Gwieździeniec

Gwieździeniec

Mała Gwiazda, Gwieździniec

Położenie
Państwo	Polska
Region	Równina Charzykowska
Wysokość lustra	155,5 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	46–50,4 ha
Wymiary • max długość • max szerokość	2330 m 270 m
Głębokość • średnia • maksymalna	6,0 m 16,7 m
Długość linii brzegowej	5300 m
Objętość	3044,4 tys. m³
Hydrologia
Klasa jakości wody	III (2021)
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy Lipnica Gwieździeniec
Położenie na mapie Polski Gwieździeniec
Położenie na mapie województwa pomorskiego Gwieździeniec
Położenie na mapie powiatu bytowskiego Gwieździeniec
54°00′30″N 17°15′16″E/54,008333 17,254444

Gwieździeniec – jezioro rynnowe w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie bytowskim, w gminie Lipnica. Położone na Równinie Charzykowskiej, w regionie Kaszub zwanym Gochami.

Jezioro położone jest w południowej części powiatu bytowskiego, na terenie Równiny Charzykowskiej. Akwen otoczony jest dość szerokim pasem lasu, ale w jego zlewni bezpośredniej znajdują się również pola uprawne i łąki. Bezpośrednio nad jeziorem nie znajdują się żadne miejscowości, w niewielkiej odległości największą wsią jest Brzeźno Szlacheckie. Zbiornik ma charakterystyczny wydłużony kształt, właściwy dla jezior rynnowych. Północna część jest głębsza od południowej i znajdują się tam dwa wyraźne głęboczki. Roślinność zanurzona pokrywa około połowy powierzchni jeziora, tworząc łąki podwodne, na które składają się głównie ramienice, moczarka oraz wywłócznik. Z akwenu wypływa ciek bez nazwy niosący wody w kierunku pobliskiego jeziora Gwiazdy^[1].

Jezioro pojawia się w źródłach – w 1374 jako See Cleynen Gwesdin, a następnie Gwiezdzieniecz (1565), Kl. Quesno See (1796), Kl. Quesen-See (1877), Klein Quesden See (1886), Gwieździeniec (1936), Gwiaździeniec (1965), Gwieździeniec (2006)^[2]. Państwowy rejestr nazw geograficznych jako nazwę zestandaryzowaną akwenu podaje Gwieździeniec, wymieniając nazwy oboczne Mała Gwiazda, Gwieździniec^[3].

Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 50,4 ha^[4], natomiast A. Choiński, poprzez planimetrowanie na mapach 1:50 000, określił wielkość jeziora na 46 ha^[5].

Średnia głębokość zbiornika wodnego to 6 m, a maksymalna – 16,7 m. Objętość jeziora wynosi 3044,4 tys. m³. Maksymalna długość jeziora to 2330 m, a szerokość 270 m. Długość linii brzegowej wynosi 5300 m^[4].

Według Atlasu jezior Polski (red. J. Jańczak, 1997) lustro wody znajduje się na wysokości 155,5 m n.p.m., natomiast według numerycznego modelu terenu udostępnionego przez Geoportal lustro wody znajduje się na wysokości 156,1 m n.p.m.^[6][4]

Według Mapy Podziału Hydrograficznego Polski leży na terenie zlewni dziewiątego poziomu Zlewnia jez. Gwiazdy^[7]. Identyfikator MPHP to 292332241^[7]. Powierzchnia zlewni całkowitej jeziora wynosi 2,8 km²^[1].

Administratorem wód jeziora jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Utworzył on obwód rybacki, który obejmuje między innymi wody jeziora Gwiazdy oraz jeziora Gwieździniec (Obwód rybacki jeziora Gwiazda (Gwiazdy) na cieku bez nazwy w zlewni rzeki Prądzona)^[8].

Gospodarkę rybacką na jeziorze prowadzi Gospodarstwo Rybackie w Charzykowych^[9]. Ze względu na typologię rybacką jest to jezioro typu sielawowego^[1]. Połowy gospodarcze pod koniec lat 80. XX wieku wynosiły około 15 kg/ha^[1].

Jezioro nie jest zagospodarowane na potrzeby rekreacji^[1].

W 1989 roku oceniono, że wody jeziora mieściły się w II klasie czystości. W jeziorze wykazano niekorzystne warunki tlenowe nad dnem, które prowadziły do gromadzenia się znacznych ilości siarkowodoru. Pomimo tego, stężenia związków azotu i fosforu oraz wskaźnik przewodności elektrolitycznej nie przekraczały norm II klasy. Stężenie chlorofilu było niskie, a przeźroczystość wód akwenu dość wysoka. Wody jeziora zostały określone jako dość odporne na degradację, a najgorzej ocenioną cechą została długość linii brzegowej w zestawieniu z jego niewielką objętością^[1].

Badania z 2021 roku zaliczyły wody jeziora do wód o umiarkowanym stanie ekologicznym, co odpowiada III klasie jakości. Wskaźnikiem, który zadecydował o trzeciej klasie, był stan fitoplanktonu, makrofitów oraz ichtiofauny, podczas gdy stan makrozoobentosu oceniono jako bardzo dobry, a fitobentosu jako dobry. W tym samym roku stan chemiczny wód określono jako poniżej dobrego, a elementami przekraczającym normę była zawartość PBDE i rtęci w tkankach ryb. Przeźroczystość wód została określona na 2,1 metra^[10].

Akwen znajduje się na obszarze chronionego krajobrazu o nazwie Fragment Borów Tucholskich oraz na terenie sieci Natura 2000: specjalnego obszaru ochrony siedlisk Ostoja Borzyszkowska^[11][12].