Jan Fryderyk Endersch

Jan Fryderyk Endersch
Ilustracja
Portret Jana Fryderyka Enderscha, pędzla Zbigniewa Książkiewicza, 1985 r.
Data i miejsce urodzenia

25 października 1705
Dörnfeld an der Heide

Data i miejsce śmierci

28 marca 1769
Elbląg

Zawód, zajęcie

cyrulik, kartograf, miedziorytnik, matematyk

Multimedia w Wikimedia Commons
Mapa Świętej Warmii wykonana w 1755 przez Jana Enderscha

Jan Fryderyk Endersch, Johann Friedrich Endersch, używał też nazwiska Enders (ur. 25 października 1705 w Dörnfeld an der Heide w Turyngii, zm. 28 marca 1769 w Elblągu[1]) – niemiecki cyrulik, kartograf, miedziorytnik i matematyk.

Ojcem jego był pastor Johann Georg, będący proboszczem w Königsee. W tym mieście Jan Fryderyk zaczął się kształcić na cyrulika, naukę kontynuował od 1728 jako czeladnik po przeprowadzce do Elbląga, w którym to mieście mieszkał do końca życia, pracując w zawodzie. Po otrzymaniu obywatelstwa Elbląga w 1732 i zaślubieniu w tymże roku Barbary z d. Borckmann, zajął się piwowarstwem. Jednocześnie zajął się miedziorytnictwem, wykonując szereg rycin przedstawiających różne budowle Elbląga, a także podjął prace kartograficzne wykonując mapy i plany różnych rejonów Prusach Królewskich i regionów przyległych, w tym plan Nogatu pod Elblągiem (1737)[2], mapę Żuław Wiślanych (1753)[3][4][5] oraz Warmii ("Tabula Geographica Episcopatum Warmiensem in Prussia Exhibens", 1755), wykonaną z pomocą kanonika dobromiejskiego ks. Józefa Tuławskiego na zlecenie biskupa Adama Stanisława Grabowskiego). Ponadto brał udział w opracowaniu pierwszego atlasu ziem polskich Carte de Pologne... (1772) – wydanego przez Rizzi Zannoniego[6][7].

Sukcesy odniósł też jako matematyk i mechanik. Wykonywał globusy; dwa z nich (Nieba i Ziemi) ofiarował królowi Augustowi III. Otrzymał za to w roku 1750 patent i tytuł matematyka królewskiego (łac. mathematicus regius). Interesował się teorią heliocentryczną Mikołaja Kopernika. Opracował model układu słonecznego według tej teorii[8][9].

Miał czworo dzieci z drugą żoną, Marią Dorotheą z d. Kraffert[10].

Przypisy

  1. ↑ Prószyńska Z., 1975, s. 170
  2. ↑ Prószyńska Z., 1975, s. 170
  3. ↑ Prószyńska Z., 1975, s. 170
  4. ↑ Achremczyk 2000
  5. ↑ Chłosta 2002
  6. ↑ Achremczyk 2000
  7. ↑ Chłosta 2002
  8. ↑ Achremczyk 2000
  9. ↑ Chłosta 2002
  10. ↑ Prószyńska Z., 1975, s. 170

Bibliografia

  • Achremczyk S., Warmia, Olsztyn 2000
  • Chłosta J., Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
  • Prószyńska Z., 1975: Endersch Johann Friedrich. W: Maurin-Białostocka J. i in.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, str. 170, 171.

Linki zewnętrzne