Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca w Warszawie
 nr rej. 248/1 z dnia 1.07.1965[1]
| |||||||||
 Kościół pokarmelicki, fasada frontowa | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Adres |
ul. Krakowskie Przedmieście 52/54 | ||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia |
katedralna św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście | ||||||||
| Wezwanie |
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa Oblubieńca | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||
 52°14′36,82″N 21°00′57,17″E/52,243561 21,015881
| |||||||||
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca[2], zwyczajowo kościół pokarmelicki[2] lub kościół seminaryjny[3][4] – kościół znajdujący się w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 52/54.
W latach 1945–1952 prokatedra archidiecezji warszawskiej. Pełni funkcję kościoła Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie.
Opis
Zbudowany w latach 1661–1681 na planie krzyża z dwiema bocznymi nawami w stylu barokowym według projektu Isidoro Affaita starszego dla karmelitów bosych. W latach 1762–1780 fasada przebudowana według projektu Efraima Szregera w stylu klasycyzmu. To pierwsza kamienna fasada w stylu klasycyzmu w Rzeczypospolitej.
Około 1642 Albrycht Wessel chorąży nadworny i starosta różański, makowiecki i tykociński postanowił wybudować kościół dla karmelitów bosych, których nie było w tamtych czasach w Warszawie. Przedmieście Warszawy, na którym miała stanąć świątynia nosiło nazwę Bykowiec a plac należał do Marcina Krasickiego starosty bolimowskiego. Po śmierci Wessla, który nie zapewnił stosownych funduszy na dalszą budowę kościoła, jego wznoszenie odbywało się dzięki kolejnym „dobroczyńcom”.
Julian Bartoszewicz[5] tak opisuje owych dobroczyńców (pisownia oryginalna z pominięciem akcentów é):
... Na czele tych dobroczyńców stawia kościół króla Jana Kazimierza, który z dochodów stołu swojego wyznaczył po 500 złp. rocznie na fabrykę, i oprócz tego zapisał grunt na Ujazdowie dla klasztoru (11 lutego 1668 r.); grunt ten przeznaczony był właściwie nie na obsiew, ale na cegielnię, żeby karmelici nie potrzebowali kupować do budowy najważniejszego materyjału, owszem, żeby go sobie sami wyrabiali. … Innymi dobroczyńcami kościoła byli w tym czasie książę Michał Czartoryski wojewoda sandomierski, który klasztorowi dwie sumy zapisał na dobrach swoich na Podlasiu, wynoszące razem 8,500 złp. (1674 i 1691). Jedna z tych summ mniejsza, wynosząca 1,500 zł. oparta była na wsi Strzele pod Siedlcami, która stanowiła własność samej księżnej, wsi pamiętnej z tego, że w niej gościł kiedyś Pasek, i wspomnieniom to pobytu swojego w Strzale , jedne z najpiękniejszych stronic swojej książki poświęcił. … Innym dobroczyńcom klasztoru był Władysław Szmeling koniuszy wielki koronny, który 4,000 zapisał na wsiach Straszowej, Borkach i Osękach. … Ale najwięcej temu klasztorowi świadczył książę Michał Radziejowski, który potem został prymasem i kardynałem. Jakoż w połowie panowania Jana III, Radziejowski widząc, że kościół marnieje, a księża dać sobie rady sami nie mogą, postanowił dokończyć rozpoczętej fundacyi Wessla. … Dopiero księża karmelici wdzięczni za łaskę Radziejowskiemu, którego drugim założycielem swoim zwali, chcąc przekazać następcom pamięć jego dobrodziejstw, jeszcze za życia wystawili mu w klasztorze na zewnętrznej ścianie od podwórza pomnik z czarnego marmuru... Ale mimo to fabryka nie skończyła się jeszcze, bo nim odbudowano cały kościół, to potrzebowało odnowienia, tamto ozdoby: okoliczności wywołały więc nowego dobroczyńcę. Był nim ksiądz Augustyn Adam Wessel opat jędrzejowski. ...Więc z dochodów własnych odnowił go i przyozdobił, wreszcie poświęcił w r. 1716.
Tak więc budowa, liczona od rozpoczęcia budowy przez Albrychta Wessla do poświęcenia kościoła przez ks. Augustyna Wessla (wnuka brata Albrychta Wessla), trwała 74 lata (1642–1716).
J. Bartoszewicz odnotowuje również[5], że 1 września 1705 rozpoczęły się w klasztorze rozmowy o pokój ostateczny pomiędzy Polską i Szwecją (pomiędzy Stanisławem Leszczyńskim a Karolem XII), które zakończyły się podpisaniem w nim przymierza 18 listopada 1705 r. Wspomina także przeora i prowincjała zakonu karmelitów ks. Jerzego Brzostowskiego, który założył bibliotekę uważaną wówczas za jedną z największych w Polsce, a także Ojca Honorego od św. Elizeusza, który przez 20 lat był przeorem.
Charakterystycznym elementem budynku jest umieszczona na dachu w 1779 w czasie remontu fasady wielka kula z wężem trzymającym jabłko w pysku[6]. Mieszkańcy Warszawy nazywali ją „banią karmelicką”[6].
Kościół nie został zniszczony podczas II wojny światowej[7]. W latach 1945–1952, do czasu odbudowy katedry św. Jana, pełnił rolę prokatedry[8]. W 1965 roku świątynia wraz z zespołem klasztornym karmelitów bosych została wpisana do rejestru zabytków[1].
Wnętrze
- ołtarz główny i ołtarze w ramionach transeptu (do transeptu przylegają dawne zabudowania klasztorne)
- ołtarz boczny (trzeci od strony kruchty) poświęcony Matce Boskiej Patronce Dobrej Śmierci. Znajdująca się w nim ikona pochodzi z Ukrainy i jest darem króla Jana Kazimierza z 1664
- liczne epitafia, między innymi malarza Rafała Hadziewicza, dziennikarza Józefa Keniga, ziemianina Augusta Mazaraki
- grupa Zaślubin Marii autorstwa Jana Jerzego Plerscha powstała ok. 1770 (przeniesiona z warszawskiego kościoła Dominikanów Obserwantów)
- figurka Dzieciątka Jezus (na prawo od nawy głównej)
Galeria
-
Kościół na weducie Bernarda Bellotto, 1780 -
Świątynia na drzeworycie Michała Starkmana, ok. 1855 -
Widok kościoła przed 1900 -
Kościół przed 1916 -
Nawa główna -
Feretron ze Zwiastowaniem
Przypisy
- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 31 grudnia 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 24. [dostęp 2023-02-18].
- ↑ a b Grzegorz Kalwarczyk: Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji Warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 83. ISBN 978-83-7821-118-1.
- ↑ Grzegorz Kalwarczyk: Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji Warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 87. ISBN 978-83-7821-118-1.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 375. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 112-126
- ↑ a b Jacek Wołowski: Moja Warszawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 182. ISBN 83-01-00062-7.
- ↑ Jan Górski: Drugie narodziny miasta. Warszawa 1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 51.
- ↑ Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 123.
Linki zewnętrzne
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona