Kaskada elektrowni wodnych na Dnieprze
W czasach Związku Radzieckiego przepływający przez Ukrainę dolny bieg rzeki Dniepr przekształcono w składający się z sześciu zapór i związanych z nimi zbiorników zespół hydroenergetyczny[1]. Ujarzmianie rzeki rozpoczęto w 1927 roku zainaugurowaniem budowy zapory Dnieprzańskiej Elektrowni Wodnej, zakończono zaś w 1975 roku, kiedy to oddano do użytku Kaniowską Elektrownię Wodną[2][1][3].
Zestawienie dnieprzańskich elektrowni i zbiorników wodnych przedstawia się następująco (kolejność według występowania w kaskadzie):
- Kijowska Elektrownia WodnaWyszogrodzie tworzy Zbiornik Kijowski[4][5] , zbudowana w latach 1964–1968; zapora położona w
- Kaniowska Elektrownia WodnaKaniowie tworzy Zbiornik Kaniowski[4][3] , zbudowana w latach 1964–1975; zapora położona w
- Krzemieńczucka Elektrownia WodnaSwitłowodśku tworzy Zbiornik Krzemieńczucki[4][6] , zbudowana w latach 1954–1959; zapora położona w
- Środkowodnieprzańska Elektrownia WodnaKamieńskiem tworzy Zbiornik Kamieński[4][7][8] (do 2016 roku Dnieprodzierżyńska Elektrownia Wodna), zbudowana w latach 1956–1963; zapora położona w
- Dnieprzańska Elektrownia Wodna, zbudowana w latach 1927–1932; zapora położona w Zaporożu tworzy Zbiornik Dnieprzański[4][2]
- Kachowska Elektrownia Wodna, zbudowana w latach 1950–1956; zapora położona w Nowej Kachowce tworzy Zbiornik Kachowski (obecnie – według stanu na 2023 rok – zapora elektrowni jest zniszczona)[4][9]
Największą z elektrowni jest Dnieprzańska Elektrownia Wodna[10].
Ogólna powierzchnia zbiorników wodnych utworzonych przez zapory elektrowni wynosi 6950 km², a objętość zgromadzonych w nich zapasów wody – 43,8 km³.
Budowa elektrowni wodnych na Dnieprze była wykorzystywana w radzieckiej propagandzie jako przykład zdolności państwa do ujarzmiania sił natury w celu przyspieszenia budowy komunizmu. W 1952 roku ukazała się książka Великие сталинские стройки на Днепре (trb. Wielikie stalinskie strojki na Dnieprie, pol. „Wielkie stalinowskie budowy na Dnieprze”) autorstwa Lidii Kucharenko , w której można znaleźć przemówienie przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych ZSRR (premiera) Wiaczesława Mołotowa, z którego wynika, że „Dnieprobudowa pobiła światowy rekord lania betonu” i że „jest ona przykładem jak należy zwyciężać na drodze do komunizmu”; wypowiedź komisarza ludowego przemysłu ciężkiego Sergo Ordżonikidzego podkreślającą, że „tylko pod przewodnictwem naszej partii, tylko w zjednoczonym zrywie całego proletariatu, można było zakuć Dniepr w żelazobeton i oddać na służbę socjalizmowi”, a także informację, że wokół inwestycji rozwinęła się ostra walka klas oraz puentę o następujacej treści: „Radziecki lud z zachwytem powitał wieść o zwycięstwie nad Dnieprem. Nasi poeci w pieśniach i wierszach sławili tę pamiętną datę”[1].
W 1997 roku Jacek Hugo-Bader napisał w Magazynie Gazety Wyborczej utrzymany w krytycznym tonie artykuł o dnieprzańskich elektrowniach i rzeczywistych skutkach ich powstania. Wymowę artykułu dobrze oddaje następujący fragment:
Zgwałcony został cały rzeczny ekosystem. Pod wodą znalazły się najwspanialsze w Europie ostoje ptactwa wodnego. Wyginęły wędrujące ryby, rzeka straciła zdolność do samooczyszczania się. Natomiast płytka, szeroko rozlana woda w upalne lata rozgrzewa się tak bardzo, że ginie w niej całe życie biologiczne. Korzyści z zalania doliny Dniepru są minimalne. Rzeka stała się spławna, do czego wystarczyłby zresztą jeden zalew, ten, który zatopił sławne porohy powyżej miasta Zaporoże. Ale pod wodą znalazły się najlepsze ziemie[1].
Jedna trzecia wyprodukowanej przez dnieprzańskie elektrownie energii elektrycznej przeznaczana jest na likwidację szkód, spowodowanych przez budowę tych elektrowni. Szkody te to m.in. zalewanie wodą kopalń w rejonie Krzywego Rogu i Dniepru[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e Tomasz Poller: Światowy rekord lania betonu. eko.org.pl. [dostęp 2023-06-10]. (pol.).
- ↑ a b Торжественно открыта Днепрогэс. [w:] День в истории [on-line]. prlib.ru. [dostęp 2023-06-10]. (ros.).
- ↑ a b КАНІВСЬКА ГЕС. [w:] Станції [on-line]. web.archive.org. [dostęp 2023-06-10]. (ukr.).
- ↑ a b c d e f Дніпровський каскад ГЕС. esu.com.ua. [dostęp 2023-06-10]. (ukr.).
- ↑ Kiev Hydroelectric Power Plant Ukraine. globalenergyobservatory.org. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ КРЕМЕНЧУЦЬКА ГЕС ВІДЗНАЧАЄ 60-РІЧЧЯ!. [w:] НОВИНИ [on-line]. web.archive.org, 2019-12-05. [dostęp 2023-06-10]. (ukr.).
- ↑ Andżelika Kudriaszkina: Как строилась Днепродзержинская ГЭС. 5692.com.ua, 2020-09-23. [dostęp 2023-06-10]. (ros.).
- ↑ В Каменском демонтировали памятный знак "Днепродзержинская ГЭС". gorod.dp.ua, 2016-07-14. [dostęp 2023-06-10]. (ros.).
- ↑ Пресслужба Каховської ГЕС: Історія будівництва. 2021-08-09. [dostęp 2023-06-10]. (ukr.).
- ↑ Marija Szaipowa: Первая украинская: что нужно знать о Днепрогэсе. iz.ru, 2022-10-05. [dostęp 2023-06-10]. (ros.).