Krzysztof Matyjaszewski
Data i miejsce urodzenia |
8 kwietnia 1950 |
---|---|
profesor | |
Specjalność: chemia polimerów | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1976 |
Habilitacja |
1985 |
Profesura |
22 listopada 1999 |
Polska Akademia Nauk | |
Status |
członek zagraniczny |
Doktor honoris causa Uniwersytet w Gandawie – 2002 Rosyjska Akademia Nauk – 2006 Politechnika Łódzka – 29 listopada 2007 | |
Nagrody | |
Krzysztof Matyjaszewski (ur. 8 kwietnia 1950 w Konstantynowie Łódzkim[1]) – polsko-amerykański chemik[2] specjalizujący się w chemii polimerów, twórca nowej metody kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej z przeniesieniem atomu – ATRP.
Życiorys
W latach 1963–1967 uczył się w liceum ogólnokształcącym w Zelowie. Studia magisterskie rozpoczął na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. W ich trakcie wyjechał na stypendium do Instytutu Petrochemicznego w Moskwie – tam też ukończył studia w 1973.
Po powrocie zatrudnił się w Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN (CBMiM PAN), gdzie w 1976 obronił pracę doktorską Makroestry, pary jonowe i wolne jony w polimeryzacji tetrahydrofuranu. Promotorem jego rozprawy doktorskiej był Stanisław Penczek. Po uzyskaniu stopnia doktora wyjechał w 1977 na roczny staż na University of Florida. Po powrocie ze stażu pracował jako adiunkt w CBMiM PAN w zespole prof. Stanisława Penczka. W 1985 uzyskał na Politechnice Łódzkiej stopień naukowy doktora habilitowanego[3].
W latach 1984–1985 odbył staż w CNRS i jednocześnie pełnił funkcję invited professor na jednym z paryskich uniwersytetów. W 1985 przeniósł się na Carnegie Mellon University w Pittsburghu, gdzie początkowo pracował jako zwykły członek zespołu naukowego, następnie adiunkt (assistant professor), profesor nadzwyczajny (associate professor), aby w roku 1998 uzyskać tam pełne stanowisko profesora.
W latach 1994–1998 pełnił funkcję dziekana Wydziału Chemicznego Carnegie Mellon University. W 1998 utworzył i został kierownikiem Center for Macromolecular Engeering – wydzielonego, samodzielnego instytutu działającego w ramach Carnegie Mellon University[4]. Na Carnegie Mellon University posiada swoją własną, niezależną grupę badawczą liczącą w różnych okresach od 15 do 20 osób[5]. Oprócz tego od 2001 jest twórcą i kierownikiem Controlled Radical Polymerisation Consortium. Jest to organizacja zajmująca się aktywnym gromadzeniem i wykorzystywaniem środków na badania w dziedzinie ATRP[6].
Od 2002 jest członkiem sekcji polimerowej komitetu nazewniczego IUPAC, kierownikiem zespołu zajmującego się ustalaniem terminologii w zakresie ATRP i innych form kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej[7].
22 listopada 1999 uzyskał w Polsce tytuł naukowy profesora. Jest zagranicznym członkiem rzeczywistym PAN. Oprócz pracy na Carnegie Mellon University jest też zatrudniony na część etatu w Katedrze Fizyki Molekularnej Politechniki Łódzkiej[8], oraz na ¼ etatu profesorskiego w CBMiM PAN, gdzie co roku prowadzi kilkudniowe warsztaty naukowe o ATRP i innych aktualnych trendach w chemii polimerów[9].
W 2009 naukowiec został nagrodzony przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska za opracowanie metody kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej z przeniesieniem atomu (ATRP). Matyjaszewski otrzymał Presidential Green Chemistry Challenge Award w kategorii akademickiej[10].
Dokonania naukowe
W ramach swojej pracy doktorskiej, we współpracy ze Stanisławem Penczkiem prowadził szczegółowe badania nad kinetyką i mechanizmem jonowej polimeryzacji tetrahydrofuranu, których efektem było głębsze zrozumienie wpływu równowagi różnego rodzaju par jonowych na ten proces[11].
Po wyjeździe do USA zajmował się m.in. pracami nad nowymi sposobami syntezy polisilanów, polisilazanów oraz ich kopolimerów metodą kondensacji Wurtza i polimeryzacji z otwarciem pierścienia z użyciem inicjowania ultradźwiękami. Prace te doprowadziły do lepszego zrozumienia mechanizmu tych reakcji, a także do opracowania skutecznych metod otrzymywania aktywnych optycznie form tych polimerów, które potencjalnie mogą być wykorzystywane w nanotechnologii[12].
W 1995 opublikował wraz z Jin-Shan Wangiem artykuł w Journal of the American Chemical Society[13]. Została w nim opisana metoda kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej z przeniesieniem atomu (Atom Transfer Radical Polymerization).
Istota tej metody polega na zastosowaniu katalizatora, zazwyczaj z grupy metali przejściowych, który zapewnia wytworzenie stanu równowagi pomiędzy zdolnym do propagacji polimerem aktywnym a polimerem nieaktywnym. Dzięki kontrolowanemu przebiegowi polimeryzacji łańcuchowej można uzyskiwać polimery o wysokiej masie cząsteczkowej i niskim wskaźniku polidyspersji. Względnie długi czas wzrostu umożliwia projektowanie kształtu makrocząsteczki polimeru.
Stosunkowo łagodne warunki prowadzenia procesu wywołały duże zainteresowanie wykorzystaniem metody ATRP w praktyce przemysłowej. Dzięki temu Krzysztof Matyjaszewski znalazł się w pierwszej dziesiątce najczęściej cytowanych chemików na świecie[14]. Na podstawie liczby cytowań w bazie danych Instytutu Filadelfijskiego Matyjaszewski typowany był w 2008 przez naukowy serwis Thomson Reuters jako poważny kandydat do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii[15].
Wyróżnienia
- 2002: doktorat honoris causa Uniwersytetu w Gandawie
- 2004: Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za odkrycie nowych metod kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej i zastosowanie tych metod w przemyśle
- 2006: doktorat honoris causa Rosyjskiej Akademii Nauk
- 29 listopada 2007: doktorat honoris causa Politechniki Łódzkiej[16]
- 15 czerwca 2010: Gutenberg Lecture Award przyznane przez Graduate School of Materials Science w Moguncji[17]
- 2011: Nagroda Wolfa w dziedzinie chemii wraz ze Stuartem Rice’em i Ching Tangiem[18].
- 2011: Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii nauka[19]
- 2012: Medal Marii Skłodowskiej-Curie[20]
- 2016: doktorat honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[21]
- 2017: Medal Benjamina Franklina – za wkład w rozwój nowych procesów wytwarzania polimerów[22]
Przypisy
- ↑ Matyjaszewski Krzysztof, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-24] .
- ↑ MoDest2016 – Professor Krzysztof Matyjaszewski. ichp.pl. [dostęp 2017-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-21)]. (ang.).
- ↑ Prof. dr hab. czł. PAN Krzysztof Matyjaszewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-05-14] .
- ↑ Center for Macromolecular Engeering. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- ↑ The Matyjaszewski Polymer Group – Group Members. [dostęp 2011-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-18)]. (ang.).
- ↑ Present Status of the CRP Consortium. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- ↑ Matyjaszewski, prof. Krzysztof. International Union of Pure and Applied Chemistry. [dostęp 2011-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-06)]. (ang.).
- ↑ Pracownicy – Katedra Fizyki Molekularnej PŁ [online] [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ CBMiM PAN: Sprawozdanie z działalności naukowo-badawczej w roku 2005. [dostęp 2011-02-23]. (pol.).
- ↑ Academic Award. W: EPA: The Presidential Green Chemistry Challenge Awards Program: Summary of 2009 Awards Entries and Recipents. s. 3. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Matyjaszewski: Makroestry, pary jonowe i wolne jony w polimeryzacji tetrahydrofuranu. 1979. Praca doktorska, CBMiM PAN.
- ↑ Michiya Fujiki at al. Optically Active Polysilanes. Ten Years of Progress and New Polymer Twist for Nanoscience and Nanotechnology. „Polymer Journal”. 35 (4), s. 297, 2003. DOI: 10.1295/polymj.35.297.
- ↑ Jin-Shan Wang, Krzysztof Matyjaszewski. Controlled/„living” radical polymerization. atom transfer radical polymerization in the presence of transition-metal complexes. „J. Am. Chem. Soc.”. 117 (20), s. 5614–5615, 1995. DOI: 10.1021/ja00125a035.
- ↑ Jerzy Bojanowicz. Fascynujące polimery. „Przegląd Techniczny. Gazeta Inżynierska”, 2004. [dostęp 2011-02-23]. (pol.).
- ↑ Jordan Lite: Who will win the Nobel Prize? Cast your vote. Scientific American, 2008-20-01. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- ↑ Doktorzy honoris causa PŁ od 2006 r.. Politechnika Łódzka. [dostęp 2011-02-23]. (pol.).
- ↑ Award for a brilliant copper trick. Johannes Gutenberg-Universität Mainz, 2010-06-15. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- ↑ The 2011 Wolf Prize in Chemistry. Wolf Foundation. [dostęp 2011-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-17)]. Cytat: For deep creative contributions to the chemical sciences in the field of synthesis, properties and an understanding of organic materials. (ang.).
- ↑ Laureaci z poprzednich edycji: Polish Market [online], www.polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19] .
- ↑ Laureaci Medali PTChem. ptchem.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-31)].
- ↑ Prof. Krzysztof Matyjaszewski doktorem honoris causa UAM. naukawpolsce.pap.pl, 2016-07-01. [dostęp 2016-07-01].
- ↑ Prof. Matyjaszewski laureatem Medalu Benjamina Franklina. naukawpolsce.pap.pl, 2016-10-20. [dostęp 2016-10-25].
Linki zewnętrzne
- Prof. dr hab. czł. PAN Krzysztof Matyjaszewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-05-14] .
- Krzysztof Matyjaszewski. The Matyjaszewski Polymer Group. Carnegie Mellon. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).
- Lista wybranych publikacji. Scientific Commons. [dostęp 2011-02-23]. (ang.).