Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Chinach

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Chinach – lista miejsc w Chinach wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Chiny 12 grudnia 1985 roku^[2].

We wrześniu 2023 roku na liście znajdowało się 57 obiektów światowego dziedzictwa: 39 dziedzictwa kulturowego, 14 o charakterze przyrodniczym i 4 kulturowo-przyrodnicze^[2].

We wrześniu 2023 roku na liście reprezentacyjnej znajdowało się 61 obiektów^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Mapa przedstawia położenie obiektów z listy światowego dziedzictwa UNESCO na mapie Chin. Numerowane miejsca w okolicach Pekinu: 1. Wielki Mur Chiński; 2. Zakazane Miasto; 3. Zhoukoudian; 4. Pałac Letni; 5. Świątynia Nieba; 6. Grobowce dynastii Ming i Qing

Tabela przedstawia chińskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, dystrykt, strefa, region; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

kulturowe (K),
przyrodnicze (P),
kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok – roku wpisu na listę;

Opis – krótki opis obiektu.

Nr ref.	Obiekt	Położenie	Typ	Rok	Opis
439	Cesarskie pałace w dynastii Ming i Qing w Pekinie i Shenyang	NpPekin i Shenyang	KNp (i)(ii)(iii)(iv)	1987, 2004	Pałac Cesarski w Pekinie był siedzibą cesarzy chińskich przez ponad pięć wieków (1416–1911)i wraz z ogrodami krajobrazowymi i zabudowaniami stanowi bezcenne świadectwo chińskiej cywilizacji w okresie dynastii Ming i Qing. Pałac Cesarski dynastii Qing w Shenyang składa się ze 114 budynków wzniesionych w latach 1625–1783. Pałac ten spełniał rolę pomocniczego dla Pałacu Cesarskiego w Pekinie.
441	Grobowiec pierwszego cesarza Chin Qin Shi	NpXi’an Shaanxi 34°23′05,8″N 109°16′23,3″E/34,384950 109,273131	KNp (i)(iii)(iv)(vi)	1987	Mauzoleum pierwszego cesarza Chin Qin Shi Huang pochowanego wraz z Terakotową Armią.
440	Jaskinie Mogao	NpDunhuang Gansu 40°02′29,6″N 94°48′29,8″E/40,041556 94,808278	KNp (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)	1987	Zespół 492 skalnych świątyń w pobliżu miasta Dunhuang w prowincji Gansu.
437	Góra Tai Shan	NpTai’an Szantung 36°15′22″N 117°06′10″E/36,256111 117,102778	K,PNp (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)(vii)	1987	Tai Shan zalicza się do Pięciu Świętych Gór Taoizmu. Jest kojarzona ze wschodem słońca, narodzinami, odnową; a często uważa się ją za najważniejszą z całej piątki. Ruch pielgrzymkowy do świątyń na Tai Shan odbywa się od 3 tys. lat.
449	Zhoukoudian	NpTai’an Szantung 39°41′21″N 115°55′26″E/39,689167 115,923889	KNp (iii)(vi)	1987	Stanowisko archeologiczne człowieka pekińskiego w Zhoukoudian.
438	Wielki Mur Chiński	NpPółnocne Chiny 40°25′00″N 116°05′00″E/40,416667 116,083333	KNp (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1987	Zbiorcza nazwa systemów obronnych składających się z zapór naturalnych, sieci fortów i wież obserwacyjnych oraz murów obronnych z ubitej ziemi, murowanych lub kamiennych, osłaniających północne Chiny przed najazdami ludów koczowniczych z Wielkiego Stepu.
547	Góry Huang Shan	NpPołudniowa część prowincji Anhui 30°07′30″N 118°10′00″E/30,125000 118,166667	K,PNp (ii)(vii)(x)	1990	Pasmo górskie słynące z granitowych szczytów o osobliwych kształtach, lasów sosnowych pinus hwangshanensis i zjawiska morza mgieł
638	Region krajobrazowy i historyczny Huanglong	NpPółnocno-zachodnia część prowincji Syczuan 32°44′22″N 103°49′39″E/32,739444 103,827500	PNp (vii)	1992	Położona w północno-zachodniej części prowincji Sichaun, dolina Huanglong składa się z ośnieżonych szczytów i najbardziej na wschód ze wszystkich chińskich lodowców. Wyróżnia się spektakularnymi formacjami wapiennymi, wodospadami i gorącymi źródłami. Na tym terenie występuje populacja zagrożonych zwierząt, w tym pandy olbrzymiej i rokselany złocistej.
637	Region krajobrazowy i historyczny Doliny Jiuzhaigou	NpPółnocna część prowincji Syczuan 33°12′00,0″N 103°54′00,0″E/33,200000 103,900000	PNp (vii)	1992	Region obejmuje krajobrazy charakteryzujące się wąskimi stożkowymi formami krasowych ziemi i wodospadami. Na terenie parku występuje około 140 gatunków ptaków i wiele zagrożonych gatunków roślin.
640	Region krajobrazowy i historyczny Wulingyuan	NpPółnocna-zachodnia część prowincji Hunan 29°20′00,0″N 110°31′30,0″E/29,333331 110,525000	PNp (vii)	1992	Spektakularny obszar rozciągający się na ponad 26 000 ha w chińskiej prowincji Hunan, zdominowany przez ponad 3000 wąskich filarów piaskowca i szczyty o wysokości często przekraczającej 200 m. Pomiędzy szczytami leżą wąwozy, jeziora i wodospady, około 40 jaskiń i dwa duże naturalne mosty. Występuje tu też wiele zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.
707	Historyczny zespół pałacu Potala w Lhasie	NpLhasa Tybetański Region Autonomiczny 29°39′18,9″N 91°07′06,9″E/29,655250 91,118583	KNp (i)(iv)(vi)	1994	Pałac Potala, od XVI wieku zimowy pałac Dalajlamy, symbolizuje buddyzm tybetański i jego centralną rolę w tradycyjnej administracji Tybetu. Kompleks jest zbudowany na Czerwonej Górze w centrum doliny Lhasy, na wysokości 3700 m. Założony w tym samym czasie Jokhang Temple Monastery jest wyjątkowym buddyjskim kompleksem religijnym. Norbulingka, były letni pałac Dalajlamy, zbudowany w XVIII wieku, jest arcydziełem sztuki tybetańskiej.
705	Zabytkowy kompleks w górach Wudang	NpProwincja Hubei 32°24′03″N 111°00′14″E/32,400833 111,003889	KNp (i)(ii)(vi)	1994	Średniowieczny zespół świątyń i klasztorów stanowił przez wieki ważny ośrodek m.in. sztuk walki, konkurujący z Shaolinem.
703	Rezydencja górska z przyległymi świątyniami w Chengde	NpChengde, prowincja Hubei 40°59′15″N 117°56′15″E/40,987500 117,937500	KNp (ii)(iv)	1994	.
704	Świątynia i cmentarz Konfucjusza oraz rezydencja rodziny Kong w Qufu	NpQufu, prowincja Szantung 35°36′42″N 116°58′30″E/35,611667 116,975000	KNp (i)(iv)(vi)	1994	Świątynia, cmentarz i rodzinna rezydencja Konfucjusza, wielkiego filozofa, polityka i pedagoga z VI – V wieku p.n.e. Świątynia była wielokrotnie niszczona i odbudowywana – aktualnie składa się z ponad 100 budynków. Na cmentarzu znajduje się grób Konfucjusza i szczątki ponad 100 000 jego potomków. Mały dom rodziny Kongów przekształcił się w olbrzymią arystokratyczną rezydencję, z której pozostały 152 budynki. Zespół pomników Qufu zachował swój wyjątkowy artystyczny i historyczny charakter dzięki opiece kolejnych chińskich cesarzy na przestrzeni ponad 2000 lat.
779	Krajobraz góry Emei i Wielki Budda z Leshan	NpLeshan, prowincja Syczuan 29°32′50″N 103°46′09″E/29,547222 103,769167	K,PNp (iv)(vi)(x)	1996	.
778	Park Narodowy Lushan	NpJiujiang, prowincja Jiangxi 29°34′21″N 115°58′24″E/29,572500 115,973333	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	1996	.
812	Starożytne miasto Pingyao (zob. świątynia Zhenguo)	NpPingyao, prowincja Shanxi 37°11′56″N 112°10′36″E/37,198889 112,176667	KNp (ii)(iii)(iv)	1997	.
813	Klasyczne Ogrody Suzhou	NpSuzou, prowincja Jiangsu 31°19′00″N 120°27′00″E/31,316667 120,450000	KNp (i)(ii)(iii)(iv)(v)	1997, 2000	.
811	Stare miasto w Lijiang	NpLijiang, prowincja Junnan 26°52′00″N 100°14′00″E/26,866667 100,233333	KNp (ii)(iv)(v)	1997, 2012	.
880	Pałac Letni i ogród cesarski w Pekinie	NpPekin 39°59′51,0″N 116°16′08,0″E/39,997500 116,268889	KNp (i)(ii)(iii)	1998	.
881	Świątynia Nieba	NpPekin 39°52′56,1″N 116°24′23,3″E/39,882250 116,406472	KNp (i)(ii)(iii)	1998	.
912	Rzeźby skalne w Dazu	NpDazu, dzielnica miasta wydzielonego Chongqing 29°44′39,2″N 105°47′46,3″E/29,744222 105,796194	KNp (i)(ii)(iii)	1999	.
911	Góry Wuyi	NpGranica prowincji Fujian i Jiangxi 27°43′00″N 117°41′00″E/27,716667 117,683333	KNp (iii)(vi)(vii)(x)	1999	.
1002	Starożytne Xidi i Hongcun	NpYi, Anhui 29°54′12″N 117°59′46″E/29,903333 117,996111 30°00′12″N 117°59′26″E/30,003333 117,990556	KNp (iii)(iv)(v)	2000	Xidi i Hongcun zachowały w bardzo dobrym stanie wygląd dawnych wsi, który w dużej mierze zniknął lub został przekształcony w ciągu ostatniego stulecia. Szczególnie cenny jest ich zachowany plan ulic, architektura i dekoracje oraz integracja domów z kompleksowych system wodnym.
1004	Grobowce dynastii Ming i Qing	NpPekin 40°15′12″N 116°13′03″E/40,253333 116,217500	KNp (iii)(iv)(v)	2000, 2003, 2004	.
1003	Jaskinie Longmen	NpLongmen, prowincja Henan 34°33′20″N 112°28′11″E/34,555556 112,469722	KNp (i)(ii)(iii)	2000	.
1001	Góra Qingcheng i system irygacyjny Dujiangyan	NpDujiangyan, prowincja Syczuan 31°00′07″N 103°36′18″E/31,001944 103,605000	KNp (ii)(iv)(vi)	2000	.
1039	Groty Yungang	NpDatong, prowincja Shanxi 40°06′35″N 113°07′20″E/40,109722 113,122222	KNp (i)(ii)(iii)(iv)	2001	.
1083	Obszar chroniony trzech równoległych rzek w Junnan	NpProwincja Junnan 27°53′42″N 98°24′23″E/27,895000 98,406389	PNp (vii))(viii)(ix)(x)	2003, 2010	.
1135	Stolice i grobowce starożytnego królestwa Goguryeo	NpJi’an, prowincja Jilin i Huanren, prowincja Liaoning 41°09′25″N 126°11′14″E/41,156944 126,187222	KNp (i)(ii)(iii)(iv)(v)	2004	.
1110	Zabytkowe centrum Makau	NpMakau 22°11′28,6″N 113°32′11,3″E/22,191292 113,536461	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	2005	.
1114	Yinxu	NpAnyang, prowincja Henan 36°07′17,4″N 114°19′02,8″E/36,121500 114,317444	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	2006	.
1213	Syczuańskie Sanktuarium Pandy Wielkiej	NpPołudniowo-zachodnia część prowincji Syczuan 30°50′00″N 103°00′00″E/30,833333 103,000000	PNp (x)	2006	.
1114	Diaolou i wioski w Kaiping	NpKaiping, prowincja Guangdong 22°22′11″N 112°41′04″E/22,369722 112,684444	KNp (ii)(iii)(iv)	2007	.
1248	Kras południowo chiński	NpProwincje Chongqing, Kuangsi, Kuejczou i Junnan 24°55′24″N 110°21′16″E/24,923333 110,354444	PNp (vii)(viii)	2007, 2014	.
1113	Tulou w Fujian	NpProwincja Fujian 25°01′23″N 117°41′09″E/25,023056 117,685833	KNp (iii)(iv)(v)	2008	.
1292	Góra Sanqing	NpProwincja Jangxi 28°54′57″N 118°03′52″E/28,915833 118,064444	PNp (vii)	2008	.
1279	Góra Wutai	NpProwincja Shanxi 39°00′00″N 113°35′00″E/39,000000 113,583333	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	2009	.
1305	Budowle historyczne Dengfengu w "Centrum Nieba i Ziemi"	NpDengfeng, prowincja Henan 34°27′19″N 113°01′31″E/34,455278 113,025278	KNp (iii)(vi)	2010	Dengfeng znajduje się u podnóża góry Song, jednej z najświętszych gór w Chinach. Miasto jest jednym z najbardziej znanych ośrodków duchowych w Chinach i jest domem dla różnych instytucji religijnych i słynnych świątyń, takich jak taoistyczna świątynia Zhongyue, buddyjski klasztor Szaolin, a także konfucjańska akademia Songyang stąd też określenie jako „Centrum Nieba i Ziemi”.
1335	Danxia	NpPółnocno-zachodnie Chiny 38°54′56,0″N 100°07′59,5″E/38,915550 100,133200	PNp (vii)(viii)	2010	.
1334	Kulturowy krajobraz Jeziora Zachodniego w Hangzhou	NpHangzhou, prowincja Zhejiang 30°14′15″N 120°08′27″E/30,237500 120,140833	KNp (ii)(iii)(vi)	2011	.
1334	Stanowisko Xanadu	NpRegion autonomiczny Mongolia Wewnętrzna 42°22′08,8″N 116°11′09,1″E/42,369111 116,185861	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	2012	.
1388	Skamieliny z Chengjiang	NpChengjiang, prowincja Junnan 24°39′02″N 102°56′06″E/24,650556 102,935000	PNp (viii)	2012	.
1414	Tienszan w Sinciangu	NpRegion autonomiczny Sinciang 42°00′00″N 80°00′00″E/42,000000 80,000000	PNp (vii)(ix)	2013	.
1111	Krajobraz kulturowy tarasów ryżowych ludu Hani w Honghe	NpPrefektura autonomiczny Honghe 23°05′35,8″N 102°46′47,9″E/23,093278 102,779981	KNp (iii)(v)	2013	.
1442	Szlaki Jedwabne: system szlaków korytarza Chang’an-Tianshan (wspólnie z Kazachstanem i Kirgistanem)	NpCentralne Chiny 34°18′16″N 108°51′26″E/34,304444 108,857222	KNp (ii)(iii)(iv)(vi)	2014	.
1443	Wielki Kanał	NpPomiędzy Hangzhou i Pekinem 30°15′41″N 120°13′26″E/30,261389 120,223889	KNp (i)(iii)(iv)(vi)	2014	.
1474	Stanowiska Tusi	NpStanowiska znajdują się w prowincjach Hunan, Hubei i Guizhou	KNp (ii)(iii)	2015	.
1508	Krajobraz kulturowy sztuki naskalnej Zuojiang Huashan	NpRegion autonomiczny Kuangsi-Czuang 22°15′20″N 107°01′23″E/22,255556 107,023056	KNp (iii)(vi)	2016	.
1509	Rezerwat Shennongjia w prowincji Hubei	Np Prowincja Hubei 31°28′11″N 110°14′38″E/31,469722 110,243889	PNp (ix)(x)	2016	Składa się z dwóch części: lasów prowincji Shennongjia na zachodzie i góry Laojun na wschodzie. Jest to największy kompleks lasów naturalnych, jaki zachował się w środkowych Chinach. Lasy są siedliskiem wielu rzadkich gatunków zwierząt, takich jak salamandra olbrzymia, małpa rokselana złocista, pantera mglista, lampart plamisty czy niedźwiedź himalajski.
1540	Hoh Xil w Qinghai	Np Wyżyna Tybetańska 35°22′49″N 92°26′21″E/35,380278 92,439167	PNp (vii)(x)	2017	.
1541	Historyczna międzynarodowa osada Kulangsu	Np Kulangsu 24°26′51″N 118°03′45″E/24,447500 118,062500	KNp (ii)(iv)	2017	.
1559	Góra Fanjing	Np Tongren, prowincja Kuejczou 27°53′44″N 108°40′48″E/27,895556 108,680000	PNp (x)	2018	.
1592	Ruiny miasta Liangzhu	Np Kulangsu 30°23′44″N 119°59′27″E/30,395556 119,990833	KNp (iii)(iv)	2019	Znajdujące się w dorzeczu rzeki Jangcy w południowo-wschodnich Chinach archeologiczne ruiny miasta kultury Lianghzu (około 3300–2300 p.n.e.) ujawniają wczesny stan regionalny o ujednoliconym systemie wierzeń opartym na uprawie ryżu w Chinach późnego neolitu. Stanowisko archeologiczne składa się z czterech obszarów – obszaru Yaoshan Site, obszaru wysokiej tamy w ujściu doliny, obszaru niskiego tamy na równinie i obszaru miejskiego. Ruiny te są przykładem wczesnej cywilizacji miejskiej wyrażającej się w glinianych pomnikach, urbanistyce, systemie ochrony wody i hierarchii społecznej wyrażającej się w zróżnicowanych pochówkach na cmentarzach.
1606	Rezerwaty ptaków wędrownych wzdłuż wybrzeża Morza Żółtego i zatoki Pohaj (Etap I)	Np Yancheng, prowincja Jiangsu 32°55′55″N 121°01′01″E/32,931944 121,016944	PNp (x)	2019	.
1561	Quanzhou: Emporium Świata w Chinach dynastii Song-Yuan	Np Quanzhou, prowincja Fujian 24°42′37″N 118°26′39″E/24,710278 118,444167	KNp (iv)	2021
1665	Krajobraz kulturowy starych lasów herbacianych góry Jingmai w Pu’er	Np Pu’er, prowincja Junnan 22°11′03″N 100°00′27″E/22,184167 100,007500	KNp (iii), (v)	2023
1638	Pustynia Badain Jaran(inne języki) – piaszczyste wzniesienia i jeziora	Np Mongolia Wewnętrzna 39°53′23″N 102°17′22″E/39,889722 102,289444	PNp (vii), (viii)	2024
1714	Oś Centralna Pekinu(inne języki): zespół zabudowań prezentujący idealny porządek stolicy Chin	Np Pekin 39°54′26″N 116°23′29″E/39,907222 116,391389	KNp (iii), (iv)	2024	Oś Centralna składa się z dawnych cesarskich pałaców i ogrodów, struktur ofiarnych oraz budynków ceremonialnych i publicznych. Razem świadczą one o ewolucji miasta i są dowodem na istnienie cesarskiego systemu dynastycznego i tradycji planowania urbanistycznego Chin.