „Kaiser Wilhelm der Große” (2x)
• „Deutschland”(inne języki) (8x)
• „Kronprinz Wilhelm”(inne języki)
• „Kaiser Wilhelm II”(inne języki).

W 1906 otwarto filię stoczni w Hamburgu, 5 lat później przeniesiono tam siedzibę firmy, a jej nazwę zmieniono na Vulcan-Werke Hamburg und Stettin AG. Wówczas to stocznia w Hamburgu zaczęła przejmować zlecenia na większe jednostki, a w Szczecinie produkowano tylko małe statki oraz, podczas I wojny światowej, okręty podwodne.

W 1905 zbudowano największy wówczas pasażerski statek parowy na świecie – „Kaiserin Auguste Victoria”(inne języki). Wyczyn ten powtórzono w 1913 w hamburskim oddziale „Vulcana”, budując kolejny największy pasażerski statek parowy na świecie – „Imperator” przewyższający pod każdym względem RMS „Titanic”, który zatonął rok wcześniej. „Imperator” w 1920 w wyniku reparacji wojennych został przejęty przez linie Cunard Line z Wielkiej Brytanii i przemianowany na RMS „Berengaria”.

Po 1918 stocznia zaprzestała produkcji okrętów na mocy postanowień traktatu wersalskiego, który tego zabraniał. Armatorzy ograniczali także zamówienia na budowę statków pasażerskich, chociaż jeszcze w 1924 stocznia notowała nadal bilans dodatni. W 1925 sytuacja się zdecydowanie pogorszyła tak, że nawet subwencja rządów Prus i Rzeszy nie uratowała jej od kryzysu. Rok później stocznia „Vulcan” została zakupiona przez firmę Deschimag (Deutsche Schiff- und Maschinenbau AG) z Bremy^[2]. W 1928 wraz z początkiem wielkiego kryzysu przedsiębiorstwo zaprzestało także produkcji lokomotyw. Ta część dawnego „Vulcana” została przejęta przez firmę August Borsig GmbH z Berlina.

W 1938 ponownie uruchomiono m.in. wydział budowy maszyn, który dwa lata później mógł przyjąć zamówienie na okręty podwodne dla Kriegsmarine. W październiku 1943 roku zwodowano U-901, drugi z budowanych okrętów (U-902) został zniszczony podczas alianckich nalotów. Budowano tu także torpedowce. Do końca wojny stocznia została całkowicie zniszczona.

Po 1945 r. na jej terenie i przyległej Stettiner Oderwerke zbudowano Stocznię Szczecińską (od 2021 r. pod nazwą „Stocznia Szczecińska Wulkan”^[3]), a obecnie działa tam również Szczecińska Stocznia Remontowa „Gryfia”. Jednym z jej nabrzeży jest Nabrzeże Wulkan.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Okręty zbudowane w AG Vulcan Stettin.

Wybrane statki i okręty zbudowane w stoczni „Vulcan”:

• Pomorze Zachodnie w tysiącleciu. Praca zbiorowa / pod red. Pawła Bartnika i Kazimierza Kozłowskiego ; Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Szczecinie, Kuratorium Oświaty w Szczecinie, Urząd Miejski w Szczecinie.. Szczecin: Wydawnictwo Archiwum Państwowego „Dokument” w Szczecinie, 2000, s. 159. ISBN 83-86992-75-1. (pol.).
• Roman Czejarek: Szczecińskie czterofajkowce. Szczecin: Leda, 2005. ISBN 83-921866-8-0. (pol.). Brak numerów stron w książce
• lista statków pasażerskich zbudowanych w AG Vulcan