Czernidłaczek gromadny

Czernidłaczek gromadny
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

kruchaweczkowate

Rodzaj

czernidłaczek

Gatunek

czernidłaczek gromadny

Nazwa systematyczna
Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange
Dansk bot. Ark. 9 (no. 6): 93 (1938)
Multimedia w Wikimedia Commons
Gromadny sposób owocnikowania Coprinellus disseminatus
Hymenofor Coprinellus disseminatus

Czernidłaczek gromadny (Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinellus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson po raz pierwszy zdiagnozował i opisał w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus pallescens. W roku 1800, Christiaan Hendrik Persoon przemianował takson, nadając mu nazwę Agaricus disseminatus. W 1821 r. Samuel Frederick Gray przeniósł go do rodzaju Coprinus nadając nazwę Coprinus disseminatus. W 1938 r. Jakob Emanuel Lange umieścił go w rodzaju Coprinellus jako Coprinellus disseminatus. Prowadzone w latach 90. XX wieku badania filogenetyczne ostatecznie potwierdziły tę nazwę[2].

Niektóre synonimy naukowe[3]:

  • Agaricus disseminatus Pers. 1801
  • Agaricus disseminatus var. disseminatus Pers. 1801
  • Agaricus striatus Bull. 1702
  • Coprinarius disseminatus (Pers.) P. Kumm. 1871
  • Coprinus disseminatus (Pers.) Gray 1821
  • Psathyrella disseminata (Pers.)Quél 1872
  • Pseudocoprinus disseminatus (Pers.) Kühner 1928

Nazwę polską czernidłak gromadny nadali w 1968 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda[4], jednakże po potwierdzeniu filogenetycznym przynależności do rodzaju Coprinellus, nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę czernidłaczek gromadny[5]. Jest spójna z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 1–1,5 cm, u młodych owocników barwy kremowej, jasnoochrowej, szarożółtej, beżowej, ochrowożółtawej, o kształcie dzwonkowatym, naparstkowatym. U dojrzałych owocników szary w różnych odcieniach, szeroko dzwonkowaty. W odróżnieniu od niektórych gatunków czernidłaka (Coprinus), nie rozpływający się. Powierzchnia kapelusza jest drobno pofałdowana promieniście, sucha i matowa[6].

Hymenofor

Blaszkowy, z blaszkami szeroko rozstawionymi[7][6] (według niektórych źródeł są gęsto rozstawione[8]), prosto przyrośniętymi do trzonu. Barwa blaszek na początku biała, następnie w odcieniu szarofioletowym lub ochrowym, u starszych owocników są ciemne, prawie czarne[6][7]. Pod lupą można zobaczyć na kapeluszu (oglądając pod światło) drobniutkie włoski[9].

Trzon

Długości 4–5 cm, średnicy około 0,1 cm, barwy białawej, lekko higrofaniczny, cylindryczny, często wygięty[6].

Miąższ

Barwy białawej, bardzo cienki, o łagodnym smaku i lekko grzybowym zapachu[6].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki mają wymiary około 8-9 × 6-8 µm, są elipsoidalne, gładkie[8].

Gatunki podobne

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej Środkowej i Południowej, Europie, Azji, na Nowej Zelandii i Hawajach[10]. W Polsce jest bardzo pospolity[4].

Saprotrof[4]. Jego owocniki wyrastają gromadnie, tworząc gęste kobierce. Grzyby tego gatunku żyją w martwym drewnie próchniejących pni, czasem także znajdujących się pod powierzchnią gleby. Owocniki pojawiają się od maja do listopada, zazwyczaj kilkukrotnie na tym samym stanowisku w ciągu jednego sezonu[11]. Zdarza się, że owocniki tego grzyba wyrastają masowo również na żywych jeszcze pniach starych drzew, tuż nad ziemią lub nawet metr powyżej[9].

Znaczenie

Grzyb jadalny i nieszkodliwy, lecz niewart rozważania ze względu na mały rozmiar[12][13]. Z tego powodu jest często określany jako grzyb niejadalny[8][7][6][11].

Przypisy

  1. ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
  2. ↑ Rytas Vilgalys Scott A. Redhead i inni, Coprinus Pers. and the Disposition of ''Coprinus Species sensu lato, „Taxon”, 50 (1), 2001, s. 203–241, DOI: 10.2307/1224525, JSTOR: 1224525 (ang.).
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  4. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 147, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
  6. ↑ a b c d e f Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 164, ISBN 83-7404-513-2.
  7. ↑ a b c Marcus Flück, Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „DELTA W-Z”, s. 315, ISBN 83-7175-337-3.
  8. ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, wyd. III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, s. 375, ISBN 83-09-00714-0.
  9. ↑ a b c Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 154, ISBN 978-1-40547-937-0.
  10. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16].
  11. ↑ a b ''Coprinus disseminatus'' [online], grzyby.pl.
  12. ↑ Michael Wood, Fred Stevens, California Fungi: Coprinellus disseminatus [online], www.mykoweb.com [dostęp 2025-01-28].
  13. ↑ Roger Phillips, Derek Reid, A comprehensive guide with over 1,250 detailed photographs of mushrooms and other fungi, London: Macmillan, 2006, s. 260, ISBN 978-0-330-44237-4 [dostęp 2019-04-29].