John Wayne

John Wayne
Ilustracja
Imię i nazwisko

Marion Mitchell Morrison

Data i miejsce urodzenia

26 maja 1907
Winterset

Data i miejsce śmierci

11 czerwca 1979
Los Angeles

Zawód

aktor, reżyser, producent filmowy

Współmałżonek

1. Josephine Alicia Wayne (1933-1945)
2. Esperanza Baur (1946-1954)
3. Pilar Pallete (1954-1979)

Lata aktywności

1926-1976

Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone)
Legia Honorowa Orderu DeMolaya
Faksymile
Strona internetowa

John Wayne, właśc. Marion Robert Morrison (ur. 26 maja 1907 w Winterset, zm. 11 czerwca 1979 w Los Angeles)[1]amerykański aktor, reżyser i producent filmowy, który zdobył popularność głównie dzięki rolom w westernach, jedna z największych legend Hollywood. Symbol amerykańskiego indywidualizmu i patriotyzmu. Odznaczony Złotym Medalem Kongresu i Prezydenckim Medalem Wolności. American Film Institute umieścił go na 13 miejscu w rankingu 50 największych legend amerykańskiego ekranu (The 50 Greatest American Screen Legends)[2].

Życiorys

John Wayne, 1943

Jego rodzicami byli – mający szkocko-irlandzkie korzenie prezbiterianie – Clyde Leonard Morrison (aptekarz) i Mary Alberta z d. Brown. Przyszedł na świat jako Marion Robert, ale rodzice zmienili mu drugie imię na Mitchell, kiedy urodził się jego młodszy brat, który został ochrzczony jako Robert.

Morrisonowie – ze względu na kłopoty z płucami głowy rodziny – przeprowadzili się z Iowy do znacznie łagodniejszej pod względem klimatu Kalifornii i osiedli na ranczu na pustyni Mojave. Farma jednak nie zapewniła dochodów wystarczających na utrzymanie i w 1911 rodzina przeniosła się do Glendale, gdzie Clyde Morrison ponownie podjął pracę farmaceuty. Marion pomagał ojcu w aptece, dorabiał także dostarczając gazety oraz sprzedając lody w cukierni, której właściciel zajmował się dodatkowo podkuwaniem koni w hollywoodzkich wytwórniach filmowych. W owym czasie chłopiec otrzymał przydomek „Mały Duke” (ang. Little Duke), który nadał mu lokalny strażak, widząc jak Marionowi w drodze do szkoły nieodmiennie towarzyszy duży airedale terrier, wabiący się Duke. Wkrótce przydomek został skrócony i już jako „The Duke” przylgnął do Morrisona-Wayne’a na całe życie.

Marion uczęszczał do Wilson Middle School, a następnie do Glendale High School, z której drużyną futbolową zdobył w 1924 mistrzostwo ligi szkół średnich. Zamierzał studiować w United States Naval Academy w Annapolis, ale nie został przyjęty i w rezultacie – dzięki stypendium sportowemu – podjął naukę na Uniwersytecie Południowej Kalifornii (1925-1927). Jednakże wskutek doznanej kontuzji stracił stypendium i musiał przerwać studia.

Karierę w Hollywood zaczął pod koniec lat 20 jako monter dekoracji w wytwórni Fox Film Corporation. Dorabiał także jako magazynier, kierowca, stróż i statysta. Po raz pierwszy na ekranie pojawił się w 1926, występując w dwóch melodramatachBrown of Harvard i Bardelys the Magnificent oraz westernie – The Great K & A Train Robbery (u boku Toma Mixa). Jego słynne nazwisko: „John Wayne”, wymyślił w 1930 reżyser Raoul Walsh (inspirując się biografią generała „Mad Anthony’ego” Wayne’a) i obsadził go w swoim filmie Droga olbrzymów (1930). Gwiazdą stał się dzięki roli w klasyku gatunku, westernie Dyliżans (1939). Za rolę w obrazie Prawdziwe męstwo (1969), w którym sparodiował stare schematy westernowe, zdobył w 1970 Oscara. Był rekordzistą z największą liczbą głównych ról, bo aż 142 na 157 filmów.

Zmarł 11 czerwca 1979 na raka żołądka (cierpiał również na nowotwór płuca). Miał 72 lata. Został pochowany w kalifornijskim Pacific View Memorial Park w Corona del Mar[1].

Riders of Destiny, 1933
Z Marshą Hunt w Born to the West, 1937
Z Grantem Withersem w In Old Oklahoma, 1943
Poszukiwacze, 1956
Najdłuższy dzień, 1962
Z żoną, Pilar Palette-Wayne, 1971

W filmie biograficznym Trumbo z 2015 w roli Wayne’a wystąpił David James Elliott[3].

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty.

  • Josephine Alicia Saenz (małż. od 24 czerwca 1933 do 25 grudnia 1945) – miał z nią czworo dzieci: Michaela Anthony’ego (ur. 23 listopada 1934, zm. 2 kwietnia 2003), Patricka Johna (ur. 15 lipca 1939), Mary „Toni” Antoninę (ur. 25 lutego 1936, zm. 6 grudnia 2000) i Melindę Ann (ur. 3 grudnia 1940)
  • Esperanza Baur (małż. od 17 stycznia 1946 do 1 listopada 1954)
  • Pilar Palette (małż. od 1 listopada 1954 do śmierci aktora, ale w 1976 para zdecydowała się na separację) – miał z nią troje dzieci: Aissę (ur. 31 marca 1956), Johna Ethana (ur. 22 lutego 1962) i Marisę Carmelę (ur. 22 lutego 1966)

Filmografia

  • 1926 Bardelys the Magnificent – strażnik
Brown of Harvard – zawodnik z Yale z nr 35
The Great K & A Train Robbery – statysta
  • 1927 Annie Laurie – statysta
The Drop Kick – zawodnik USC
  • 1928 Four Sons – statysta
Hangman's House – widz na wyścigu koni
Mother Machree – statysta
Arka Noego (Noah's Ark) – statysta
  • 1929 The Black Watch – statysta
The Forward Pass – statysta
Salute – Bill
Speakeasy – statysta
Words and Music – Pete Donahue
  • 1930 Born Reckless – statysta
Cheer Up and Smile – Bit Part
Droga olbrzymów (The Big Trail) – Breck Coleman
Men Are Like That – por. Bob Denton
Rough Romance – drwal
  • 1931 The Deceiver – Thorpe (zwłoki)
Girls Demand Excitement – Peter Brooks
Maker of Men – Dusty Rhodes
Rywale (Range Feud) – Clint Turner
Three Girls Lost – Gordon Wales
  • 1932 Cień Orła (Shadow of the Eagle) – Craig McCoy
Running Hollywood – on sam
The Hollywood Handicap – on sam
The Hurricane Express – Larry Baker
Lady and Gent – Buzz Kinney
Prawo dwóch pięści (Two-Fisted Law) – Duke
Tajemnica kopalni złota (Haunted Gold) – John Mason
Teksaski cyklon (Texas Cyclone) – Steve Pickett
That's My Boy – futbolista
Ujarzmij go, kowboju (Ride Him, Cowboy) – John Drury
Wielka galopada (The Big Stampede) – John Steele
  • 1933 Baby Face – Jimmy McCoy
Central Airport – drugi pilot we wraku
College Coach – student
Człowiek z Monterey (The Man From Monterey) – kpt. John Holmes
Gdzieś w Sonorze (Somewhere in Sonora) – John Bishop
His Private Secretary – Dick Wallance
Jeźdźcy przeznaczenia (Riders of Destiny) – Sandy Saunders
The Life of Jimmy Dolan – Smith
Sagebrush Trail – John Brant
Telegraficzny szlak (The Telegraph Trail) – John Trent
The Three Musketeers – Tom Wayne
  • 1934 Błękitna stal (Blue Steel) – szeryf John Carruthers
Człowiek z Utah (The Man from Utah) – John Weston
Granica bezprawia (The Lawless Frontier) – John Tobin
Nad niebem Arizony ('Neath the Arizona Skies) – Chris Morrell
Poza szlakiem (The Trail Beyond) – Rob Drew
Randy Rides Alone – Randy Bowers
The Star Packer – John Travers
Szczęśliwy Teksańczyk (The Lucky Texan) – Jerry Mason
West of the Divide – Ted Hayden
  • 1935 Lawless Range – John Middleton
Poranny jeździec (The Dawn Rider) – John Mason
Pustynny szlak (Desert Trail) – John Scott
Rajski kanion (Paradise Canyon) – agent federalny John Wyatt
Tęczowa dolina (Rainbow Valley) – John Martin
Terror w Teksasie (Texas Terror) – szeryf John Higgins
Westward Ho – John Wyatt
  • 1936 Conflict – Pat
Król Pecos (King of the Pecos) – John Clayborn
The Lawless Nineties – John Tipton
The Lonely Trail – kpt. John Ashley
Sea Spoilers – Bob Randall
Szlak Oregonu (The Oregon Trail) – John Delmont
Wiatry pustkowia (Winds of the Wasteland) – John „Johny” Blair
  • 1937 Adventure's End – Duke Slade
California Straight Ahead – Biff Smith
I Cover the War – Bob Adams
Idol of the Crowds – Johny Hanson
Urodzony dla Dzikiego Zachodu (Born to the West) – Dare Rudd
  • 1938 Overland Stage Raiders – Stony Brooke
Pals of the Saddle – Stony Brooke
Red River Range – Stony Brooke
Santa Fe Stampede – Stony Brooke
  • 1939 Allegheny Uprising – Jim Smith
Dyliżans (Stagecoach) – Ringo Kid
Nocni jeźdźcy (The Night Riders) – Stony Brooke
Nowa granica (New Frontier) – Stone Brooke
Three Texas Steers – Stony Brooke
Wyoming Outlaw – Stony Brooke
  • 1940 Czarny oddział (Dark Command) – Bob Seton
Długa podróż do domu (The Long Voyage Home) – Ole Olsen
Siedmiu grzeszników (Seven Sinners) – por. Dan Brent
Three Faces West – John Phillips
  • 1941 Dama z Luizjany (Lady from Louisiana) – John Reynolds
Lady for a Night – Jackson Morgan
A Man Betrayed – Lynn Hollister
Pasterz ze wzgórz (The Shepherd of the Hills) – młody Matt
  • 1942 Latające tygrysy (Flying Tigers) – kpt. Jim Gordon
Pittsburgh – Charles „Pittsburgh” Markham
Spotkanie we Francji (Reunion in France) – Pat Talbot
W starej Kalifornii (In Old California) – Tom Craig
Zdobywcy (The Spoilers) – Glennister
Zdradzieckie skały (Reap the Wild Wind) – kpt. Jack Stuart
  • 1943 Dama ryzykuje (A Lady Takes a Chance) – Duke Hudkins
Wojny drapieżców (In Old Oklahoma) – Dan Somers
  • 1944 The Fighting Seabees – Wedge Donovan
Olbrzym w siodle (Tall in the Saddle) – Rocklin
Płomień Barbary Coast (Flame of Barbary Coast) – Duke Fergus
Powrót do Bataan (Back to Bataan) – płk Joseph Madden
Ci, których przewidziano na straty (They Were Expendable) – por. „Rusty” Ryan
  • 1946 Bez zastrzeżeń (Without Reservations) – Rusty Thomas
  • 1947 Anioł i złoczyńca (Angel and the Badman) – Quirt Evans
Tycoon – Johnny Munroe
Rzeka Czerwona (Red River) – Thomas Dunson
Trzej ojcowie chrzestni (3 Godfathers) – Robert Marmaduke Sangster Hightower
Wake of the Red Witch – kpt. Ralls
Nosiła żółtą wstążkę (She Wore a Yellow Ribbon) – kpt. Nathan Cutting
Strzelec z Kentucky (The Fighting Kentuckian) – John Breen
Spokojny człowiek (The Quiet Man) – Sean Thornton
Island in the Sky – kpt. Dooley
Trouble Along the Way – Steve Williams
  • 1954 Noc nad Pacyfikiem (The High and the Mighty) – Dan Roman
  • 1955 Chiński szlak (Blood Alley) – kpt. Tom Wilder
Morski pościg (The Sea Chase) – kpt. Karl Ehrlich
Poszukiwacze (The Searchers) – Ethan Edwards
Legenda zaginionego miasta (Legend of the Lost) – Joe January
Skrzydła orłów (The Wings of Eagles) – Frank W. „Spig” Wead
  • 1958 The Barbarian and the Geisha – Townsend Harris
I Married a Woman – on sam
  • 1959 Konnica (The Horse Soldiers) – płk John Marlowe
Rio Bravo – szeryf John T. Chance
Złoto Alaski (North to Alaska) – Sam McCord
Człowiek, który zabił Liberty Valance’a (The Man Who Shot Liberty Valance) – Tom Doniphon
Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won) – gen. William Tecumseh Sherman
Najdłuższy dzień (The Longest Day) – ppłk Benjamin Vandervoort
  • 1963 McLintock! – George Washington McLintock
Rafa Donovana (Donovan's Reef) – Michael Patrick „Guns” Donovan
Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) – centurion
Wojna o ocean (In Harm's Way) – adm. Rockwell Torrey
  • 1966 Cast a Giant Shadow – gen. Mike Randolph
El Dorado – Cole Thornton
Zielone berety (The Green Berets) – płk Mike Kirby
Prawdziwe męstwo (True Grit) – szeryf Reuben J. „Rooster” Cogburn
Rio Lobo – płk Cord McNally
Synowie szeryfa (Cahill U.S. Marshal) – J.D. Cahill
Rooster Cogburn – Rooster Cogburn

Nagrody

Przypisy

  1. a b John Wayne (1907 – 1979) – Find A Grave Memorial, findagrave.com, 2001 [dostęp 2014-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-15] (ang.). (arch.)
  2. AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
  3. Trumbo w bazie IMDb (ang.)

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Richard F. Shepard, 'Duke,' an American Hero, nytimes.com, 12 czerwca 1979 [dostęp 2014-06-18] (ang.).