Dobromierz (województwo dolnośląskie)

Dobromierz

wieś
Dobromierz
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Dobromierz
Liczba ludności (III 2011)	847[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-170[3]
Tablice rejestracyjne	DSW
SIMC	0852022
Położenie na mapie gminy Dobromierz Dobromierz
Położenie na mapie Polski Dobromierz
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dobromierz
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Dobromierz
50°54′40″N 16°14′18″E/50,911111 16,238333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dobromierz (niem. Hohenfriedeberg^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Dobromierz. Siedziba gminy Dobromierz.

W latach 1409–1945 samodzielne miasto. W 1946 r. wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa wrocławskiego tracąc status miasta, a niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dobromierz. W latach 1945–1947 miejscowość była nazywana Górą Pokoju oraz Wysoką Górą Pokoju. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Atrakcyjność turystyczną miejscowość zawdzięcza swemu położeniu na Przedgórzu Sudeckim, w prowincji Masywu Czeskiego pomiędzy Pogórzem Kaczawskim, Górami Wałbrzyskimi a Równiną Wrocławską. W sąsiedztwie wsi znajduje się zbiornik retencyjny na Strzegomce. Położona jest przy drodze krajowej nr 5 i drodze krajowej nr 34.

Legenda głosi, że miasto założyli dwaj bracia szlacheckiego rodu, którzy byli ze sobą skłóceni przez około 6 lat. Na znak zawartego pokoju, na górze, koło grodu, zbudowali miasto, które nazwali Wysoką Górą Pokoju (Hohenfriedeberg)^[5].

Herb Dobromierza – jego obecny wygląd nawiązuje do dawnego herbu, który został nadany miejscowości w 1409 roku. Został przyjęty przez Radę Gminy w dniu 11 marca 2003. Przedstawia on na tarczy w polu błękitnym dwie złote litery „W”, a pomiędzy nimi złotą strzałę. Litera W nawiązuje najprawdopodobniej do króla Wacława IV^[6].

Wieża widokowa na Wieżycy (395 m n.p.m.) – wieża-pomnik została wzniesiona z okazji stulecia bitwy pod Dobromierzem.

Gmina Dobromierz znajduje się w całości na ziemiach dawnej tzw. Trzebowii – ziemi plemiennej Trzebowian.

Pierwsza wzmianka o Dobromierzu pochodzi z 1277 r. W średniowieczu miasto wchodziło w skład dóbr należących do pobliskiego zamku Cisy^[7]. W 1409 r. król Czech Wacław IV Luksemburski nadał ówczesnemu Friedebergowi prawa miejskie oraz herb, który przedstawiał dwie złote litery W przedzielone złotą strzałą ze załamanym grotem na niebieskim tle. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Frideberga^[8].

4 czerwca 1745 pod Dobromierzem została stoczona jedna z największych bitew w wojnie o sukcesję austriacką, w której wojska pruskie dowodzone przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego odniosły zwycięstwo nad wojskami koalicji austriacko-saskiej pod dowództwem Karola Lotaryńskiego. W 1827 miał miejsce wielki pożar, który zniszczył większą część zabudowy^[9].

W 1909 r. został oddany do użytku nowy ratusz.

• VIII – IX wiek – istnienie grodziska
• 1277 – pierwsza wzmianka o miejscowości
• 1289 – 1317 – budowa kościoła pw. św. Michała
• 1307 – powstanie samodzielnej parafii
• 1313 – 1317 – rozbudowa osady
• 1409 – nadanie praw miejskich przez Wacława IV
• 1501 – 1524 – Dobromierz w rękach hrabiego Nickela von Kotuliński
• 1541 – nadanie przez króla Ferdynanda I łaski na dodatkowy targ w roku (długi targ)
• 1583 – 1600 – miejscowość przechodzi na własność Melchora von Schellendorfa
• 1602 – pożar
• 1600 – ok. 1616 – pobyt w mieście Franza von Zedlich
• około 1616 – 1716 – miasto przechodzi na własność rodu von Schellendorf
• 1654 – pożar
• 1654 – poświęcenie nowo przebudowanego murowanego kościoła
• 10.04.1683 – wielki pożar (oprócz kościoła, plebanii i pięciu domów spłonęło całe miasto);
• 13.05.1710 – w pożarze palą się 74 domy (po nim następuje przebudowa urbanistyczna miasta)
• 1711 – budowa ratusza
• 1716 – 1743 – majątek wykupuje Ferdynand von Nimptch
• 1727 - zakończono budowę pałacu
• 1728 – hrabia von Nimptch ufundował pomnik św. Jana Nepomucena
• 1743 – 1789 – majątek w rękach hrabiego von Sternberg
• 04.06.1745 – bitwa pod Dobromierzem
• 1755 – w pożarze spaliło się 6 domów
• 1793 – wybudowano szpital
• 1792 – założenie apteki
• 1789 – majątki Szymanów i Dobromierz wykupuje baron von Seherr-Thosh (ród pozostaje tutaj do 1945 r.)
• 1797 – do kościoła pw. św. Michała dobudowano wieżę
• 13.06.1804 – duża powódź
• 1806/1807 – w miejscowości kwaterują wojska napoleońskie
• 15.05.1807 – przemarsz wojsk Legii Nadwiślańskiej – bitwa pod Strugą
• 1809 – wybrano po raz pierwszy burmistrza
• 1811 – w budynku szkoły powstaje ratusz
• 03.01.1827 – pożar (spłonęło 20 domów w tym Ewangelicki Dom Modlitw)
• 1828 – 1832 – budowa kościoła Ewangelickiego (dzisiejszy kościół pw. św. Piotra)
• 1835 – doprowadzono drewnianą rurą wodę, ze studni spod Wieżycy do rynku
• 1839 – uruchomiono w miejscowości ekspedycję pocztową
• 1845 – rozpoczęto budowę pomnika bitwy pod Dobromierzem, który był jednocześnie wieżą widokową
• 1852 – wybudowano drogę Świebodzice – Bolków
• 06.1852 – wizyta króla Fryderyka Wilhelma IV
• 21.09.1864 – urodził się w Dobromierzu pisarz Fiodor Sommer
• 1892 – doprowadzono wodę do budynków na zachodniej stronie rynku i na ulicę Kościelną
• 1892 – wybudowano baseny
• 1909 – oddano do użytku nowo wybudowany ratusz
• 1929 – wybudowano wieżę ciśnień skąd woda popłynęła do wszystkich domów
• 16.06.1930 – zmarł Fiodor Sommer – pochowano go w krypcie na cmentarzu
• 1932 – po 114 latach funkcjonowania rozwiązano powiat Bolków
• 1933 – Dobromierz i okolice w powiecie Jawor
• 1939 – w wewnętrznej reformie administracyjnej dołączono do Dobromierza Serwinów i Bronówek
• 1945 – po 536 latach Dobromierz traci prawa miejskie
• 1948 – zmiana nazwy miejscowości z Wysokiej Góry na Dobromierz^[10]
• 2000 – wzniesienie w miejscowości krzyża milienijnego^[11]
• 17.06.2009 – obchody 700-lecia ustanowienia parafii i wizyta Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej Kardynała Tarcisio Bertone^[12]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[15]:

• obręb staromiejski, z 1409 r.
• kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, późnogotycki, przebudowany w XVIII wieku (m.in. dobudowa wieża)
• cmentarz rodu von Mutius, m.in. z płytą grobową Carla von Mutius zawierającą herb rodowy^[16]
• kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pomocniczy pw. św. Piotra i Pawła, klasycystyczny, wybudowany w latach 1828–1832 wg projektu Karla Friedricha Schinkela.
• plebania, ul. Cmentarna 8, z XVIII w., XIX w.
• zespół pałacowy i folwarczny:
  • pałac w Dobromierzu, barokowy, z około 1727 r., przebudowany w stylu klasycystycznym w XIX w.
  • park, z pierwszej z połowy XVIII w., XIX w.
  • folwark
    • dwie oficyny mieszkalne, z około 1727 r., XIX w.
    • wozownia, z pierwszej połowy XVIII w.
    • stajnia, z około 1727 r.
    • pięć bram, z pierwszej połowy XVIII w.
    • ogrody gospodarcze (teren dawnych ogrodów i dziedzińca)
• dom, ul. Cmentarna 2, z XVIII w.
• domy, ul. Kościelna 1, 5, 6, 7, 8, z XIX w.
• domy, ul. Wolności 2, 5, 7, 18, z XIX w.

• Rzeźba św. Jana Nepomucena, 1728 r., autorstwa Georga Leonharda Webera^[17]
• Rzeźby dzieci z instrumentami na terenie zespołu pałacowego
• Rzeźba ze śpiącym małym dzieckiem, 1792 r.^[18]
• Pomnik poległych w I wojnie światowej^[19]
• Krzyż milenijny^[20]
• Pomnik Jana Pawła II
• Pomnik 100 lecia odzyskania niepodległosci 1918-2018^[21]

W miejscowości ma swoją siedzibę Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, który realizuje zadania w dziedzinach wychowania, edukacji i upowszechniania kultury. W miejscowości znajduje się również Gminna Biblioteka Publiczna.

W Dobromierzu cyklicznie odbywają się DobroBlues Festival - festiwal muzyki bluesowej^[22], oraz organizowane przez lokalną parafię coroczne koncerty kolęd i pastorałek z udziałem cenionych polskich wokalistów^[23]. Ponadto mają tutaj miejsce pikniki historyczne „Śladem Fryderyka II”^[24].

Od 2005 roku w Dobromierzu działa zespół folklorystyczny "Dobromierzanie"^[25].

Miejscowość i jej mieszkańcy zostali ukazani w powieści autorstwa Fedora Sommera pt. "W Leśnym Młynie" (1902)^[26].

Po raz pierwszy miejscowość została ukazana w filmie "...droga daleka przed nami..." (1979), reż. Władysław Ślesicki. Dobromierz został głównym miejscem akcji filmu "Maraton tańca" (2011), reż. Magdalena Łazarkiewicz^[27], a plenery wykonane w miejscowości były wykorzystane również w takich filmach jak "Republika dzieci" (2021), reż. Jan Jakub Kolski^[28] oraz "Misja Ulji Funk" (2021), reż. Barbara Kronenberg^[29].

W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa im. Jana Brzechwy. Już w XVII wieku działały tutaj dwie szkoły, katolicka (przy ul. Cmentarnej) i ewangelicka (w ratuszu, a potem na plebanii przy ul. Kościelnej). W 1940 roku z obu placówek uczyniono czteroklasową szkołę powszechną. W okresie powojennym szkoła nie posiadała własnego budynku. W latach 1948–1954 zajęcia odbywału się w Pałacu. Od 1960 roku szkoła mieści się w budynku na ulicy Podgórnej^[30].

Od 2019 roku na terenie Dobromierza działa Uniwersytet Trzeciego Wieku^[31].

Miejscowość posiada podstawową infrastukturę sportową^[32]:

• hala sportowa (przy budynku szkoły podstawowej)
• boisko do gry w piłkę siatkową
• boisko do gry w piłkę nożną
• kompleks basenów odkrytych
• siłownia na świeżym powietrzu w przypałacowym parku^[33]

Krajobrazowo-przyrodnicze walory miejscowości są związane ze zbiornikiem "Dobromierz", który jest położony w przylegającej do miejscowości otulinie Książańskiego Parku Krajobrazowego.

W miejscowości znajduje się Centrum Turystyczne Granitowego Szlaku^[34].

• Szlak Zamków Piastowskich o długości 146 km, jest to szlak pieszy, górski, rozpoczyna się w Grodnie, a kończy w Grodźcu, przebiega przez Dobromierz i Kłaczynę.
• Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej o długości 53,3 km, jest to szlak pieszy, górski, rozpoczynający się w Strzegomiu, wędrujący przez Dobromierz i Pietrzyków do Świdnicy.

Zalew w Dobromierzu wygrał plebiscyt "TOP5 najładniejszych dolnośląskich stawów, jezior i akwenów"^[35]. Wieża widokowa na Wieżycy została z kolei uznana za ulubioną wieżę Dolnoślązaków^[36].

Gmina Dobromierz od lat plasuje się wysoko w rankingach magazynu „Wspólnota”, który bada najbogatsze samorządy Polsce. W 2023 roku gmina znalzała się na 128 miejscu, zaś w 2022 na 180 miejscu^[37].

Na terenie miejscowości funkcjonują firmy: Elan Art Metal^[38], SANMAR Tartak Dobromierz^[39] oraz Mar-Granit^[40].

W Dobromierzu trawają prace nad stworzeniem podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w której będą się mieścić: centrum e-commerce Amazon i fabryka pomp ciepła Bosch. 4 października 2023 roku, w ramach Programu Inwestycji Strategicznych rządowego funduszu Polski Ład gminie Dobromierz przyznano dofinansowanie w wysokości 99 mln złotych z przeznaczeniem na budowę niezbędnej infrastruktury^[41].

Miejscowość ma bezpośrednie połączenia autobusowe ze Świebodzicami i Świdnicą, oraz Kamienną Górą, Bolkowem, Strzegomiem i Wrocławiem^[42]. W ostatnich latach jest planowane uruchomienie linii autobusowej łączącej miejscowość z Wałbrzychem^[43].

• 
  Dobromierz z wieży na Wieżycy
• 
  Pałac w Dobromierzu
• 
  Kościół pw. św. Michała Archanioła
• 
  Kościół pw. św. Piotra i Pawła
• 
  Wieża widokowa na Wieżycy
• 
  Urząd Gminy
• 
  Fragment zabudowy rynku
• 
  ul. Kościelna 1
• 
  Rzeźba św. Jana Nepomucena
• 
  Herb von Mutius. Cmentarz kościelny^[44]
• 
  Atak pruskiej piechoty pod Dobromierzem

• Friedrich von Seherr und Thoß (1789–1857), oficer i urzędnik
• Karl von Richthofen (1832–1876), duchowny działający w Dobromierzu^[45].
• Fedor Sommer (1864–1930), śląski pisarz i nauczyciel
• Stanisław Szozda (1950–2013), kolarz olimpijski
• Jan Wysoczański (ur. 1949), przedsiębiorca i samorządowiec, były burmistrz Świebodzic, senator II kadencji (1991–1993)^[46][47]

Kościoły

Na terenie miejscowości działalność religijną prowadzi:

• Kościół rzymskokatolicki

Biskupem diecezjalnym jest bp Marek Mendyk^[48], biskupem pomocniczym bp Adam Bałabuch^[49], biskupem emerytem jest Ignacy Dec^[50]. Proboszczem parafii Dobromierz jest ks. Andrzej Walerowski^[51], wikariuszem ks. Andrzej Raczycki^[51].

W miejscowości znajdują się dwa kościoły oraz kaplica:

• kościół pw. św. Michala Archanioła
• kościół śś. Apostołów Piotra i Pawła
• kaplica cmentarna, ul. Kościelna

• Gmina Dobromierz
• Bitwa pod Dobromierzem
• Hohenfriedberger Marsch
• Fedor Sommer
• Pałac w Dobromierzu
• Parafia św. Michała Archanioła w Dobromierzu
• Mutius (ród szlachecki)(inne języki)
• Nimptsch (ród szlachecki)(inne języki)

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 15.
• A. Dobkiewicz, Gmina Dobromierz na dawnych pocztówkach, 2017.
• ks. J. Gargasewicz, Bogu i człowiekowi. 700-lecie wspólnoty parafialnej Św. Michała Archanioła w Hohenfriedebergu – Dobromierzu, Warszawa 2010.

• Serwis gminy
• Hohenfriedberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 94 .
• Dobromierz - Hohenfriedeberg, Wysoka Góra (do 1947 r.) na portalu polska-org.pl
• Bitwa pod Dobromierzem - Schlacht bei Hohenfriedeberg na portalu polska-org.pl