Czystki etniczne w Fočy

Czystki etniczne w Fočy
Ilustracja
Mapa przedstawiająca ekshumacje przeprowadzone w latach 1996–2000 w gminie Foča w Bośni i Hercegowinie (zdjęcie dzięki uprzejmości MTKJ)
Państwo

 Bośnia i Hercegowina

Miejsce

Foča

Data

7 kwietnia 1992 – styczeń 1994

Liczba zabitych

2707[1]

Typ ataku

masowe morderstwa, gwałty, masowe przymusowe przesiedlenia

Sprawca

siły serbskie

Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny
Mapa konturowa Bośni i Hercegowiny, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia43°30′00″N 18°46′59″E/43,500000 18,783056

Czystki etniczne w Fočy – kampania czystek etnicznych dokonana przez serbskie siły zbrojne, policję, i siły paramilitarne wobec bośniackich cywili od 7 kwietnia 1992 r. do stycznia 1994 r. podczas wojny w Bośni i Hercegowinie. Według szacunków około 21 000 nie-Serbów opuściło Fočę po lipcu 1992 roku[2].

W licznych wyrokach, Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii orzekł, że czystki etniczne (wszyscy Bośniacy zostali wygnani), masowe morderstwa, masowe gwałty, i celowe zniszczenie mienia bośniaków oraz obiektów materialnego dziedzictwa kulturowego stanowi zbrodnię przeciwko ludzkości. Według sarajewskiego Centrum Badań i Dokumentacji (IDC) podczas wojny w gminie Foča zginęło lub zaginęło 2707 osób. Wśród nich było 1513 bośniackich cywilów i 155 serbskich cywilów[1]. Dodatkowo władze bośniackich Serbów utworzyły lokalizacje, powszechnie określane jako obozy gwałtu, w których zgwałcono setki kobiet[3][4]. Wielu serbskich oficerów, żołnierzy i innych uczestników masakry w Fočy zostało oskarżonych i skazanych przez MTKJ za zbrodnie wojenne.

Atak na ludność cywilną

Na początku wojny w Bośni i Hercegowinie siły serbskie zaatakowały nie-serbską ludność cywilną we wschodniej Bośni. Gdy miasta i wsie były już w ich rękach, siły serbskie – tj. wojsko, policja, siły paramilitarne, a czasem nawet serbscy wieśniacy – stosowały ten sam schemat: bośniackie domy i mieszkania były systematycznie plądrowane lub palone, a bośniackich cywilów otaczano lub łapano, czasem bijąc lub zabijając w trakcie. Mężczyźni i kobiety byli rozdzielani, a wielu mężczyzn przetrzymywano w lokalnych obozach. Trzynaście meczetów, w tym meczet Aladža, zostało zniszczonych, a 22500 muzułmanów, którzy stanowili większość mieszkańców, uciekło. Pod koniec konfliktu pozostało tylko około 10 muzułmanów. W styczniu 1994 r. władze serbskie zmieniły nazwę Foča na „Srbinje” (serbski: Србиње), co oznacza „miejsce Serbów”. Ci, którym udało się uniknąć czystek etnicznych, osiedlali się w mieście Rožaje do zakończenia wojny.

Masowe gwałty

„Dom Karamana”, miejsce, w którym kobiety były torturowane i gwałcone w pobliżu Foča

Bośniaczki były przetrzymywane w różnych ośrodkach zatrzymań, gdzie mieszkały w niehigienicznych warunkach i były maltretowane na wiele sposobów, w tym wielokrotnie gwałcone. Serbscy żołnierze lub policjanci przychodzili do tych ośrodków zatrzymań, wybierali jedną lub więcej kobiet, wyprowadzali je i gwałcili. Wszystko to było robione z pełnym przekonaniem, przy pełnej wiedzy i często przy bezpośrednim zaangażowaniu lokalnych władz Serbii, zwłaszcza policji. Szef policji w Fočy, Dragan Gagović, został osobiście zidentyfikowany jako jeden z mężczyzn, którzy przybyli do tych ośrodków zatrzymań, aby wyciągać kobiety i gwałcić je. W Fočy było wiele obozów gwałtu. „Dom Karamana” był jednym z najbardziej znanych obozów gwałtu. Kobiety przetrzymywane w tym domu były wielokrotnie gwałcone. Wśród kobiet przetrzymywanych w „domu Karamana” były nieletnie w wieku 15 lat. Bośniaczki były gwałcone przez Serbów w ramach metodycznej i skoncentrowanej kampanii czystek etnicznych. Na przykład dziewczęta i kobiety wybrane przez późniejszego skazanego zbrodniarza wojennego Dragoljuba Kunaraca lub przez jego podwładnych były systematycznie zabierane do ich bazy, domu znajdującego się przy ulicy Osman Đikić 16. Tam kobiety i dziewczęta (niektóre nawet czternastoletnie) były wielokrotnie gwałcone. Serbscy żołnierze regularnie zabierali muzułmańskie dziewczęta z różnych aresztów i trzymali je jako niewolnice seksualne. Radomir Kovač, który również został skazany przez MTKJ, trzymał w swoim mieszkaniu cztery bośniackie muzułmanki, wykorzystując je seksualnie i wielokrotnie gwałcąc. Kovač zapraszał też przyjaciół do swojego domu i pozwalał im gwałcić dziewczyny. Kovač sprzedał również trzy dziewczyny; zanim je sprzedał, dał dwie dziewczyny innym serbskim żołnierzom, którzy zbiorowo je gwałcili przez ponad trzy tygodnie. Dziewczyny zostały następnie zabrane do Kovača, który natychmiast sprzedał jedną, a drugą oddał w prezencie swojemu przyjacielowi.

Procesy zbrodni wojennych

Skazani przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii

MTKJ stwierdził, że siły serbskie były winne prześladowań, tortur, zabójstw, gwałtów i niewolnictwa (zbrodnie przeciwko ludzkości), a także okrutnego traktowania (łamanie prawa wojennego):

Dragan Gagović i Janko Janjić zostali oskarżeni przez MTKJ, ale zmarli odpowiednio w 1999 i 2000 roku[13].

Skazany przez sąd Bośni i Hercegowiny

  • Radovan Stanković: 20 lat więzienia[3]; uciekł z więzienia[14]; ponownie złapany pięć lat później[15]
  • Neđo Samardžić: 24 lata więzienia[16]
  • Gojko Janković: 34 lata więzienia[3]
  • Savo Todorović: 12 lat i 6 miesięcy więzienia[17][18]
  • Mitar Rašević: 8 lat i 6 miesięcy więzienia[19]
  • Radmilo Vuković został skazany przez Sąd Bośni i Hercegowiny na pięć lat i sześć miesięcy pozbawienia wolności; później uniewinniony w wyniku odwołania[20].

Uniewinnieni przez sąd Bośni i Hercegowiny

Momčilo Mandić został uniewinniony ze wszystkich zarzutów[21].

Przypisy

  1. ↑ a b Ivan Tučić: Pojedinačan popis broja ratnih žrtava u svim općinama BiH. Prometej.ba, February 2013. [dostęp 2014-08-04].
  2. ↑ David A. Blumenthal, Timothy L.H. McCormack: Dziedzictwo Norymbergi: wpływ cywilizacyjny czy zinstytucjonalizowana zemsta?. T. 20. Martinus Nijhoff Publishers, 2008, s. 55, seria: International Humanitarian Law Series. ISBN 978-90-04-15691-3.
  3. ↑ a b c ICTY: Blagojevic and Jokic judgement. [dostęp 2012-04-05].
  4. ↑ a b c ICTY: Kunarac, Kovač and Vuković judgement. [dostęp 2012-04-05].
  5. ↑ Bosnia-Herzegovina: Karadžić life sentence sends powerful message to the world. Amnesty International, 20 March 2019. [dostęp 2019-04-10].
  6. ↑ a b c Kunarac et al. Case Information Sheet. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
  7. ↑ Vuković profile, icty.org; accessed 28 October 2016.
  8. ↑ a b Milorad Krnojelac Case Information Sheet. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
  9. ↑ a b Dragan Zelenović Case Information Sheet. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
  10. ↑ Prosecutor v. Biljana Plavšić judgement. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. [dostęp 2015-07-17].
  11. ↑ Biljana Plavšić Case Information Sheet. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
  12. ↑ Prosecutor v. Momcilo Krajisnik judgement. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. [dostęp 2015-07-17].
  13. ↑ Foča Confronts its Past. Human Rights Watch, 14 October 2004. [dostęp 2015-07-17].
  14. ↑ Search for Radovan Stanković Continues. Balkan Investigative Reporting Network, 25 May 2010. [dostęp 2015-07-17].
  15. ↑ Serb war criminal recaptured. Sky News, 21 January 2012. [dostęp 2015-07-17].
  16. ↑ Final verdict handed down, sentencing Neđo Samardžić to 24 years’ imprisonment. Court of Bosnia and Herzegovina, 13 December 2006. [dostęp 2015-07-17].
  17. ↑ Rašević Mitar and another. The Prosecutor’s Office of Bosnia and Herzegovina.
  18. ↑ Savo Todorović profile, icty.org; accessed 28 October 2016.
  19. ↑ Mitar Rašević profile, icty.org; accessed 28 October 2016.
  20. ↑ Radmilo Vuković profile. The Prosecutor’s Office of Bosnia and Herzegovina. [dostęp 2015-07-17].
  21. ↑ Momčilo Mandić acquitted of all charges. balkaninsight.com. [dostęp 2016-10-28].

Linki zewnętrzne