Bitwa pod Montgisard

Bitwa pod Montgisard

Wyprawy krzyżowe
Bitwa pod Montgisard (mal. Philippe Larivière)
Czas	25 listopada 1177
Miejsce	Montgisard
Terytorium	Ziemia Święta
Wynik	zwycięstwo krzyżowców
Strony konfliktu
Królestwo Jerozolimskie, Templariusze Ajjubidzi
Dowódcy
Baldwin IV Trędowaty Saladyn
Siły
500 rycerzy (w tym 140 templariuszy) kilka tysięcy piechoty 30 000
Straty
1095 zabitych 750 rannych ok. 20 000
Położenie na mapie Palestyny miejsce bitwy
31°51′36″N 34°55′12″E/31,860000 34,920000

Bitwa pod Montgisard – bitwa lądowa stoczona pomiędzy siłami egipskich Ajjubidów a wojskami Królestwa Jerozolimskiego 25 listopada 1177 roku. 16-letni, trędowaty król Baldwin IV dowodził nielicznym wojskiem chrześcijan w boju z armią Saladyna. Zaskoczone wojska muzułmanów zostały pokonane, a ich straty – według ówczesnych kronikarzy chrześcijańskich – były ogromne w porównaniu do strat ludzi Baldwina.

W 1177 roku Królestwo Jerozolimskie znalazło się w trudnej sytuacji wewnętrznej. Król Baldwin był ciężko chory na trąd, w związku z czym nie mógł mieć potomstwa. Jego ciężarna siostra Sybilla, wdowa po Wilhelmie z Montferrat, hrabim Jafy i Aszkelonu, nie mogła być brana pod uwagę, więc baronowie królestwa zaczęli szukać takiego kandydata na męża, który zgodziłby się adoptować dziecko. Przybyły właśnie z pielgrzymką do Ziemi Świętej Filip, hrabia Flandrii, zażądał, by Sybilla wyszła za jednego z jego wasali. Filip i Baldwin rozważali również małżeństwo strategiczne z kimś z arystokracji Bizancjum, co miałoby ułatwić przyszły morski atak na Egipt. Żaden z tych planów nie wydał owoców.

Tymczasem Saladyn postanowił uderzyć na królestwo od strony Egiptu. Poznawszy jego plany Baldwin wyruszył z Jerozolimy na czele, jak twierdził Wilhelm z Tyru, zaledwie 375 rycerzy z zamiarem obrony Aszkelonu, ale został tam zatrzymany przez oddział wysłany przez Saladyna, a liczący (ponownie według Wilhelma z Tyru) około 26 000 ludzi. Baldwinowi towarzyszył Renald z Châtillon, senior Zajordanii, właśnie niedawno zwolniony na słowo przez Saladyna z niewoli w Aleppo. Renald był zaprzysięgłym wrogiem Saladyna, a jednocześnie znakomitym dowódcą, który obecnie zastępował w polu zbyt młodego i zbyt chorego króla. Wśród rycerstwa byli też Balian z Ibelinu, Renaud z Sydonu i Joscelin III z Edessy oraz templariusze pod wodzą mistrza Odona z St Amand. Inny oddział templariuszy, który miał dołączyć do sił Baldwina w Aszkelonie, znajdował się właśnie w oblężonej przez muzułmanów Gazie.

Saladyn maszerował na czele swej armii w kierunku Jerozolimy będąc przekonany, że Baldwin, ze swoimi szczupłymi siłami, nie zastąpi mu drogi. Uderzył na Ramlę, Lyddę i Arsuf i nadal pewny, że Baldwin nie stanowi dlań zagrożenia, pozwolił swej armii rozdrobnić się w poszukiwaniu furażu i łupów. Tymczasem, o czym Saladyn nie wiedział, siły przeznaczone do zablokowania króla pod Aszkelonem okazały się niewystarczające, a wojska Baldwina były w marszu by wydać mu bitwę nim dojdzie do Jerozolimy.

Niewielka chrześcijańska armia szła tropem muzułmańskiej wzdłuż wybrzeża, by wreszcie dopaść ją pod Montgisard w pobliżu Ramli. Saladyn został całkowicie zaskoczony. Jego armia była rozrzucona na znacznym obszarze, bez zaopatrzenia i wycieńczona długim marszem. Teraz, w ogromnym pośpiechu i zamęcie, próbowała sprawić szyki, by stawić czoła nieprzyjacielowi. Tymczasem chrześcijanie zachowywali całkowity spokój. Baldwin kazał nieść przed frontem oddziałów relikwię Krzyża Świętego. Król, bardzo wycieńczony chorobą, został zdjęty z konia i umieszczony na klęczkach przed krzyżem, gdzie modlił się o zwycięstwo, a następnie - przy aplauzie całej armii - wstał na równe nogi. Po chwili chrześcijańskie rycerstwo, z królem Baldwinem na czele, ruszyło do szarży na wciąż nie gotowych muzułmanów.

Impet uderzenia był tak duży, że muzułmanie z miejsca ponieśli ogromne straty. Do zwycięstwa znacznie przyczynił się sam król, który - z obandażowanymi rękoma - walczył w pierwszych szeregach, co dodawało rycerstwu animuszu i ochoty do walki. W krótkim czasie wojsko Saladyna zostało pokonane i rzuciło się do ucieczki. Niewielu jednak zdołało ujść. Saladyn uratował się dosiadłszy najszybszego wielbłąda.

Zwycięstwo było pełne. Baldwin całkowicie rozbił armię Saladyna, zagarnął jego tabory. W bitwie poległ Ahmed, syn bratanka Saladyna, Takiego ad-Dina.

Chrześcijanie ścigali Saladyna do zmroku, po czym wycofali się do Aszkelonu. Tymczasem Saladyn, który stracił większość swych wojsk, uciekał do Egiptu szarpany po drodze przez Beduinów. W wyniku kilkudniowych ulewnych deszczów, które zamieniły pustynię w jezioro, zaledwie dziesiąta część sułtańskich wojsk dotarła wraz z nim nad Nil.

Saladyn, obawiając się, że wieść o klęsce zachwieje zarówno jego pozycję jako władcy Egiptu, jak i kruchy sojusz z syryjskim wasalem, rozpuścił fałszywą informację, że to chrześcijanie przegrali bitwę. Baldwin również postarał się o rozpowszechnienie wieści o swym zwycięstwie. Na polu bitwy wzniósł klasztor benedyktynów poświęcony św. Katarzynie z Aleksandrii, w której święto doszło do bitwy. Jak się później okazało, nie było to zwycięstwo łatwe; Roger de Moulins, wielki mistrz Joannitów, donosił, że poległo 1100 chrześcijan, a dalszych 750 zostało rannych.

Tymczasem Rajmund z Trypolisu i Boemund z Antiochii dołączyli do wyprawy Filipa Alzackiego na Harim w Syrii; oblężenie miasta trwało aż do roku 1178, a klęska Saladyna pod Montgisard uniemożliwiła mu przyjście z pomocą syryjskiemu wasalowi. Jednakże po roku, w 1179, Saladyn odnowił swe siły i mógł ponownie zaatakować Królestwo Jerozolimskie, co przyniosło mu zwycięstwo w bitwie pod Marj Ayyun. W ciągu następnych dziesięciu lat toczyły się niemal nieprzerwane walki, zakończone decydującą klęską chrześcijan w bitwie pod Hattin w roku 1187.

• Bernard Hamilton, The Leper King and his Heirs, Cambridge University Press 2000
• Steven Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych. Tom II, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01457-X
• R.C. Smail, Crusading Warfare, 1097-1193, Cambridge University Press 1956