Carl Wieman
Carl Edwin Wieman (ur. 26 marca 1951 w Corvallis, Oregon) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 2001 za otrzymanie nowego stanu materii, tzw. kondensatu Bosego-Einsteina, a także za pierwsze badania jego właściwości.
Życiorys
Ukończył fizykę w roku 1973 w Massachusetts Institute of Technology. Tytuł doktora uzyskał w roku 1977 na Uniwersytecie Stanforda. Od roku 1984 pracuje i wykłada, jako profesor, na Uniwersytecie Kolorado w Boulder. Jest laureatem Nagrody Rabiego i Medalu Franklina[1].
Zajmuje się m.in. wykorzystaniem laserów do badań atomów. Przez wiele lat próbował za pomocą laserowego promieniowania chłodzić i zamykać atomy w tzw. pułapce. Jest współwłaścicielem trzech patentów wykorzystujących wiedzę o laserach w praktyce. W roku 1995, prowadząc badania wspólnie z E.Cornellem, stworzył eksperymentalnie w temperaturze 20 nanokelwinów nowy stan materii (przewidywany już w 1924 roku hipotetycznie przez S.N.Bosego i A.Einsteina) w postaci rozcieńczonego (rozrzedzonego) gazu atomów rubidu (tzw. kondensatu Bosego–Einsteina). Badania te otwierają możliwość tworzenia nowych generacji układów scalonych, a tym samym komputerów kwantowych o niewielkich rozmiarach i ogromnej mocy obliczeniowej. W roku 2001 został wyróżniony za to odkrycie Nagrodą Nobla (wspólnie z E. Cornellem i niemieckim fizykiem W. Ketterlem)[1]. Laureat Medalu Oersteda za nauczanie fizyki (2007) oraz Nagrody Yidana za badania w dziedzinie edukacji (2020).[2]
Przypisy
XX wiek |
- 1901: Röntgen
- 1902: Lorentz, Zeeman
- 1903: Becquerel, P. Curie, M. Curie
- 1904: Rayleigh
- 1905: Lenard
- 1906: Thomson
- 1907: Michelson
- 1908: Lippmann
- 1909: Marconi, Braun
- 1910: van der Waals
- 1911: Wien
- 1912: Dalén
- 1913: Kamerlingh Onnes
- 1914: von Laue
- 1915: W.L. Bragg, W.H. Bragg
- 1917: Barkla
- 1918: Planck
- 1919: Stark
- 1920: Guillaume
- 1921: Einstein
- 1922: N. Bohr
- 1923: Millikan
- 1924: Siegbahn
- 1925: Franck, Hertz
- 1926: Perrin
- 1927: Compton, Wilson
- 1928: Richardson
- 1929: de Broglie
- 1930: Raman
- 1932: Heisenberg
- 1933: Schrödinger, Dirac
- 1935: Chadwick
- 1936: Hess, Anderson
- 1937: Davisson, Thomson
- 1938: Fermi
- 1939: Lawrence
- 1943: Stern
- 1944: Rabi
- 1945: Pauli
- 1946: Bridgman
- 1947: Appleton
- 1948: Blackett
- 1949: Yukawa
- 1950: Powell
- 1951: Cockcroft, Walton
- 1952: Bloch, Purcell
- 1953: Zernike
- 1954: Born, Bothe
- 1955: Lamb, Kusch
- 1956: Shockley, Bardeen, Brattain
- 1957: Yang, T.D. Lee
- 1958: Czerenkow, Frank, Tamm
- 1959: Segrè, Chamberlain
- 1960: Glaser
- 1961: Hofstadter, Mössbauer
- 1962: Landau
- 1963: Wigner, Goeppert-Mayer, J. Hans D. Jensen
- 1964: Townes, Basow, Prochorow
- 1965: Tomonaga, Schwinger, Feynman
- 1966: Kastler
- 1967: Bethe
- 1968: Alvarez
- 1969: Gell-Mann
- 1970: Alfvén, Néel
- 1971: Gabor
- 1972: Bardeen, Cooper, Schrieffer
- 1973: Esaki, Giaever, Josephson
- 1974: Ryle, Hewish
- 1975: A. Bohr, Mottelson, Rainwater
- 1976: Richter, Ting
- 1977: Anderson, Mott, van Vleck
- 1978: Kapica, Penzias, Wilson
- 1979: Glashow, Salam, Weinberg
- 1980: Cronin, Fitch
- 1981: Bloembergen, Schawlow, Siegbahn
- 1982: Wilson
- 1983: Chandrasekhar, Fowler
- 1984: Rubbia, van der Meer
- 1985: von Klitzing
- 1986: Ruska, Binnig, Rohrer
- 1987: Bednorz, Müller
- 1988: Lederman, Schwartz, Steinberger
- 1989: Ramsey, Dehmelt, Paul
- 1990: Friedman, Kendall, Taylor
- 1991: de Gennes
- 1992: Charpak
- 1993: Hulse, Taylor
- 1994: Brockhouse, Shull
- 1995: Perl, Reines
- 1996: D. Lee, Osheroff, Richardson
- 1997: Chu, Cohen-Tannoudji, Phillips
- 1998: Laughlin, Störmer, Tsui
- 1999: 't Hooft, Veltman
- 2000: Ałfiorow, Kroemer, Kilby
|
---|
XXI wiek |
- 2001: Cornell, Ketterle, Wieman
- 2002: Davis Jr., Koshiba, Giacconi
- 2003: Abrikosow, Ginzburg, Leggett
- 2004: Gross, Politzer, Wilczek
- 2005: Glauber, Hall, Hänsch
- 2006: Mather, Smoot
- 2007: Fert, Grünberg
- 2008: Nambu, Kobayashi, Maskawa
- 2009: Kao, Boyle, Smith
- 2010: Gejm, Nowosiołow
- 2011: Perlmutter, Schmidt, Riess
- 2012: Haroche, Wineland
- 2013: Englert, Higgs
- 2014: Akasaki, Amano, Nakamura
- 2015: Kajita, McDonald
- 2016: Thouless, Haldane, Kosterlitz
- 2017: Weiss, Barish, Thorne
- 2018: Ashkin, Mourou, Strickland
- 2019: Peebles, Mayor, Queloz
- 2020: Penrose, Genzel, Ghez
- 2021: Manabe, Hasselmann, Parisi
- 2022: Aspect, Clauser, Zeilinger
- 2023: Agostini, Krausz, L’Huillier
|
---|
XX wiek |
- 1936: William Suddards Franklin
- 1937: Edward Herbert Hall
- 1938: Alexander Wilmer Duff
- 1939: Benjamin Harrison Brown
- 1940: Robert Andrews Millikan
- 1941: Henry Crew
- 1943: George Walter Stewart
- 1944: Roland Roy Tileston
- 1945: Homer Levi Dodge
- 1946: Ray Lee Edwards
- 1947: Duane Roller
- 1948: William Harley Barber
- 1949: Arnold Sommerfeld
- 1950: Orrin H. Smith
- 1951: John W. Hornbeck
- 1952: Ansel A. Knowlton
- 1953: Richard M. Sutton
- 1954: Clifford N. Wall
- 1955: Vernet E. Eaton
- 1956: George Eugene Uhlenbeck
- 1957: Mark W. Zemansky
- 1958: J. W. Buchta
- 1960: Robert Wichard Pohl
- 1961: Jerrold R. Zacharias
- 1962: Francis Sears
- 1963: Francis L. Friedman
- 1964: Walter Christian Michels
- 1965: Philip Morrison
- 1966: Leonard Schiff
- 1967: Edward Mills Purcell
- 1968: Harvey E. White
- 1969: Eric M. Rogers
- 1970: Edwin C. Kemble
- 1971: Uri Haber-Schaim
- 1972: Richard Feynman
- 1973: Arnold Arons
- 1974: Melba Phillips
- 1975: Robert Resnick
- 1976: Victor Weisskopf
- 1977: H. Richard Crane
- 1978: Wallace A. Hilton
- 1979: Charles Kittel
- 1979: Paul E. Klopsteg
- 1980: Gerald Holton
- 1981: Robert Karplus
- 1982: Isidor Isaac Rabi
- 1983: John Archibald Wheeler
- 1984: Frank Oppenheimer
- 1985: Sam Treiman
- 1986: Stanley S. Ballard
- 1987: Clifford E. Swartz
- 1988: Norman Ramsey
- 1989: Anthony French
- 1990: Carl Sagan
- 1991: Freeman Dyson
- 1992: Eugen Merzbacher
- 1993: Hans Bethe
- 1994: E. Leonard Jossem
- 1995: Robert Beck Clark
- 1996: Donald F. Holcomb
- 1997: Daniel Kleppner
- 1998: Edwin F. Taylor
- 1999: David L. Goodstein
- 2000: John G. King
|
---|
XXI wiek |
- 2001: Lillian C. McDermott
- 2002: David Hestenes
- 2003: Edward W. Kolb
- 2004: Lawrence Krauss
- 2005: Eugene D. Commins
- 2006: Kenneth Ford
- 2007: Carl E. Wieman
- 2008: Mildred Dresselhaus
- 2009: George F. Smoot
- 2010: nie przyznano
- 2011: F. James Rutherford
- 2012: Charles H. Holbrow
- 2013: Edward Redish
- 2014: Dean Zollman
- 2015: Karl Mamola
- 2016: John Winston Belcher
- 2017: Jan Tobochnik
- 2018: Barbara L. Whitten
- 2019: Gay Stewart
- 2020: David Sokoloff
- 2021: Shirley Ann Jackson
- 2023: S. James Gates
|
---|