Lemuria (ssaki)
| Eulemur | |||
| Simons & Rumpler, 1988[1] | |||
 Samica lemurii manguściej (E. mongoz) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
lemuria | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Lemur mongoz Linnaeus, 1766 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Lemuria[4] (Eulemur) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny lemurowatych (Lemuridae).
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące na Madagaskarze[5][6][7]. Lemuria manguścia została introdukowana na Komorach[5][6][7].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 30–50 cm, długość ogona 41–65 cm; masa ciała 1,1–2,5 kg[6][8].
Systematyka
Rodzaj zdefiniowała w 1988 roku para zoologów – Amerykanka Elwyn L. Simons i Francuz Yves Rumpler – w artykule poświęconym nowemu rodzajowi lemurów, opublikowanym w czasopiśmie „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) lemuria manguścia (E. mongoz).
Etymologia
- Prosimia: gr. προ pro ‘blisko, w pobliżu’; łac. simia ‘małpa’[9]. Boddaert wymienił kilka gatunków – Prosimia Minima Boddaert, 1785 (= Lemur murinus J.F. Miller, 1777), Lemur catta Linnaeus, 1758, Lemur Mongoz Linnaeus, 1766, Lemur macaco Linnaeus, 1766, Lemur volans Linnaeus, 1758 i Prosimia Spectrum Boddaert, 1785 (= Lemur tarsier Erxleben, 1777) – nie podając gatunku typowego.
- Eulemur: gr. ευ eu ‘typowy, dobry, prawdziwy’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[1].
- Petterus: Jean-Jacques Petter (1927–2002), francuski prymatolog[3]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Lemur fulvus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796.
Podział systematyczny
Do rodzaju zaliczane są następujące gatunki[10][8][5][4]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[4] | Podgatunki[6][5][8] | Rozmieszczenie geograficzne[6][5][8] | Podstawowe wymiary[6][8][b] | Status IUCN[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Eulemur fulvus | (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796) | lemuria płowa | gatunek monotypowy | szczególnie rozłączne populacje na północy, północnym zachodzie i środkowym zachodzie; północna granica zasięgu niejasna | DC: 43–50 cm DO: 41–51 cm MC: około 1,5 kg |
VU |
 |
Eulemur rufus | (Audebert, 1799) | lemuria rdzawa | gatunek monotypowy | nieregularnie od rzeki Mahavavy, na południe co najmniej do rzeki Tsiribihina | DC: 40–48 cm DO: 45–55 cm MC: około 1,6 kg |
VU |
 |
Eulemur rufifrons | (E.T. Bennett, 1833) | lemuria rdzawoczelna | gatunek monotypowy | rzeka Tsiribihina na południe do rzeki Onilahy i masywu Andringitra na południowym zachodzie, rzeka Mangoro i rzeka Oniver na południe do rzeki Manampatrana na południowym wschodzie; zakres wysokości: do 1700 m n.p.m. | DC: 40–48 cm DO: 45–55 cm MC: około 2,1–2,5 kg |
VU |
 |
Eulemur albifrons | (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796) | lemuria białogłowa | gatunek monotypowy | od rzeki Bemarivo na południe do regionu Mananara-Nord, włącznie z półwyspem Masoala (być może Marojejy na zachód do Tsaratanany); zakres wysokości: 0–1600 m n.p.m. | DC: 39–42 cm DO: 50–54 cm MC: około 1,9 kg |
VU |
 |
Eulemur sanfordi | (Archbold, 1932) | lemuria brązowa | gatunek monotypowy | lasy Ankarana, Analamerana i Montagne d’Ambre, rozłącznie w regionie Daraina, na południe do rzeki Manambato; zakres wysokości: do 1400 m n.p.m. | DC: 38–40 cm DO: 50–55 cm MC: około 1,9 kg |
EN |
 |
Eulemur cinereiceps | (A. Grandidier & Milne-Edwards, 1890) | lemuria szarogłowa | gatunek monotypowy | pas od rzeki Manampatrana na południe do rzeki Mananara, także Manombo i Agnalazaha (wybrzeże na południe od Farafangany); zakres wysokości: 0–615 m n.p.m. | DC: 39–40 cm DO: 50–55 cm MC: około 2 kg |
CR |
 |
Eulemur collaris | (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812) | lemuria obroźna | gatunek monotypowy | rzeka Mananara na południe do obszaru w pobliżu Tôlanaro, na zachód do lasów Kalambatritra; izolowane populacje w Parku Narodowym Midongy du Sud i Vohipaho | DC: 39–40 cm DO: 50–55 cm MC: około 2,2 kg |
EN |
 |
Eulemur macaco | (Linnaeus, 1766) | lemuria czarna | gatunek monotypowy | rzeka Mahavavy na południe do rzeki Andranomalaza; półwysep Ampasindava, wyspy Nosy Be i Nosy Komba, na północny wschód od Ambanji; zakres wysokości: 0–1600 m n.p.m. | DC: 39–45 cm DO: 51–65 cm MC: 1,9–2 kg |
EN |
 |
Eulemur flavifrons | (J.E. Gray, 1867) | lemuria błękitnooka | gatunek monotypowy | od rzeki Andranomalaza (zgłaszany na północny wschód od rzeki, na wschód od rezerwatu specjalnego Manongarivo) na południe do rzeki Maevarano, na wschód do rzeki Sandrakota | DC: 39–45 cm DO: 51–65 cm MC: 1,8–1,9 kg |
CR |
 |
Eulemur coronatus | (J.E. Gray, 1842) | lemuria koroniasta | gatunek monotypowy | od przylądka Tanjona Bobaomby na południe wzdłuż wschodniego brzegu rzeki Mahavavy, na wschód wzdłuż rzeki Manambato aż do miejsca tuż na północ od Sambava; zakres wysokości: 0–1400 m n.p.m. | DC: 34–36 cm DO: 41–49 cm MC: około 1,3 kg |
EN |
 |
Eulemur rubriventer | (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850) | lemuria czerwonobrzucha | gatunek monotypowy | nieregularnie od masywu Tsaratanana na południe wzdłuż cienkiego pasa wschodniego lasu deszczowego do rezerwatu specjalnego Pic d’Ivohibe i rzeki Manampatran; zakres wysokości: do 2400 m n.p.m. | DC: 35–40 cm DO: 43–53 cm MC: około 2 kg |
VU |
 |
Eulemur mongoz | (Linnaeus, 1766) | lemuria manguścia | gatunek monotypowy | regiony Ambato Boeny i Ankarafantsiki, na północ od zatoki Narinda, na południe od klasyfikowanego lasu Tsiombikibo i jeziora Kinkony; introdukowany na Komory | DC: 30–35 cm DO: 45–48 cm MC: 1,1–1,3 kg |
CR |
Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.
Drzewo filogenetyczne rodzaju Eulemur oparte na dwóch loci mitochondrialnych i trzech jądrowych; liczby przedstawiają prawdopodobieństwo a posteriori każdego węzła[12]:
| 1 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c E.L. Simons, Y. Rumpler. Eulemur: New generic name for species of Lemur other than Lemur catta. „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”. Série III. 307, s. 550, 1988. Paris. (fr. • ang.).
- ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 43. (łac.).
- ↑ a b C.P. Groves & R.H. Eaglen. Systematics of the Lemuridae (Primates, Strepsirhini). „Journal of Human Evolution”. 17 (5), s. 533, 1988. DOI: 10.1016/0047-2484(88)90040-1. (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 150–152. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 133–138. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Eulemur. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 95–97. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 575, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Eulemur – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).
- ↑ M. Markolf & P.M. Kappeler. Phylogeographic analysis of the true lemurs (genus Eulemur) underlines the role of river catchments for the evolution of micro-endemism in Madagascar. „Frontiers in Zoology”. 10 (1), s. 70, 2013. DOI: 10.1186/1742-9994-10-70. (ang.).