Język malajski Sri Lanki

Język malajski Sri Lanki (Melayu bahasa^[2][3], Sri Lanka pe Melayu, Melayu lub Java^[4]) – język używany przez Malajów lankijskich, wywodzący się z języka malajskiego. Według danych z 2006 roku posługuje się nim 46 tys. osób^[1]. Tradycyjnie jest uważany za język kreolski lub mieszany^[5].

Ludność malajska Sri Lanki (określana jako „Malajowie” lub „Jawajczycy”) przybyła z różnych wysp archipelagu indonezyjskiego (m.in. z Jawy, Sumatry, Sulawesi, północnych i centralnych Moluków oraz Małych Wysp Sundajskich), a po części również z Półwyspu Malajskiego^[6]. Pewna – bliżej nieokreślona – forma malajskiego służyła im jako lingua franca. Malajski Sri Lanki jest zróżnicowany wewnętrznie (zdołano wyróżnić pięć jego odmian), lecz wszystkie grupy tej ludności mają wspólną tożsamość etniczną^[7].

Na poziomie składni i semantyki jest bliski językom Sri Lanki (syngaleskiemu i tamilskiemu), jego słownictwo ma natomiast pochodzenie malajskie^[8]. Wywodzi się z terenów dzisiejszej Indonezji, przypuszczalnie ze wschodniej części kraju. K.A. Adelaar (1991) i J. Prentice (1994) postulują jego pokrewieństwo z odmianami wschodnimi, zwłaszcza malajskim Moluków Północnych i zbliżonym malajskim miasta Manado^[9][10] . Według innej propozycji jest spokrewniony z malajskim betawi (dżakarckim)^[11][12]. Z pewnością wykazuje wpływy leksykalne tego języka, ale nie dzieli z nim szczególnych podobieństw strukturalnych^[13].

Nie jest wzajemnie zrozumiały z innymi wariantami języka malajskiego^[1][4]. Wynika to z szeregu zmian typologicznych, które nastąpiły pod wpływem języków Sri Lanki^[13]. Wskutek kontaktu z nimi wykształcił elementy morfosyntaktyki, które nie są obecne w pokrewnych językach malajskich^[14] . Szyk wyrazów to SOV (podmiot dopełnienie orzeczenie), występują poimki, a przymiotniki i określniki dzierżawcze zajmują miejsce przed rzeczownikiem^[1][3]. Cechy te odróżniają go od prawie wszystkich odmian malajskiego (choć na poziomie leksykalnym jest dość konserwatywny)^[15]. V. Velupillai (2015) klasyfikuje go jako język mieszany typu converted language (inaczej form-structure mixed language), zachowujący słownictwo malajskie, ale wykorzystujący strukturę tamilsko-syngaleską^[16].

Nie jest znany wszystkim członkom społeczności^[3][4]. Ze względu na wieloetniczny charakter Sri Lanki w użyciu są także inne języki, takie jak tamilski, syngaleski czy angielski. Z przyczyn ekonomicznych część osób przechodzi na standardowy malajski, zachowując jednocześnie poczucie odrębności etnicznej^[1][5]. Na obszarach miejskich język jest wypierany przez syngaleski^[4]. Jako żywy środek komunikacji zachował się w rejonie miejscowości Kirinda na południowo-wschodnim skraju wyspy^[4]. W odmianie z Kirinda zaobserwowano nasilone wpływy leksyki tamilskiej^[17].

Jest używany w środowisku domowym. Wykształcił piśmiennictwo (gazety i poezja w okresie od XIX do pocz. XX w.)^[3]; pojawia się w audycjach radiowych^[1]. Dawniej był zapisywany alfabetem arabskim (wariant jawi), później upowszechnił się alfabet łaciński^[3]. Brak ogólnie przyjętej wersji ortografii łacińskiej. Bywa też zapisywany przy użyciu lokalnych systemów pisma (syngaleskiego i tamilskiego)^[18].

• Ceylons-Nederlands

• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Some notes on the origin of Sri Lanka Malay, [w:] HeinH. Steinhauer (red.), Papers in Austronesian Linguistics No. 1, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1991 (Pacific Linguistics A-81), s. 23–37, DOI: 10.15144/PL-A81.23, ISBN 0-85883-402-2, OCLC 27112178 [dostęp 2023-04-11]  (ang.).
• UmbertoU. Ansaldo UmbertoU., Sri Lanka Malay and its Lankan adstrates, [w:] ClaireC. Lefebvre (red.), Creoles, their Substrates, and Language Typology, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2011 (Typological Studies in Language 95), s. 367–382, DOI: 10.1075/tsl.95.21ans, ISBN 978-90-272-8743-4, OCLC 707082770 [dostęp 2023-04-14]  (ang.).
• TomT. Hoogervorst TomT., Language policy and the politics of language, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, AntoinetteA. Schapper (red.), The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia, Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 225–235, DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0017, ISBN 978-0-19-880735-3, ISBN 978-0-19-253426-2, OCLC 1449546728  (ang.).
• M.M.M.M.M.M. Mahroof M.M.M.M.M.M., Malay Language in Sri Lanka: Socio-mechanics of a Minority Language in Its Historical Setting, „Islamic Studies”, 31 (4), 1992, s. 463–478, ISSN 0578-8072, OCLC 6015276199, JSTOR: 20840097  (ang.).
• Francesca RomanaF.R. Moro Francesca RomanaF.R., PeterP. Slomanson PeterP., Heritage languages and the study of Malayo-Polynesian diasporas, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, AntoinetteA. Schapper (red.), The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia, Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 251–261, DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0019, ISBN 978-0-19-880735-3, ISBN 978-0-19-253426-2, OCLC 1449546728  (ang.).
• JackJ. Prentice JackJ., Manado Malay: Product and agent of language change, [w:] TomT. Dutton, Darrell T.D.T. Tryon (red.), Language Contact and Change in the Austronesian World, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1994 (Trends in Linguistics. Studies and Monographs 77), s. 411–442, DOI: 10.1515/9783110883091.411, ISBN 978-3-11-088309-1, OCLC 853258768 [dostęp 2022-09-03]  (ang.).
• RonitR. Ricci RonitR., Jawa, Melayu, Malay or otherwise?, „Indonesia and the Malay World”, 44 (130), 2016, s. 409–423, DOI: 10.1080/13639811.2016.1219491, ISSN 1363-9811, OCLC 7065490071 [dostęp 2023-04-11]  (ang.).
• PeterP. Slomanson PeterP., The perfect construction and complexity drift in Sri Lankan Malay, „Lingua”, 118 (10), 2008, s. 1640–1655, DOI: 10.1016/j.lingua.2007.08.009, ISSN 0024-3841, OCLC 5903055986  (ang.).
• VivekaV. Velupillai VivekaV., Pidgins, Creoles and Mixed Languages: An Introduction, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2015 (Creole Language Library 48), DOI: 10.1075/cll.48, ISBN 978-90-272-6884-6, OCLC 900333013 [dostęp 2021-08-08]  (ang.).