I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim

I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim
liceum ogólnokształcące
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Piotrków Trybunalski

Adres

Aleje Mikołaja Kopernika 6
97-300 Piotrków Trybunalski

Data założenia

1675

Patron

Bolesław Chrobry

Dyrektor

Henryk Michalski

Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim
Mapa konturowa Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, blisko dolnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim”
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego
Mapa konturowa Piotrkowa Trybunalskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim”
Ziemia51°24′25,78″N 19°41′48,95″E/51,407160 19,696930
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Kościół jezuitów i gimnazjum przed przebudową w 1870 roku

I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim – szkoła średnia w Polsce. Obecnie liceum z klasami o profilu matematycznym, biologiczno-chemicznym oraz humanistycznym, z nauką języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego.

W szkole działają kółka przedmiotowe oraz kółko literackie, teatralne, ekologiczne, klub filmowy, klub młodych pisarzy i Szkolny Klub Europejski. Znajduje się tu również planetarium, w którym odbywają się zajęcia z astronomii, a także muzeum szkoły.

Historia

Kolegium pijarskie i jezuickie

Początki szkolnictwa średniego w Piotrkowie sięgają II połowy XVII wieku i są związane z dwoma zakonami: pijarów i jezuitów.

Pijarzy, po niepowodzeniu starań o otwarcie kolegium w Krakowie w 1662 roku, skierowali swoje zainteresowanie w kierunku Piotrkowa, będącego wówczas miejscem Trybunału Koronnego. Szybko uzyskali poparcie i piotrkowskich mieszczan, i władz kościelnych, uzyskując w 1674 roku pozwolenie na osiedlenie się w tym mieście, zaś już w roku 1675 utworzyli kolegium. W 1677 roku sejm przyjął ich piotrkowską fundację pod opiekę króla i narodu, uwalniając od podatków. Szkoła początkowo mieściła się w kamienicy przy ul. Dominikańskiej (obecnie fragment ul. Wojska Polskiego). Jednocześnie pijarzy kupowali przyległe place, stając się ostatecznie właścicielami sporego kwartału między ulicami Sieradzką, Nowym Miastem (obecnie Rycerską), Rwańską i Dominikańską, przeznaczonego pod kościół i budynki szkolne. Ich budowę zakończono w 1713 roku. Po pożarze Piotrkowa w 1731 już po roku powstał nowy, dwukondygnacyjny, murowany budynek szkolny, a w roku 1738 budynek konwiktu.

Jezuici, mimo że starania o osiedlenie się w Piotrkowie podjęli już od około 1630 roku, a zezwolenie od króla Jana III Sobieskiego na budowę kolegium i kościoła uzyskali w 1683 roku, z otwarciem szkoły musieli poczekać do roku 1716. Spowodowane było to i niespokojnymi czasami (wojną polsko-szwedzką), i niechęcią istniejących już w mieście zakonów oraz magistratu piotrkowskiego, a w późniejszym okresie także protestami obawiających się konkurencji pijarów. Budowę kościoła jezuitów, usytuowanego w pobliżu południowych murów miasta, rozpoczęto już w roku 1695, jednak prace przerwało następne zajęcie Piotrkowa przez Szwedów w 1702 i zaraza w 1704 roku. Dokończono go ostatecznie w 1727 roku. Wcześniej, w roku 1706, jezuici otworzyli pierwszą szkołę, mieszczącą się w pobliskich kamieniczkach, w 1716 roku podniesioną do rangi kolegium. Kościół i szkoła zostały częściowo zniszczone we wspomnianym pożarze Piotrkowa w 1731 roku. Zakon, będąc już właścicielem sporej części gruntów w południowej części miasta, podjął starania o odbudowę i znaczne powiększenie budynków, uzyskując też od magistratu teren po drugiej stronie murów. Prace nad budową nowego kolegium postępowały wolno, głównie z uwagi na wymagający specjalnych umocnień (pale dębowe) grząski teren. Do czasu kasaty zakonu jezuitów w 1773 roku zdołano wznieść mury główne i urządzić suteryny, parter i pierwsze piętro. Budynek, dodatkowo częściowo naruszony podczas konfederacji barskiej w 1769 roku, przejęła Komisja Edukacji Narodowej.

W czasie współistnienia obu kolegiów nie odbiegały one specjalnie poziomem od innych tego typu placówek na terenie Polski. Szkoła jezuicka była 5-klasowa, szczególny nacisk kładziono na naukę języków, zwłaszcza łaciny (greki w szkole piotrkowskiej nie uczono), uwagę zwracano także na naukę historii i geografii. W Piotrkowie prowadzono także dodatkowe, wyższe kursy filozofii (z matematyką według Euklidesa, etyką według Arystotelesa i naukami przyrodniczymi) oraz teologii (z prawem kanonicznym i językiem hebrajskim). Uczniów wychowywano też do życia społecznego, kładąc nacisk na współzawodnictwo (klasy dzielono na dwie rywalizujące ze sobą grupy: Pars Romana i Pars Graeca) i organizując sejmiki szkolne, na wzór tych prawdziwych rozpatrujące ważne dla kraju problemy.

Szkoła pijarska była 7-klasowa, z nieco nowocześniejszym programem nauczania, już od pierwszej klasy nauczano arytmetyki, w następnych uczono historii i prawa rzymskiego. W przedostatniej klasie uczniowie poznawali także dzieła współczesnych, także polskich pisarzy, a w ostatniej logikę, etykę według tomistów oraz geometrię wyższą. Uczniowie kolegium pijarskiego organizowali przedstawienia teatralne, które cieszyły się popularnością także poza szkołą (w 1746 roku marszałek Trybunału zawiesił na kilka dni obrady sądu, by umożliwić wystawienie sztuki w sali Trybunału).

Pewne zmiany w programach nauczania, zwłaszcza w kolegium pijarskim, przyniosła reforma Stanisława Konarskiego. Pijarzy położyli większy nacisk na naukę historii, geografii i przyrody, wprowadzono też pisanie w języku polskim, jezuici wystawiali sztuki teatralne. Kres dalszym reformom w kolegium jezuickim położyła kasata tego zakonu w 1773 roku – szkoła została zlikwidowana dwa lata później.

Posiadłości pojezuickie w 1781 roku zostały przez KEN przyznane pijarom, choć ci początkowo tylko wynajmowali go deputatom Trybunału, gdyż wykończenie i remont budynków wymagało dużych nakładów. Dopiero pożar z 1788 roku, który zniszczył gmach szkolny przy ulicy Rwańskiej, zmusił pijarów do przeprowadzki. Dobudowę drugiego piętra i niezbędne wykończenia wykonano według planów ówczesnego rektora kolegium, ks. Prospera Zarębskiego, geometry J.K.Mości.

W 1793 roku, w wyniku II rozbioru Polski, Piotrków znalazł się w zaborze pruskim. W budynkach należących do pijarów władze pruskie umieściły jeńców wojennych. Jednak 30 kwietnia 1796 roku zakonnicy podpisali porozumienie, w którym rząd pruski zobowiązał się odrestaurować gmachy pojezuickie i łożyć na ich utrzymanie, pijarzy zaś przekazali władzom dawne swoje budynki[a].

Zabór rosyjski

Jako Gimnazjum Rządowe Męskie.

Okres międzywojenny

Szkoła otrzymała imię pierwszego króla Polski we wrześniu 1918, kiedy to została upaństwowiona. W 1932 została przekształcona (w efekcie reformy jędrzejewiczowskiej) w gimnazjum i liceum. Politycznie wśród kadry szkoły dominowały sympatie endeckie, podobne poglądy prezentowali dyrektorzy szkoły (do 1930). Większość piotrkowskich narodowców była absolwentami tej szkoły[1].

Tajne nauczanie w okresie II wojny światowej

Po zajęciu Piotrkowa przez wojska niemieckie 6 września 1939 roku początkowo zajęcia uruchomiono w pomieszczeniach II Gimnazjum żeńskiego, jednak wkrótce, 30 listopada Hans Frank na terenach Generalnego Gubernatorstwa ograniczył szkolnictwo do stopnia podstawowego i zawodowego. W gmachu Chrobrego początkowo mieściła się szkoła powszechna, jednak w 1940 roku ją zamknięto, a w budynku ulokowano szpital. Wyposażenie szkoły, poza częścią książek i najważniejszymi dokumentami, które udało się ukryć w pierwszych dniach wojny[b], zupełnie zniszczono.

Już w listopadzie 1939 roku Irena Kmiecik, łacinniczka z II Gimnazjum, i Mieczysław Meyer, nauczyciel chemii z Chrobrego, rozpoczęli organizację kompletów tajnego nauczania. Na kompletach realizowano pełny program nauczania szkoły średniej, ograniczono jedynie liczbę godzin języka polskiego i matematyki. Według sprawozdania Mieczysława Meyera w okresie od listopada 1939 roku do 1945 roku wydano 286 matur, 360 małych matur, a liczba promowanych uczniów wynosiła 1337.

W czasie wojny zginęło wielu uczniów, nauczycieli i wychowanków Chrobrego – ich nazwiska upamiętnia tablica w korytarzu szkolnym.

Gimnazjum i liceum im. Bolesława Chrobrego w okresie powojennym

Wojska radzieckie wkroczyły do Piotrkowa 18 stycznia 1945 roku. Niemal natychmiast Mieczysław Meyer wraz z innymi nauczycielami zaczął przygotowywać otwarcie na nowo szkoły. Chrobrego otwarto ponownie 27 lutego 1945 roku, a Mieczysław Meyer został mianowany jej dyrektorem.

W 1946 roku w Piotrkowie i okolicach miały miejsce aresztowania członków Konspiracyjnego Wojska Polskiego, w tym kilkunastu uczniów Chrobrego – często dawnych partyzantów bądź członków Szarych Szeregów. Jeden z nich, Leopold Wiaderek, zginął podczas zasadzki Urzędu Bezpieczeństwa. Inny, Roman Czajka, został skazany na 12 lat więzienia.

Wiosną 1949 roku kilku harcerzy z Chrobrego, nie mogąc pogodzić się ze zmianami zachodzącymi w ZHP wymuszonymi przez ówczesnych władze partyjne i oświatowe, założyła konspiracyjną drużynę o nazwie Tajna Organizacja „Mała Dywersja”, przemianowaną w 1950 r. na Tajną Organizację Związku Harcerstwa Polskiego „Mała Dywersja”. Dokonano dalszych werbunków. Działalność drużyny, oprócz samokształcenia, polegała głównie na rozwieszaniu afiszy, malowaniu antykomunistycznych haseł, kolportażu drukowanych przez siebie ulotek i zrywaniu czerwonych flag. W listopadzie 1950 roku rozpoczęły się aresztowania jej członków. W procesie, który odbył się w kwietniu 1951 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Łodzi, jeden z nich, Sławomir Karliński, został skazany na 6 lat więzienia, Jerzy Biesiadowski oraz Jan Ibel na 5 lat, a Andrzej Mytkowicz na 3 lata więzienia. Wyroki zapadły za przynależność do organizacji mającej na celu „obalenie przemocą ustroju państwa polskiego”.

W 1950 roku pozbawiono funkcji dyrektora i aresztowano Teofila Budzanowskiego ps. „Tum”, powstańca warszawskiego, porucznika, zastępcę dowódcy odcinka Górny Czerniaków[2].

Od czasów powojennych w spisie maturzystów znajdują się pojedyncze imiona kobiece. Chrobry stał się znów szkołą męską w roku 1954. Od 1962 zaczęto przyjmować dziewczęta.

W październiku 1981 roku otwarto w Chrobrym planetarium, zbudowane przez nauczyciela fizyki i astronomii Zbigniewa Solarza. Było to pierwsze polskie szkolne planetarium.

16 października 1990 roku absolwenci i wychowankowie szkoły powołali stowarzyszenie, noszące nazwę Towarzystwo Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Stowarzyszenie ma osobowość prawną, wydaje biuletyn popularyzujący historię i osiągnięcia szkoły.

W 1992 roku, z inicjatywy Zenona Bartczaka, powstało muzeum szkoły. Znajduje się w nim bogaty zbiór archiwaliów.

Dyrektorzy

  • od 1 IX 1924: Andrzej Stawiski[3]
  • 1 XI 1926 – 31 VIII 1927: Jan Grzędzielski[4]
  • 1945: Mieczysław Meyer
  • 1945–1947: Stanisław Nowosielski
  • 1947–1950: Teofil Budzanowski
  • 1950–1956: Stanisław Stolarski
  • 1956–1959: Teofil Budzanowski (przywrócony na stanowisko)
  • 1959–1964: Jan Nowak
  • 1964–1966: Wiktor Pietrzykowski
  • 1966–1970: Ryszard Koziński
  • 1970–1992: Zenon Bartczak
  • 1992–2007: Krzysztof Wiewióra
  • od 2007: Henryk Michalski

Planetarium

Szkolne planetarium rozpoczęło działalność 10 października 1981 roku za sprawą pedagoga Zbigniewa Solarza. Jest to pierwsze w Polsce planetarium amatorskie[5].

Absolwenci i wychowankowie

Absolwentami i wychowankami szkoły, w całym okresie jej istnienia jako kolegium jezuickie i pijarskie, gimnazjum wojewódzkie i gubernialne, gimnazjum im. Bolesława Chrobrego oraz liceum im. Bolesława Chrobrego, byli m.in.:

Uwagi

  1. ↑ Budynki dawnego kolegium pijarskiego władze pruskie przeznaczyły na więzienie. Pełniły one tę rolę aż do 2004 roku. Kościół, sprzedany przez pijarów ewangelikom, do dziś jest kościołem ewangelicko-augsburskim.
  2. ↑ Dokumenty ukryto za ołtarzem w kościele jezuitów, książki przechowali uczniowie w domach.

Przypisy

  1. ↑ R. Rudnicki, Wiesław Ignacy Renke 1912-1944. Życie i działalność kierownika politycznego Obozu Narodowego, Warszawa 2018, s. 27-28.
  2. ↑ Powstańcze biogramy – Teofil Budzanowski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2013-01-05].
  3. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 20, s. 360, 15 grudnia 1924. 
  4. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 15, s. 409, 1 grudnia 1926. 
  5. ↑ O planetarium [online], www.planetarium1lo.pl [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  6. ↑ Zmarł gen. Aleksander Arkuszyński „Maj”. piotrkowtrybunalski.naszemiasto.pl. [dostęp 2016-04-01]. (pol.).
  7. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 253.
  8. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 257.
  9. ↑ Alicja Szałagan, Jadwiga Czachowska, Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, t. 1, 1994 [dostęp 2023-12-16].
  10. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 266.
  11. ↑ Jolanta Epsztein. Zarys biografii Mieczysława Fejgina, osobistego lekarza Bieruta. „Komunizm. System, ludzie, dokumentacja”. 10, s. 253, 2021. 
  12. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 276.
  13. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 287.
  14. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 293.
  15. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 295.
  16. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 301.
  17. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 303.
  18. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 307.
  19. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 310.
  20. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 320.
  21. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 427.
  22. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 425.
  23. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 323.
  24. ↑ a b Bartczak 2005 ↓, s. 329.
  25. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 333.
  26. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 334.
  27. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 336.
  28. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 337.
  29. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 339.
  30. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 343.
  31. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 345.
  32. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 346.
  33. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 350.
  34. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 351.
  35. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 352.
  36. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 354.
  37. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 356.
  38. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 358.
  39. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 360.
  40. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 361.
  41. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 365.
  42. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 367.
  43. ↑ a b Bartczak 2005 ↓, s. 369.
  44. ↑ Trajdos Mieczysław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-09-15].
  45. ↑ Zdzisław Krzemiński, Kartki z dziejów warszawskiej adwokatury, 16 stycznia 2008, ISBN 978-83-264-2290-4 [dostęp 2018-09-15] (pol.).
  46. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 383.
  47. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 386.
  48. ↑ Bartczak 2005 ↓, s. 390.

Bibliografia

  • Zenon Bartczak: Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Dzieje. Wychowankowie. Absolwenci. Piotrków Tryb.: 2005, seria: Biblioteka – Piotrków 800. ISBN 83-923148-0-8.