Dziupla

Ten artykuł dotyczy pojęcia z zakresu biologii i leśnictwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Dziupla – pusta komora wewnątrz pnia lub gałęzi drzewa, powstała w wyniku:

• pęknięcia lub innego rodzaju mechanicznego uszkodzenia drewna,
• wewnętrznego rozkładu drewna wywołanego przez grzyby (zgnilizna) lub inne organizmy (np. mrówka gmachówka), stanowi wtedy typ próchnowiska,
• wykucia przez dzięciołowate.

Dziuple przybierają różny kształt: podłużnej szczeliny, komory z okrągłym lub owalnym otworem wejściowym, nieregularnego otworu. W leśnictwie dziupla jest wadą drewna. Drzewo z dziuplą jest słabsze zarówno pod względem zdrowotnym, jak i mechanicznym.

Pod względem przyrodniczym dziuple mają ogromne znaczenie, gdyż wpływają na zachowanie i wzbogacanie bioróżnorodności środowiska. Są zamieszkiwane przez wiele gatunków ptaków (tzw. dziuplaki), ssaków (wiewiórki, nietoperze, popielicowate) owadów (np. pachnice dębową), roztoczy, grzybów i bakterii. W pewnym stopniu można je zastąpić budując skrzynki lęgowe.

Dziuple u drzew pomnikowych oraz drzew rosnących w otoczeniu zabytków poddaje się zabiegom konserwacyjnym, chroniących drzewo przed zbyt szybkim obumieraniem. W pierwszym etapie, po usunięciu murszu wnętrze dziupli nasączano preparatami grzybobójczymi. Z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności był to zabieg niewskazany. Wnętrze oczyszczonej dziupli, zwłaszcza w latach 60.-70. betonowano lub zamurowywano. Nie była to dobra metoda bowiem wilgoć kondensująca we wnętrzu i brak przewietrzania sprzyjały rozwojowi grzybów i nie przerywały procesów gnilnych. Stare plomby, w miarę możliwości należy usunąć. Sam mursz, o ile jest suchy, stanowi naturalną ochronę dla otoczonych nim żywych tkanek drzewa. Nadmiar murszu który gromadzi wilgoć i nie wysycha należy regularnie usuwać. Dziuple pozostawia się puste, a otwory przykrywa siatką. Siatka zapewnia dostęp powietrza, dzięki któremu wnętrze dziupli szybko wysycha, a równocześnie nie pozwala, by we wnętrzu gromadziły się gnijące substancje organiczne, np. liście. Zakładane na dziuplach siatki, zwłaszcza na terenach zabytkowych parków przydworskich, pozbawiają jednak różne zwierzęta naturalnych gniazd. W takich miejscach zamiast siatki wskazane jest stosowanie niewielkich daszków lub osłon zabezpieczających przed deszczem i śniegiem a równocześnie umożliwiających swobodne zasiedlenie przez zwierzęta.

• 
  Dziuple wykute przez dzięcioły.
• 
  Dziuple wykute przez dzięcioły w pniu świerka.
• 
  Zeszłoroczna dziupla wykuta przez dzięcioły w pniu sosny.
• 
  Dziupla powstała po wypadnięciu- wykruszeniu się murszu (zgnilizny)
• 
  Drzewo zaleczone starą metodą
• 
  Otwory dziupli zabezpiecza się siatką przed gromadzeniem się gnijących resztek.
• 
  Obszerna dziupla w pniu platana wschodniego
• 
  Dziupla z ujściem w przyziemnej części pnia zamieszkana przez szopa
• 
  Sikorka modra gniazdująca w dziupli
• 
  Dziupla zasiedlona przez dzikie pszczoły
• 
  Pachnica dębowa, gatunek zamieszkujący wyłącznie dziuple

• Pawłowski J., 1961, Próchnojady blaszkorożne w biocenozie leśnej Polski, Ekologia Polska – Seria A, PWN, Warszawa.