Auguste Rodin

Auguste Rodin

Portret Augusta Rodina, George Charles Beresford (1902)
Imię i nazwisko	René François Auguste Rodin
Data i miejsce urodzenia	12 listopada 1840 Paryż
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1917 (77) Meudon
Narodowość	Francuz
Alma Mater	École spéciale d'architecture
Dziedzina sztuki	Rzeźbiarstwo
Epoka	impresjonizm, symbolizm
Muzeum artysty	Musée Rodin w Paryżu
Ważne dzieła
Myśliciel Pocałunek Mieszczanie z Calais Brama piekieł
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

René François Auguste Rodin (fr ( odsłuchaj); (ur. 12 listopada 1840 w Paryżu, zm. 17 listopada 1917 w Meudon) – francuski rzeźbiarz^[1], powszechnie uznawany za twórcę rzeźby nowoczesnej^[2][3]. Otrzymał klasyczne wykształcenie^[4] i podchodził do swojej pracy z rzemieślniczą precyzją. Wyróżniał się niezwykłą umiejętnością modelowania skomplikowanych, dynamicznych i różnorodnych faktur w glinie. Jego najbardziej znane dzieła to Myśliciel, Pomnik Honoré de Balzaca, Pocałunek, Mieszczanie z Calais, Katedra, Danaida oraz Brama Piekieł.

Wiele spośród najsłynniejszych rzeźb Rodina spotkało się z krytyką, ponieważ odbiegały od dominujących wówczas kanonów rzeźby, która zazwyczaj miała charakter dekoracyjny, schematyczny lub tematyczny. Najbardziej oryginalne prace Rodina zrywały z tradycyjnymi tematami mitologicznymi i alegorycznymi^[5]. W jego twórczości kluczową rolę odgrywał naturalizm – rzeźbił ludzkie ciało w sposób realistyczny, oddając indywidualny charakter i fizyczność swoich modeli. Mimo że był świadomy kontrowersji, jakie wzbudzały jego prace, nie zmienił swojego stylu. Jego konsekwencja artystyczna stopniowo przyniosła mu uznanie zarówno ze strony władz, jak i środowiska artystycznego.

Od momentu, gdy podróż do Włoch w 1875 roku zainspirowała go do stworzenia pierwszej przełomowej rzeźby, aż po późniejsze, nietypowe pomniki nagrobne, o których zamówienia sam zabiegał, jego renoma nieustannie rosła. Z czasem stał się najważniejszym francuskim rzeźbiarzem swojej epoki. Do 1900 roku był już światowej sławy artystą – po Wystawie Światowej jego dzieła zaczęli zamawiać zamożni kolekcjonerzy, a on sam obracał się w kręgach wybitnych intelektualistów i artystów. Jego uczennica Camille Claudel stała się jego współpracowniczką, kochanką i twórczą rywalką. Wśród jego innych studentów znaleźli się m.in. Antoine Bourdelle, Constantin Brâncuși i Charles Despiau. W ostatnim roku życia poślubił swoją wieloletnią towarzyszkę Rose Beuret^[6].

Po śmierci Rodina w 1917 roku jego twórczość na pewien czas straciła na popularności, jednak w ciągu kilku dekad jego dziedzictwo ugruntowało się na nowo. Dziś pozostaje jednym z nielicznych rzeźbiarzy szeroko rozpoznawalnych także poza środowiskiem sztuk wizualnych.

Rodin urodził się w 1840 roku w paryskiej rodzinie robotniczej jako drugie dziecko Marie Cheffer i Jean Baptiste’a Rodina, który pracował jako urzędnik w wydziale policji^[7]. W dużej mierze kształcił się samodzielnie^[8], a rysować zaczął już w wieku 10 lat. Między 14. a 17. rokiem życia uczęszczał do Petite École – szkoły specjalizującej się w sztuce i matematyce, gdzie szkolił się w rysunku i malarstwie. Jego nauczyciel rysunku, Horace Lecoq de Boisbaudran, wierzył, że najpierw należy rozwijać indywidualność uczniów, aby potrafili samodzielnie obserwować świat i tworzyć rysunki na podstawie własnych wspomnień – podejście, które Rodin docenił wiele lat później. To właśnie w Petite École poznał Jules’a Dalou oraz Alphonse’a Legrosa.

W 1857 roku Rodin zgłosił do École des Beaux-Arts gliniany model przedstawiający postać, mając nadzieję na przyjęcie, jednak jego kandydatura – podobnie jak dwie kolejne – została odrzucona^[2]. Choć wymagania rekrutacyjne do Grande École nie były szczególnie wygórowane, to odmowy były dotkliwymi niepowodzeniami. Możliwe, że jury kierowało się upodobaniami neoklasycznymi, podczas gdy wykształcenie Rodina opierało się na estetyce prostej, osiemnastowiecznej rzeźby. W 1857 roku opuścił Petite École i przez kolejne dwie dekady utrzymywał się jako rzemieślnik oraz dekorator, tworząc ozdobne przedmioty oraz elementy architektoniczne.

W 1862 roku zmarła jego starsza o dwa lata siostra, Maria, która zachorowała na zapalenie otrzewnej w klasztorze. Rodina ogarnęło głębokie poczucie winy, ponieważ to on przedstawił ją niewiernemu zalotnikowi. W rezultacie odwrócił się od sztuki i wstąpił do katolickiego zakonu Kapłanów od Najświętszego Sakramentu. Święty Piotr Julian Eymard, założyciel i przełożony zgromadzenia, dostrzegł w nim talent, ale jednocześnie zauważył, że życie zakonne nie jest dla niego odpowiednie – dlatego namówił Rodina, by powrócił do rzeźby. Artysta wrócił do pracy dekoratora, równocześnie uczęszczając na zajęcia u specjalisty od rzeźby zwierząt, Antoine-Louisa Barye. Precyzja i umiejętność oddania mięśni zwierząt w ruchu, które zaobserwował u Barye, wywarły na Rodinie duży wpływ^[9].

W 1864 roku Rodin rozpoczął wspólne życie z młodą krawcową, Rose Beuret (urodzoną w czerwcu 1844 roku)^[10], z którą pozostawał przez resztę życia – choć zaangażowanie w to partnerstwo bywało różne. Para doczekała się syna, Auguste’a Eugène’a Beureta (1866–1934)^[11]. W tym samym roku artysta wystawił swoją pierwszą rzeźbę na wystawie i rozpoczął pracę w pracowni Alberta-Ernesta Carrier-Belleuse’a, znanego producenta przedmiotów artystycznych na masową skalę. Do 1870 roku pełnił tam funkcję głównego asystenta, projektując ozdoby dachowe oraz dekoracyjne elementy schodów i drzwi. Po wybuchu wojny francusko-pruskiej Rodin został powołany do Gwardii Narodowej, lecz z powodu krótkowzroczności jego służba okazała się krótkotrwała. W wyniku wojny zapotrzebowanie na pracę dekoratorów drastycznie spadło, a artysta, zmuszony do utrzymywania rodziny, zmagał się z ubóstwem aż do osiągnięcia wieku około trzydziestu lat. Wkrótce Carrier-Belleuse zaprosił go do Belgii, gdzie wspólnie pracowali nad zdobieniami budynku giełdy papierów wartościowych w Brukseli.

Początkowo Rodin planował pozostać w Belgii tylko na kilka miesięcy, jednak spędził tam kolejne sześć lat – okres ten okazał się przełomowy. Zdobył wtedy wiele umiejętności i doświadczenia jako rzemieślnik, choć nikt jeszcze nie miał okazji zobaczyć jego twórczości, zalegającej w warsztacie, gdyż nie mógł pozwolić sobie na wykonanie odlewów. Relacje z Carrier-Belleuse’em uległy pogorszeniu, ale artysta znalazł inne zatrudnienie, wystawiając swoje prace na salonach, a jego partnerka Rose wkrótce do niego dołączyła. Gdy udało mu się zaoszczędzić wystarczającą sumę, w 1875 roku udał się w dwumiesięczną podróż do Włoch, gdzie zafascynował się twórczością Donatella i Michała Anioła. Ich dzieła miały głęboki wpływ na jego dalszą drogę artystyczną. Rodin stwierdził wtedy: „To właśnie Michał Anioł uwolnił mnie od akademickiej rzeźby”^[5].

Po powrocie do Belgii artysta przystąpił do pracy nad rzeźbą Wiek brązu – postacią mężczyzny w rozmiarze rzeczywistym. Naturalizm dzieła przyciągnął uwagę, ale jednocześnie wzbudził kontrowersje – krytycy zarzucali mu, że praca została wykonana na podstawie żywego modelu, co miało świadczyć o oszustwie artystycznym^[12]. Wiele późniejszych prac Rodina miało celowo zmienioną skalę – były one większe lub mniejsze od rzeczywistości, co miało na celu obalenie tego rodzaju oskarżeń.

Rose Beuret i Rodin powrócili do Paryża w 1877 roku, wprowadzając się do małego mieszkania na Rive gauche.Nieszczęście nie omijało Rodina – zmarła jego matka, która pragnęła ujrzeć swojego syna w roli męża, a jego ojciec, będący niewidomym i otępiałym, pozostawał pod opieką ciotki Thérèse, żony jego brata. Jedenastoletni syn Rodina, Auguste, być może z opóźnieniem rozwojowym, również był pod stałą opieką pomocnej Thérèse. Rodin w praktyce porzucił swojego syna na sześć lat, a relacja między nimi przez resztę życia była bardzo ograniczona. Ojciec i syn [Rodina] dołączyli do pary w mieszkaniu, przy czym Rose pełniła rolę opiekunki. Oskarżenia o fałszerstwo związane z „Epoką Brązu” nadal się nasilały. W Paryżu Rodin coraz częściej szukał ukojenia w towarzystwie kobiet, podczas gdy Rose pozostawała w tle.

Rodin utrzymywał się, współpracując z bardziej uznanymi rzeźbiarzami przy realizacji publicznych zamówień – głównie pomników oraz neobarokowych elementów architektonicznych w stylu Carpeauxa. W konkursach przedkładał modele rzeźb Denisa Diderota, Jeana-Jacquesa Rousseau i Lazare’a Carnota, jednak wszystkie zakończyły się niepowodzeniem. W wolnych chwilach pracował nad szkicami, które miały doprowadzić do powstania jego kolejnego ważnego dzieła – Jan Chrzciciel głoszący kazanie.

W 1880 roku Carrier-Belleuse – ówczesny dyrektor artystyczny Narodowej Fabryki Porcelany w Sèvres – zaoferował Rodinowi pracę na pół etatu jako projektant. Oferta niosła w sobie nutę pojednania, którą artysta przyjął. Obudziła się w nim miłość do gustów XVIII wieku, co sprawiło, że z pasją oddał się projektowaniu wazonów i ozdób stołowych, przynosząc fabryce sławę w całej Europie.

Środowisko artystyczne doceniło jego twórczość w tym nurcie, a Rodina zapraszali na paryskie Salony takie osobistości, jak pisarz Léon Cladel. Na pierwszych wystąpieniach podczas tych towarzyskich wydarzeń wydawał się nieco nieśmiały, lecz z biegiem lat, gdy jego sława rosła, ujawniał się jako osoba rozmowna i pełna temperamentu – cechy, które dziś są z nim nierozerwalnie kojarzone. Francuski polityk Léon Gambetta wyraził chęć spotkania z Rodinem, a rzeźbiarz zrobił na nim ogromne wrażenie podczas ich spotkania na salonie. Gambetta opowiadał następnie o Rodinie kilku ministrom, prawdopodobnie w tym również Edmundowi Turquetowi – podsekretarzowi Ministerstwa Sztuk Pięknych, z którym artysta ostatecznie się spotkał.

Relacja Rodina z Turquetem okazała się bardzo owocna. Dzięki niemu w 1880 roku zdobył zamówienie na stworzenie portalu do planowanego muzeum sztuk dekoracyjnych^[13]. Przez kolejne cztery dekady artysta poświęcił się rozbudowanemu projektowi Bramy Piekieł – niedokończonemu portalowi do muzeum, które ostatecznie nie zostało zrealizowane. Wiele postaci z tego portalu przekształciło się w samodzielne rzeźby, w tym najsłynniejsze dzieła Rodina: Myśliciel i Pocałunek. Zamówienie muzealne zapewniło mu własne studio, co dało artystowi nowy poziom wolności twórczej. Wkrótce, w 1882 roku, zaprzestał pracy w fabryce porcelany^[14], a jego dochody zaczęły pochodzić wyłącznie z prywatnych zamówień^[15].

W 1883 roku Rodin zgodził się nadzorować kurs rzeźbiarski prowadzony przez Alfreda Bouchera podczas jego nieobecności, gdzie poznał osiemnastoletnią Camille Claudel. Między nimi zawiązał się burzliwy, pełen pasji związek, który głęboko wpłynął na ich wzajemną twórczość. Claudel stała się inspiracją dla wielu postaci stworzonych przez Rodina, a sama, jako utalentowana rzeźbiarka, nie tylko pomagała mu przy realizacji zamówień, ale także tworzyła własne dzieła. Jej Popiersie Augusta Rodina wzbudziło entuzjastyczne przyjęcie podczas Salonu w 1892 roku.

Pomimo intensywnych prac nad Bramami Piekieł Rodin zdobywał kolejne zamówienia. Podjął się realizacji pomysłu stworzenia pomnika historycznego dla miasta Calais. W 1891 roku został wybrany do wykonania pomnika francuskiego pisarza Honoré de Balzaca. Obie rzeźby, które stworzył, odbiegały od ówczesnych, tradycyjnych standardów, co spotkało się z mieszanymi ocenami ze strony instytucji sponsorujących te projekty^[16]. Mimo to Rodin zyskiwał wsparcie z różnych środowisk, co przybliżało go do osiągnięcia sławy.

W 1889 roku paryski Salon zaprosił Rodina do zasiadania w artystycznym jury. Choć kariera artysty nabierała rozpędu, zarówno Camille Claudel, jak i Rose Beuret coraz bardziej niecierpliwiły się z powodu jego „podwójnego życia”. Claudel i Rodin dzielili atelier w niewielkim, zabytkowym zamku – Château de l'Islette nad Loarą. Jednak rzeźbiarz nie chciał zerwać więzi z Beuret, swoją wierną towarzyszką w trudnych czasach oraz matką jego dziecka. Podczas jednej z nieobecności Rodin napisał do Beuret: „Myślę o tym, jak bardzo musiałaś mnie kochać, skoro znosiłaś moje kaprysy... Pozostaję, z całym uczuciem, Twój Rodin.”

Claudel i Rodin rozstali się w 1898 roku. Kilka lat później Claudel rzekomo doznała załamania nerwowego i została umieszczona w zakładzie psychiatrycznym, gdzie spędziła 30 lat, aż do swojej śmierci w 1943 roku. Stało się to z inicjatywy jej rodziny, mimo wielokrotnych prób lekarzy, którzy usiłowali przekonać jej matkę i brata, że jest zdrowa^[6].

W 1904 roku Rodin poznał walijską artystkę Gwen John, która pozowała mu jako modelka i została jego kochanką. Do ich spotkania doszło za pośrednictwem Hildy Flodin. John zapałała do Rodina głębokim uczuciem i przez kolejne dziesięć lat napisała do niego wiele listów. Gdy ich relacja zaczęła się rozpadać, Rodin – mimo autentycznych uczuć wobec niej – ostatecznie posłużył się odźwiernymi i sekretarkami, by trzymać ją na dystans.

Do 1900 roku reputacja artystyczna Rodina była już ugruntowana. Jego prace zyskały rozgłos dzięki pawilonowi wystawionemu w pobliżu Wystawy Światowej (Exposition Universelle) w Paryżu. Otrzymywał zamówienia na popiersia wybitnych osobistości z całego świata, a jego asystenci w atelier zajmowali się tworzeniem kopii jego dzieł. Samo honorarium za portrety mogło wynosić nawet 200 tysięcy franków rocznie. Wraz z rosnącą sławą Rodina przybywało mu zwolenników, wśród których znaleźli się niemiecki poeta Rainer Maria Rilke oraz pisarze Octave Mirbeau, Joris-Karl Huysmans i Oscar Wilde.

Rilke mieszkał u Rodina w latach 1905–1906 i zajmował się sprawami administracyjnymi rzeźbiarza. Później napisał entuzjastyczną monografię na jego temat. Rodin i Beuret posiadali niewielką posiadłość na wsi w Meudon, kupioną w 1897 roku, w której gościli m.in. króla Edwarda, tancerkę Isadorę Duncan i klawesynistkę Wandę Landowską. Brytyjski dziennikarz, który odwiedził majątek w 1902 roku, zauważył, że jego całkowita izolacja „stanowi uderzającą analogię do osobowości człowieka, który tam mieszka”. W 1908 roku Rodin przeniósł się do Paryża, wynajmując parter XVIII-wiecznego Hôtel Biron. Beuret pozostała w Meudon, a Rodin nawiązał romans z pochodzącą z Ameryki księżną de Choiseul. Od 1910 roku mentorował rosyjskiemu rzeźbiarzowi Moisseyowi Koganowi.

Choć Rodin był już uznanym artystą we Francji w czasach powstania Mieszczan z Calais, nie podbił jeszcze rynku amerykańskiego. Jego technika oraz śmiałe przedstawienia nie ułatwiały sprzedaży jego dzieł amerykańskim przemysłowcom. Jednak wkrótce nawiązał kontakt z Sarah Tyson Hallowell (1846–1924), kuratorką z Chicago, która przyjeżdżała do Paryża w celu organizowania wystaw na wielkich Wystawach Międzyregionalnych lat 70. i 80. XIX wieku. Hallowell była nie tylko kuratorką, lecz także doradczynią i pośredniczką, której ufało wielu znanych amerykańskich kolekcjonerów, w tym hotelarz z Chicago Potter Palmer i jego żona Bertha Palmer (1849–1918).

Kolejną szansą dla Rodina w Ameryce była Wystawa Światowa w Chicago w 1893 roku. Hallowell, chcąc pomóc w promocji jego dzieł, zaproponowała mu wystawę indywidualną, ale zasady wystawy na to nie pozwalały. Zamiast tego zaproponowała, by Rodin wysłał kilka rzeźb na jej ekspozycję sztuki francuskiej pochodzącej z amerykańskich kolekcji – miały zostać opisane jako część prywatnych zbiorów amerykańskich. Rodin wysłał jej trzy prace: Kupidyn i Psyche, Sfinks oraz Andromeda. Wszystkie były aktami, co wzbudziło ogromne kontrowersje – ostatecznie ukryto je za kotarą, a dostęp do nich mieli jedynie wybrani widzowie.

Na oficjalnym francuskim pawilonie wystawiono Popiersie Dalou oraz jedną z figur z Mieszczan z Calais. Dzięki temu, mimo że część jego prac ukryto, jego twórczość przyciągnęła uwagę. Jednak dzieła wysłane do sprzedaży przez Hallowell nie znalazły nabywców. Wkrótce jednak Hallowell zainteresowała sztuką Rodina kontrowersyjnego finansistę Charlesa Yerkesa (1837–1905), który zakupił dwa duże marmurowe posągi do swojej rezydencji w Chicago. Yerkes prawdopodobnie był pierwszym Amerykaninem, który posiadał rzeźbę Rodina.

Inni kolekcjonerzy szybko poszli w jego ślady, w tym wpływowi Potterowie Palmerowie z Chicago oraz Isabella Stewart Gardner (1840–1924) z Bostonu – wszystko to za sprawą starań Sarah Hallowell. W dowód wdzięczności za jej wysiłki w promowaniu jego sztuki na amerykańskim rynku Rodin podarował jej trzy rzeźby: jedną z brązu, jedną z marmuru i jedną z terakoty. Gdy Hallowell przeniosła się do Paryża w 1893 roku, jej przyjaźń z Rodinem oraz serdeczna korespondencja trwały aż do końca życia rzeźbiarza. Po śmierci Hallowell jej bratanica, malarka Harriet Hallowell, odziedziczyła rzeźby Rodina. Po jej śmierci amerykańscy spadkobiercy nie byli w stanie pokryć kosztów ich wywozu, w związku z czym dzieła przeszły na własność państwa francuskiego.

Na początku XX wieku Rodin często odwiedzał Wielką Brytanię, gdzie zyskał grono wiernych zwolenników, szczególnie na początku I wojny światowej. Po raz pierwszy odwiedził Anglię w 1881 roku, gdy jego przyjaciel, artysta Alphonse Legros, przedstawił go poecie Williamowi Ernestowi Henleyowi. Dzięki osobistym koneksjom i entuzjazmowi dla sztuki Rodina Henley miał kluczowy wpływ na jego popularność w Wielkiej Brytanii.

Dzięki Henleyowi Rodin poznał Roberta Louisa Stevensona i Roberta Browninga, którzy również go wspierali. Doceniając zainteresowanie brytyjskich artystów, studentów i elit jego sztuką, Rodin w 1914 roku podarował Wielkiej Brytanii część swoich dzieł.

W 1890 roku, po odnowieniu działalności Société Nationale des Beaux-Arts, Rodin objął funkcję wiceprezesa. W 1903 roku został wybrany na prezesa Międzynarodowego Stowarzyszenia Malarzy, Rzeźbiarzy i Rytowników, zastępując zmarłego Jamesa Abbota McNeilla Whistlera.

W późniejszych latach twórczości Rodin coraz bardziej koncentrował się na kobiecej formie oraz tematyce cielesności i erotyzmu. Tworzył liczne studia tańca i rysunki o dynamicznej, szkicowej formie. W 1900 roku poznał Isadorę Duncan, próbował ją uwieść, a rok później wykonał szkice jej i jej uczennic. W 1906 roku zachwyciły go również tancerki baletu królewskiego z Kambodży, co zaowocowało serią słynnych rysunków.

Po 53 latach związku Rodin poślubił Rose Beuret. Ich ślub odbył się 29 stycznia 1917 roku, a Beuret zmarła dwa tygodnie później, 16 lutego. Rodin był już wówczas schorowany; w listopadzie lekarz ogłosił, że jego stan jest ciężki. Zmarł następnego dnia, 17 listopada, w wieku 77 lat, w swojej willi w Meudon. Zgodnie z jego wolą obok grobu w Meudon umieszczono odlew Myśliciela, który miał pełnić rolę jego nagrobka. W 1923 roku Marcell Tirel, sekretarz Rodina, opublikował książkę, w której twierdził, że śmierć rzeźbiarza była w dużej mierze spowodowana zimnem oraz brakiem ogrzewania w Meudon. Rodin zwrócił się z prośbą o możliwość zamieszkania w Hôtel Biron – muzeum poświęconym jego twórczości – jednak dyrektor placówki odmówił mu schronienia.

W 1864 roku Rodin zgłosił swoją pierwszą rzeźbę na wystawę w Salonie Paryskim. Był to Mężczyzna ze złamanym nosem – portret starszego tragarza z jego sąsiedztwa. Nietypowe dzieło z brązu odbiegało od tradycyjnej formy popiersia: głowa była „odcięta” na wysokości szyi, nos spłaszczony i krzywy, a tył głowy nieobecny, ponieważ odpadł w trakcie pracy nad glinianym modelem. Praca podkreślała teksturę oraz emocjonalny stan modela, a jej „niedokończony” charakter zapowiadał stylistykę wielu późniejszych rzeźb Rodina. Salon odrzucił to dzieło.

Podczas pobytu w Brukseli, po powrocie z Włoch, Rodin stworzył swoją pierwszą rzeźbę w pełnej skali – Wiek brązu. Modelował ją na podstawie postaci belgijskiego żołnierza, czerpiąc inspirację z Umierającego jeńca Michała Anioła, którego podziwiał w Luwrze. Starając się połączyć mistrzowską znajomość ludzkiej anatomii z własnym podejściem do natury człowieka, Rodin studiował model z różnych perspektyw – zarówno w ruchu, jak i w spoczynku. Używał drabiny, by zobaczyć figurę z góry, oraz tworzył modele z gliny, które następnie badał przy świecach. Efektem była naturalistyczna, pełnowymiarowa naga postać w nietypowej pozie: z prawą ręką opartą na głowie i lewą wyciągniętą na bok, z przedramieniem równoległym do ciała.

W 1877 roku rzeźba zadebiutowała w Brukseli, a następnie została wystawiona w Salonie Paryskim. Krytyków niepokoił brak jednoznacznego tematu – dzieło nie odwoływało się ani do mitologii, ani do historii. Nie jest jasne, czy Rodin zamierzał przypisać mu konkretną symbolikę. Początkowo nazwał je Zwyciężonym – w tej wersji lewa ręka trzymała włócznię, którą później usunął, by nie zasłaniała torsu. Po dwóch kolejnych zmianach tytułu artysta ostatecznie zdecydował się na Wiek brązu, odnosząc się do epoki prehistorycznej oraz – jak sam mówił – „człowieka wyłaniającego się z natury”. Później jednak przyznał, że chciał po prostu stworzyć „zwykłą rzeźbę, bez odniesienia do konkretnego tematu”.

Z powodu niezwykłego realizmu rzeźby Rodina oskarżono o surmoulage – rzekome odlewanie formy bezpośrednio z żywego modela. Artysta gwałtownie zaprzeczał tym zarzutom, publikując listy w gazetach oraz przedstawiając zdjęcia modela, by udowodnić różnice. Żądał oficjalnego dochodzenia, które ostatecznie oczyściło go z zarzutów. Niezależnie od kontrowersji dzieło podzieliło krytyków. Salon zgodził się na jego ekspozycję dopiero po długich dyskusjach. Jedni nazywali rzeźbę „posągiem lunatyka” lub „zdumiewająco wierną kopią postaci niskiego rodzaju”. Inni bronili zarówno dzieła, jak i reputacji Rodina. Minister sztuki, Edmond Turquet, podziwiał rzeźbę i zdecydował się na jej zakup dla państwa za 2200 franków – dokładnie tyle, ile kosztował odlew w brązie.

Drugą męską postać, Św. Jan Chrzciciel Nauczający, Rodin ukończył w 1878 roku. Aby uniknąć kolejnych zarzutów o surmoulage, stworzył figurę większą od naturalnych proporcji – św. Jan mierzył niemal dwa metry. W przeciwieństwie do statycznej postawy Wieku brązu, św. Jan zdawał się poruszać w stronę widza, dynamicznie gestykulując. Efekt ruchu osiągnięto mimo tego, że obie stopy mocno spoczywały na ziemi – było to techniczne osiągnięcie, które umknęło większości współczesnych krytyków. Rodin wybrał tę paradoksalną pozycję, aby – jak twierdził – „jednocześnie ukazać różne aspekty obiektu, które w rzeczywistości można zobaczyć jedynie kolejno”.

Pomimo tytułu, Św. Jan Chrzciciel nauczający nie posiadał oczywistego religijnego przesłania. Model, włoski wieśniak, który sam zgłosił się do pracowni Rodina, miał wyjątkowy sposób poruszania się, który artysta starał się uchwycić. To skojarzenie doprowadziło Rodina do nadania rzeźbie tytułu odnoszącego się do postaci biblijnej. W 1880 roku rzeźba trafiła na Salon Paryski. Choć krytyka była nadal podzielona, dzieło zajęło trzecie miejsce w kategorii rzeźby.

Niezależnie od początkowych opinii na temat Wieku brązu i Św. Jana Chrzciciela, Rodin zdobył już sławę. Młodzi artyści szukali go w jego pracowni, podziwiając jego dzieła i stanowczo odrzucając oskarżenia o surmoulage. Środowisko artystyczne znało już jego nazwisko.

 Główny artykuł: Brama piekieł.

W 1880 roku Rodin otrzymał zlecenie na stworzenie monumentalnych drzwi do planowanego Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. Choć muzeum nigdy nie powstało, Rodin przez całe życie pracował nad Bramą Piekieł – rzeźbiarską wizją Boskiej Komedii Dantego w wysokim reliefie. Często brakowało mu jasnej koncepcji całości, ale nadrabiał to intensywną pracą i dążeniem do perfekcji.

Kontrowersje wokół surmoulage wciąż ciążyły na jego twórczości. Jak wspominał: „Stworzyłem Św. Jana, by obalić zarzuty [o odlewanie z modela], ale to nie wystarczyło. Aby ostatecznie udowodnić, że potrafię modelować równie dobrze jak inni rzeźbiarze, postanowiłem wyrzeźbić postacie na drzwiach mniejsze niż naturalne”. Zasady kompozycji ustąpiły miejsca chaotycznej, dzikiej wizji piekła. Postacie w Bramie są fizycznie i duchowo odizolowane w swoim cierpieniu.

W finalnej wersji Brama Piekieł liczyła 186 figur. Wiele najbardziej znanych dzieł Rodina wywodzi się właśnie z tej kompozycji – Myśliciel, Trzy cienie i Pocałunek to tylko niektóre z nich. Inne postacie, jak Ugolino, Upadła kariatyda, Ucieczka miłości czy Syn marnotrawny, również zyskały samodzielny status w twórczości Rodina.

 Główny artykuł: Myśliciel.

Myśliciel (pierwotnie zatytułowany Poeta, na cześć Dantego) stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych rzeźb na świecie. Oryginał to brązowy posąg o wysokości 70 cm, stworzony między 1879 a 1889 rokiem, zaprojektowany na nadprożu bramy, z której postać miała spoglądać na Piekło. Choć Myśliciel najbardziej kojarzony jest z Dantem, niektórzy widzowie dostrzegają w nim cechy biblijnego Adama, mitologicznego Prometeusza, a nawet samego Rodina. Inni komentatorzy pomijają intelektualny aspekt tej rzeźby, podkreślając surowość fizyczną postaci oraz silne napięcie emocjonalne, jakie z niej bije.

 Główny artykuł: Mieszczanie z Calais.

Miasto Calais od dziesięcioleci rozważało stworzenie pomnika historycznego. Kiedy Rodin dowiedział się o tym projekcie, zafascynowany średniowiecznym motywem i patriotycznym przesłaniem, podjął się realizacji zlecenia. Po wizycie w jego pracowni, burmistrz Calais niemal od razu był gotów zatrudnić artystę, a wkrótce memorial został zatwierdzony, z Rodinem jako głównym projektantem. Pomnik miał upamiętnić sześciu mieszkańców Calais, którzy oddali życie, aby ocalić swoich współmieszkańców.

Podczas wojny stuletniej armia króla Edwarda III oblegała Calais, a sam król zarządził masową egzekucję mieszkańców. Zgodził się jednak oszczędzić ludność, jeśli sześciu czołowych obywateli przyjdą do niego gotowi na śmierć – bez nakrycia głowy, bez butów, z linami owiniętymi wokół szyi. Gdy tak się stało, nakazał ich rozstrzelanie, lecz ostatecznie ułaskawił, gdy królowa Philippa z Hainault błagała o oszczędzenie ich życia. Mieszczanie z Calais ukazują mężczyzn w momencie wyruszania do obozu króla, niosących klucze do bram miasta i cytadeli.

Rodin rozpoczął prace nad projektem w 1884 roku, czerpiąc inspirację z kronik oblężenia autorstwa Jeana Froissarta. Choć miasto oczekiwało stworzenia alegorycznego, heroicznego dzieła skoncentrowanego wokół Eustache’a de Saint-Pierre, najstarszego z sześciu mężczyzn, Rodin potraktował rzeźbę jako studium złożonych, indywidualnych emocji, z jakimi zmagał się każdy z nich. Po roku realizacji komisja z Calais nie była zadowolona z postępów prac. Artysta wyraził gotowość do przerwania projektu, zamiast modyfikować swoje zamierzenia, by sprostać konserwatywnym oczekiwaniom, jednak miasto nalegało na kontynuację.

W 1889 roku Mieszczanie z Calais zadebiutowali, spotykając się z powszechnym uznaniem. Wykonana z brązu rzeźba ważąca około 1 814 kg, a przedstawione postacie mierzą około 2 metrów wysokości. Sześciu mężczyzn nie prezentują jednolitej, heroicznej postawy – każdy z nich wydaje się być odizolowany od pozostałych, indywidualnie rozmyślając i walcząc ze swoim nieuchronnym losem. Wkrótce Rodin zaproponował rezygnację z wysokiego piedestału, pragnąc ustawić rzeźbę na poziomie gruntu, aby widzowie mogli „dotrzeć do sedna przekazu”. Ułożenie postaci na tym poziomie kieruje obserwatora wokół dzieła i subtelnie sugeruje ich wspólny, postępowy ruch.

Komisja była oburzona nietypową propozycją, jednak Rodin nie ustąpił. W 1895 roku Calais osiągnęło swój cel – Mieszczanie z Calais wystawiono w preferowanej formie: dzieło umieszczono przed publicznym ogrodem na wysokiej platformie, otoczonej żelazną balustradą. Rodin chciał, aby rzeźba znalazła się w pobliżu ratusza, gdzie mogłaby angażować mieszkańców. Dopiero po zniszczeniach podczas I wojny światowej, kolejnych trudach związanych z przechowywaniem i po śmierci artysty, rzeźba została wystawiona zgodnie z jego pierwotnymi zamierzeniami. Dzieło to stało się jednym z najbardziej znanych i cenionych tworów Rodina.

W 1889 roku, mając za zadanie stworzyć pomnik francuskiego pisarza Victora Hugo, Rodin szeroko eksplorował temat artysty i muz. Podobnie jak w przypadku wielu jego publicznych zamówień, Pomnik Victora Hugo spotkał się z oporem, gdyż nie odpowiadał tradycyjnym oczekiwaniom. W 1909 roku The Times zauważył, że „w skardze, iż [koncepcje Rodina] czasami nie pasują do medium, a w takich przypadkach nadwyrężają jego ogromne zdolności techniczne, kryje się pewna doza rozsądku.” Model z tynku, wykonany w 1897 roku, nie został odlany w brązie aż do 1964 roku.

Société des Gens des Lettres, paryska organizacja pisarzy, zaraz po śmierci francuskiego powieściopisarza Honoré de Balzaca w 1850 roku planowała stworzenie pomnika upamiętniającego jego osobę. Towarzystwo zleciło Rodinowi wykonanie tej pamiątki w 1891 roku, a artysta spędził lata na opracowywaniu koncepcji rzeźby. Mając trudności z oddaniem charakteru Balzaca, zwłaszcza w świetle jego krągłej sylwetki, Rodin wykonał liczne studia: portrety, postacie w pełnej sylwetce – zarówno w akcie, jak i w ubraniu, takim jak frak czy szata, której repliki sam żądał. Finalnie powstała rzeźba przedstawia Balzaca okrytego draperią, zdecydowanie spoglądającego w dal, z głęboko wyżłobionymi rysami. Intencją Rodina było uchwycenie Balzaca w momencie rodzenia się dzieła – jako wyraz odwagi, pracy i zmagań.

Kiedy pomnik Balzaca został wystawiony w 1898 roku, negatywna reakcja nie była zaskoczeniem. Société odrzuciło dzieło, a prasa publikowała parodie. Krytykując rzeźbę, Morey (1918) zauważył: „może nadejść czas – i niewątpliwie nadejdzie – kiedy przedstawienie wielkiego powieściopisarza jako ogromnej, komicznej maski zdobiącej szlafrok nie będzie już postrzegane jako ekstrawagancja, ale nawet dziś ta statua sprawia wrażenie tandetnej.” Współczesny krytyk stwierdza, że Balzac to jedno z arcydzieł Rodina.

Pomnik miał swoich zwolenników już za życia Rodina – manifest w jego obronie podpisali m.in. Monet, Debussy oraz przyszły premier Georges Clemenceau, wraz z wieloma innymi. W serialu BBC „Civilisation” historyk sztuki Kenneth Clark pochwalił pomnik jako „największe dzieło rzeźby XIX wieku, być może rzeczywiście największe od czasów Michała Anioła.” Zamiast próbować przekonać sceptyków o wartości swojego projektu, Rodin zrezygnował z realizacji zamówienia od Société i przeniósł figurę do swojego ogrodu. Po tym doświadczeniu artysta nie przyjmował już kolejnych publicznych zamówień. Dopiero w 1939 roku pomnik Balzaca został odlany w brązie i umieszczony na Boulevard du Montparnasse, na skrzyżowaniu z Boulevard Raspail.

Popularność najbardziej znanych rzeźb Rodina często zaciera pełny obraz jego dorobku artystycznego. Był płodnym artystą – przez ponad pięć dekad stworzył tysiące popiersi, postaci oraz fragmentów rzeźb. Malował farbami olejnymi (szczególnie w trzeciej dekadzie swojego życia) oraz akwarelami. Musée Rodin posiada aż 7 tysięcy jego rysunków i grafik, wykonanych kredą i węglem, a także trzynaście dynamicznych akwafort. Stworzył również jedną litografię.

Portretowanie stanowiło ważny element twórczości Rodina, co pozwoliło mu zdobyć uznanie i niezależność finansową. Jego pierwszą rzeźbą było popiersie ojca, wykonane w 1860 roku, a między 1877 a 1917 rokiem stworzył co najmniej 56 portretów. Wśród wczesnych modeli znalazł się m.in. rzeźbiarz Jules Dalou (1883) oraz jego partnerka Camille Claudel (1884).

Z czasem, gdy jego renoma już się ugruntowała, Rodin wykonał portrety wybitnych współczesnych postaci, takich jak angielski polityk George Wyndham (1905), irlandzki dramaturg George Bernard Shaw (1906), hrabina z Warwick (1908) – była kochanka Księcia Walii, który został królem Edwardem VII, a także austriacki kompozytor Gustav Mahler (1909), były prezydent Argentyny Domingo Faustino Sarmiento oraz francuski polityk Georges Clemenceau (1911).

Rodin był naturalistą, bardziej zainteresowanym oddaniem charakteru i emocji niż monumentalnym wyrazem. Odchodząc od wielowiekowej tradycji, zerwał z idealizmem sztuki greckiej oraz dekoracyjnym pięknem baroku i neobaroku. Jego rzeźby koncentrowały się na indywidualności i cielesności, a emocje wyrażał poprzez szczegółowe, fakturowe powierzchnie oraz grę światła i cienia. Bardziej niż jego współcześni, Rodin wierzył, że charakter jednostki objawia się w jej rysach fizycznych.

Jego niezwykła umiejętność modelowania powierzchni pozwalała mu sprawić, by każda część ciała przemawiała za całość. W Myślicielu pasję postaci można dostrzec w napiętych palcach stóp, sztywności pleców i różnicowaniu ułożenia dłoni. Rodin sam wyjaśnił swoją estetykę:

„Mój Myśliciel myśli nie tylko mózgiem – marszcząc brwi, rozszerzając nozdrza i zaciskając wargi – ale każdą partią ciała: ramionami, plecami, nogami, zaciśniętą pięścią i palcami stóp wbijającymi się w podłoże”.

Rodin traktował fragmenty rzeźb jako autonomiczne dzieła i uważał je za esencję swojej sztuki. Części ciała – często pozbawione rąk, nóg czy głowy – oddalały rzeźbę od jej tradycyjnej roli portretowania podobieństwa i wprowadzały ją w świat form istniejących same dla siebie. Do najbardziej znanych przykładów należą Człowiek kroczący, Medytacja bez ramion i Iris, posłanka bogów.

Rodin postrzegał cierpienie i wewnętrzne konflikty jako fundament sztuki nowoczesnej:

„Nic nie porusza bardziej niż oszalałe zwierzę, umierające z niespełnionego pragnienia i błagające na próżno o łaskę, by ugasić swoją pasję”.

Podobne tematy odnajdywał w poezji Charles’a Baudelaire’a, jednego ze swoich ulubionych poetów. Cenił także muzykę, szczególnie opery Glucka, i napisał książkę o francuskich katedrach. Posiadał jedno z wczesnych dzieł nieznanego jeszcze wtedy van Gogha oraz podziwiał zapomnianego El Greca.

Rodin odrzucał akademickie pozy i pozwalał swoim modelom swobodnie poruszać się po pracowni – nawet jeśli byli nadzy. Rzeźbił szybko w glinie, tworząc szkice, które następnie dopracowywał, odlewał w gipsie, a później w brązie lub rzeźbił w marmurze. Kluczową rolę w jego procesie twórczym odgrywało modelowanie w glinie.

George Bernard Shaw, który pozował do portretu, tak opisał technikę Rodina:

„Podczas pracy dokonywał cudów. Już po piętnastu minutach, nadając bryle gliny ogólny kształt postaci, wykonał kciukiem popiersie tak żywe, że gotów byłem je zabrać, by oszczędzić mu dalszego wysiłku”.

Shaw opowiadał, że przez miesiąc jego popiersie przechodziło „wszystkie etapy ewolucji sztuki”: najpierw przypominało „bizantyjskie arcydzieło”, później „Berniniego wplątanego w inne wpływy”, a następnie elegancję Houdona.

„Ręka Rodina nie pracowała jak ręka rzeźbiarza, lecz jak ucieleśnienie élan vital. Jego własna dłoń była Ręką Boga”.

Po ukończeniu modelu w glinie Rodin zatrudniał wysoko wykwalifikowanych asystentów do przeskalowywania kompozycji, odlewania ich w gipsie lub brązie oraz rzeźbienia w marmurze. Jego kluczową innowacją było twórcze wykorzystanie wieloetapowego procesu typowego dla XIX-wiecznej rzeźby, w tym powielania modeli w gipsie.

Ponieważ glina szybko wysycha i niszczeje, jeśli nie jest nawilżana lub wypalana w terakocie, rzeźbiarze używali gipsowych odlewów do utrwalania swoich projektów. Praktyka ta była powszechna, a artyści wystawiali gipsowe modele, licząc na zamówienia na wykonanie rzeźb w trwalszym materiale. Rodin jednak poszedł dalej – traktował odlewy gipsowe jako surowiec dla nowych dzieł, przekształcając i łącząc ich fragmenty w nowe kompozycje o odmiennych nazwach.

W latach 90. XIX wieku jego podejście stawało się coraz bardziej radykalne – intensywnie eksperymentował z fragmentacją, łączeniem postaci w różnych skalach i tworzeniem nowych kompozycji ze swoich wcześniejszych prac. Doskonałym przykładem tego podejścia jest Człowiek kroczący (1899–1900), który zaprezentował na swojej wielkiej wystawie w 1900 roku. Dzieło powstało z połączenia dwóch rzeźb z lat 70. XIX wieku: uszkodzonego torsu znalezionego w pracowni oraz dolnej części zmniejszonej wersji Św. Jana Chrzciciela nauczającego z 1878 roku.

Rodin nie próbował nawet zamaskować połączenia między torsami i nogami – stworzył dzieło, które wielu ówczesnych i późniejszych rzeźbiarzy uznało za jedno z jego najmocniejszych i najbardziej wyjątkowych. Choć łączyło w sobie dwa różne style i zdradzało arbitralność fuzji elementów, jego siła tkwiła w swobodzie i kreatywności artysty. Eksperymentowanie z powierzchnią rzeźby, otwarte podejście do pozy ciała, zmysłowej tematyki i nienaturalistycznego wykończenia sprawiło, że Rodin przekształcił XIX-wieczne techniki rzeźbiarskie w fundament nowoczesnej rzeźby.

Rodin zapisał państwu francuskiemu swoje atelier oraz prawo do wykonywania odlewów z jego gipsowych modeli. Ponieważ zachęcał do edycji swoich rzeźb, jego dzieła znajdują się w wielu publicznych i prywatnych kolekcjach. Musée Rodin zostało założone w 1916 roku i otwarte w 1919 roku w Hôtel Biron, gdzie mieszkał artysta. Muzeum posiada największą kolekcję jego prac – ponad 6000 rzeźb i 7000 dzieł na papierze. Rodin został komandorem francuskiego orderu Legii Honorowej oraz otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Oksfordzkiego.

Za życia Rodina porównywano go do Michała Anioła i uznawano za najwybitniejszego artystę swoich czasów. W ciągu trzech dekad po jego śmierci jego popularność osłabła ze względu na zmieniające się gusta estetyczne. Jednak od lat 50. XX wieku jego renoma zaczęła ponownie rosnąć – obecnie jest uznawany za najważniejszego rzeźbiarza epoki nowoczesnej, a jego twórczość stała się przedmiotem licznych badań naukowych. Wrażenie niedokończenia, jakie sprawiają niektóre jego rzeźby, takie jak Człowiek kroczący, miało wpływ na coraz bardziej abstrakcyjne formy rzeźbiarskie XX wieku.

Rodin przywrócił rzeźbie starożytną funkcję – uchwycenie fizycznej i intelektualnej siły ludzkiej postaci – oraz uwolnił ją od powtarzania tradycyjnych wzorców, torując drogę dla większych eksperymentów w XX wieku. Jego popularność przypisuje się emocjonalnym przedstawieniom zwykłych ludzi – umiejętności dostrzegania piękna i tragizmu ludzkiej egzystencji. Jego najsłynniejsze dzieła, takie jak Pocałunek i Myśliciel, stały się szeroko rozpoznawalnymi symbolami ludzkich emocji i charakteru, wykraczającymi poza sztuki piękne. W uznaniu jego artystycznego dorobku wyszukiwarka Google uczciła 172. rocznicę jego urodzin 12 listopada 2012 roku specjalnym Google Doodle z przedstawieniem Myśliciela.

Rodin miał ogromny wpływ na sztukę rzeźbiarską. Całe pokolenie rzeźbiarzy kształciło się w jego pracowni, m.in. Gutzon Borglum, Antoine Bourdelle, Constantin Brâncuși, Camille Claudel, Charles Despiau, Malvina Hoffman, Carl Milles, François Pompon, Rodo, Gustav Vigeland, Clara Westhoff i Margaret Winser, choć Brâncuși później odrzucił jego spuściznę. Rodin promował także twórczość innych rzeźbiarzy, w tym Aristide’a Maillola oraz Ivana Meštrovicia, którego nazwał „największym fenomenem wśród rzeźbiarzy”. Do artystów, na których twórczość wpłynęła jego sztuka, należą także Joseph Csaky, Alexander Archipenko, Joseph Bernard, Henri Gaudier-Brzeska, Georg Kolbe, Wilhelm Lehmbruck, Jacques Lipchitz, Pablo Picasso, Adolfo Wildt i Ossip Zadkine. Henry Moore przyznawał, że Rodin miał kluczowy wpływ na jego prace.

Rodin pojawiał się jako postać w kilku filmach, m.in. Camille Claudel z 1988 roku, w którym Gérard Depardieu wcielił się w jego rolę, Camille Claudel 1915 z 2013 roku oraz Rodin z 2017 roku, gdzie artystę zagrał Vincent Lindon. Ponadto nowojorskie Rodin Studios, ukończone w 1917 roku według projektu Cassa Gilberta, nazwano na jego cześć.

Stosunkowo łatwa możliwość wykonywania reprodukcji przyczyniła się do licznych fałszerstw – według opinii ekspertów Rodin znajduje się w pierwszej dziesiątce najczęściej podrabianych artystów. Rodin walczył z fałszerstwami swoich dzieł już w 1901 roku, a po jego śmierci ujawniono wiele przypadków zorganizowanych, masowych oszustw. Na początku lat 90. XX wieku francuskie władze odkryły ogromny proceder fałszowania jego rzeźb, który doprowadził do skazania handlarza dzieł sztuki Guya Haina.

Aby uregulować kwestię skomplikowanego procesu odlewu z brązu, Francja w 1956 roku wprowadziła szereg ustaw ograniczających liczbę reprodukcji do dwunastu odlewów – to maksymalna liczba, która może zostać wykonana z gipsowych modeli artysty i nadal być uznawana za jego autentyczne dzieło. Mimo tego ograniczenia Mieszczanie z Calais znajdują się obecnie w czternastu miastach.

W handlu rzeźbami, który jest nękany przez fałszerstwa, wartość dzieła znacząco wzrasta, gdy można udowodnić jego pochodzenie. W 1999 roku jedna z rzeźb Rodina z potwierdzoną historią sprzedała się za 4,8 miliona dolarów, natomiast w 2008 roku na aukcji Christie's w Nowym Jorku Ewa, wielki model – wersja bez skały – osiągnęła cenę 18,9 miliona dolarów. Krytycy sztuki podnoszą kwestię autentyczności, argumentując, że samo wykonanie odlewu nie oznacza jeszcze stworzenia rzeźby Rodina – szczególnie biorąc pod uwagę istotną rolę obróbki powierzchni w jego twórczości.

Niektóre rysunki, które wcześniej przypisywano Rodinowi, okazały się falsyfikatami stworzonymi przez Ernesta Duriga.

• Muzeum Rodina w Paryżu
• Muzeum Rodina w Filadelfii

• Art of the 20th Century, vol. 2, wyd Taschen, ISBN 978-3-8228-4089-4.
• Musée Rodin: Welcome. musee-rodin.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)]. – biogram na oficjalnej stronie Muzeum Rodina
• M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• Auguste Rodin Quotes