Crinozoa

Crinozoa[1]
Matsumoto 1929
Ilustracja
przedstawiciel liliowców – komatulid
Ilustracja
szczątki dewońskich liliowców
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

tkankowce właściwe

Nadtyp

wtórouste

(bez rangi) Ambulacraria
Typ

szkarłupnie

Podtyp

Crinozoa

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Crinozoa – podtyp[2][1][3] zwierząt, bezkręgowców, zagnieżdżony w typie szkarłupni (Echinodermata).

Nazwa „Crinozoa” po raz pierwszy została zaproponowana przez Matsumoto w 1929 roku[4]. Podtyp ten jest reprezentowany przez mnogie taksony wymarłe, pochodzące w głównej mierze z paleozoiku, z kolei współcześnie – jedynie przez liliowce (Crinoidea)[2]. Formy kopalne zaliczane są do kilku różnych gromad[4]. Oprócz Crinozoa, wewnątrz szkarłupni wyróżnia się też Asterozoa (wężowidła + rozgwiazdy) oraz Echinozoa (strzykwy + jeżowce); do szkarłupni zaliczono również, już wymarły, podtyp Homalozoa[4][5]. Wszystkie wymienione grupy zróżnicowały się w erze paleozoicznej[5], konkretnie w prekambrze[4].

Sugerowano, że liliowce łączy bliskie pokrewieństwo z tą pierwszą, gdyż obie grupy zbliżone są do siebie morfologią, chociaż ta teoria miała też swoich przeciwników[4].

Należące do tej grupy gatunki są zbudowane zgodnie z planem symetrii promienistej[2] (można u nich przeważnie wyróżnić 5 osi symetrii[4]). Wymarłe zwierzęta zaliczane do tego podtypu posiadają kształt kulisty, natomiast te współczesne są stożkowate albo kielichowatych[2]. Powierzchnię oralną, na której w różnej pozycji otwiera się odbyt, zwykle mają skierowaną ku górze[2], choć u liliowców z rodziny Comasteridae otwory gębowe są usytuowane po bokach ciała[6]. U większości wykształca się trzonek/łodyżka, który(a) umożliwia przymocowanie do podłoża. Bruzdy ambulakralne lub odpowiadające im b. pokarmowe są ułożone zwykle symetrycznie wokół otworu gębowego, biegną wzdłuż ramion (jeżeli te są obecne)[2].

Wyłącznie morskie[3]. W ich diecie występuje mikroplankton oraz zawiesina organiczna[2]. Mechanizm odżywiania się liliowców polega na używaniu prądów wody, które zagarniają zawieszone w toni cząstki w stronę nóżek ambulakralnych; w przypadku liliowców o krótszych, acz gęsto rozmieszczonych n. ambulakralnych, osiadają one na podwyższonych miejscach i tam zdobywają pokarm dzięki filtracji, używając swych rozchylonych ramionom[6]. Reprezentują wymarłą morską faunę paleozoiczną, razem z takimi organizmami, jak: sinice (Cyanobacteria), otwornice (Foraminifera), gąbki (archeocjaty), parzydełkowce (Cnidaria), mszywioły (Bryzoa), ramienionogi (Brachiopoda), Hyolithida, mięczaki (Mollusca), trylobity (Trylobita), graptolity (Graptolitha), konodonty (Conodonta), a także odnajdywano w tych samych formacjach geologicznych ichnoskamieniałości[7]. W erze paleozoicznej różnorodność liliowców znacznie wzrosła, a ich różnorodność była ogromna – tak, że obecnie używane są one jako skamieniałości przewodnie[7].

Wyróżnia się kilka grup (gromad) w obrębie Crinozoa. Poniżej zaprezentowano wyróżniane taksony[4]:

  • Crinoidea Miller, 1821 – liliowce
  • Paracrinoidea Regnéll, 1945
  • Stylophora Gill & Caster, 1980

Przypisy

  1. ↑ a b Crinozoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g Piotr Presler, Typ: Szkarłupnie, [w:] Czesław Błaszak (red.), Zoologia, t. T: 3. cz. 1 – Szkarłupnie – Płazy, 2015, s. 17 (pol.).
  3. ↑ a b Crinozoa, [w:] WoRMS: World Register of Marine Species [online] [dostęp 2025-01-02] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Raymond C. Moore i inni, Echinodermata 1 (complete volume), [w:] Raymond C. Moore (red.), [[Treatise on Invertebrate Paleontology]], Parts S–U: Echinodermata, t. S–U, University of Kansas Press, 1967, s. 3-60 [dostęp 2025-01-02] (ang.).
  5. ↑ a b D.G. McKnight, Review: Fossil Homalozoa and Crinozoa, „New Zealand Journal of Geology and Geophysics”, 2-3, 12, 1969, s. 575-577, DOI: 10.1080/00288306.1969.10420300 [dostęp 2025-01-02] (ang.).
  6. ↑ a b David L. Meyer, Echinoderm Nutrition, wyd. 1, CRC Press, 1982, s. 4-18, ISBN 9781003078920 [dostęp 2025-01-02] (ang.).
  7. ↑ a b Blanca Estela Buitrón-Sánchez i inni, Diversity of Crinozoa (Echinodermata: Eocrinoidea, Blastoidea, Crinoidea) from the Paleozoic of MexicoDiversity of Crinozoa (Echinodermata: Eocrinoidea, Blastoidea, Crinoidea) from the Paleozoic of Mexico, „Revista Mexicana de Ciencias Geológicas”, 1, 39, 2022, s. 43-53, DOI: 10.22201/cgeo.20072902e.2022.1.1665 [dostęp 2025-01-02] (ang.).