Malpolon

Malpolon
	Malpolon monspessulanus
	(Hermann, 1804)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Rodzina	Lamprophiidae
Podrodzina	Psammophiinae
Rodzaj	Malpolon
Gatunek	malpolon
Synonimy
	Coluber monspessulanus Hermann, 1804; Natrix lacertina Wagler, 1824; Coluber rupestris Risso, 1826; Rhabdodon fuscus Fleischmann, 1831; Psammophis lacertina — Schlegel, 1837; Coelopeltis lacertina — Eichwald, 1841; Coluber monspeliensis — Gervais, 1848; Caelopeltis lacertina — Boettger, 1876; Coelopeltis lacertina neumayeri — Boettger, 1885;
	Coluber monspessulanus Hermann, 1804; Natrix lacertina Wagler, 1824; Coluber rupestris Risso, 1826; Rhabdodon fuscus Fleischmann, 1831; Psammophis lacertina — Schlegel, 1837; Coelopeltis lacertina — Eichwald, 1841; Coluber monspeliensis — Gervais, 1848; Caelopeltis lacertina — Boettger, 1876; Coelopeltis lacertina neumayeri — Boettger, 1885;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Malpolon (Malpolon monspessulanus) – gatunek węża z kladu Caenophidia. Podrodzina Psammophiinae, do której należy, tradycyjnie zaliczana jest do rodziny połozowatych; niektóre analizy sugerują jednak, że podrodzina ta jest bliżej spokrewniona ze zdradnicowatymi niż z większością węży tradycyjnie zaliczanych do połozowatych. Lawson i in. (2005) zaliczyli nawet Psammophiinae do zdradnicowatych^[3]; natomiast Vidal i in. (2007) w swojej analizie zaliczyli tę podrodzinę do rodziny Lamprophiidae, siostrzanej do zdradnicowatych^[4].

Malpolon zamieszkuje południowo-zachodnią Europę i północno-zachodnią Afrykę. Wąż słabo jadowity o uzębieniu typu Opistoglypha.

Wygląd

Jeden z największych węży europejskich (150–180 cm, nawet do 2 m). Podobną długość ma wąż Eskulapa, jest jednak smuklejszy. Charakterystyczny kształt głowy o wyraźnie skróconym pysku. Duże oczy w ciemnej obwódce. Charakterystyczne tarczki nad oczami. Źrenica okrągła. Ubarwienie od jasnoszarego, poprzez oliwkowo-brązowe do szaroczarnego. Samce zawsze jednolicie ubarwione, samice mogą mieć ciemne plamki.

Występowanie

Południowo-zachodnia Europa od Półwyspu Iberyjskiego przez południową Francję po północno-zachodnie Włochy (zachodnia Liguria) oraz północno-zachodnia Afryka – od Sahary Zachodniej przez Maroko po północną Algierię^[1]^[2]. W niektórych źródłach jako miejsce występowania podaje się też Tunezję^[1] (na mapce w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zasięg zahacza o północno-zachodnią część tego kraju, ale nie jest on wymieniony w tekście^[2]). Nazwy francuska i angielska, odpowiednio couleuvre de Montpellier i Montpellier snake, sugerują wąski zasięg występowania, choć nie odpowiada to prawdzie (Montpellier na południu Francji wskazano jako miejsce typowe^[1]). Występuje zarówno na nizinach, jak i w górach (do 2160 m n.p.m.)^[2].

Systematyka

Za podgatunek malpolona uznawany był Malpolon insignitus (zamieszkujący m.in. Półwysep Bałkański, wyspy greckie, Turcję, Kaukaz i Afrykę północno-wschodnią), został on jednak w 2006 roku uznany za odrębny gatunek na podstawie badań genetycznych^[1]^[2]^[5].

Obecnie wyróżnia się dwa podgatunki M. monspessulanus, które zamieszkują^[1]:

Malpolon monspessulanus monspessulanus (Hermann, 1804) – Maroko, Algieria, Półwysep Iberyjski, południowa Francja, północno-zachodnie Włochy
Malpolon monspessulanus saharatlanticus Geniez, Cluchier & de Haan 2006 – Maroko, Sahara Zachodnia

Etologia

Dzienno-zmierzchowy. Bardzo płochliwy. Jedynie w sytuacji bez wyjścia syczy i może ukąsić. Z punktu widzenia człowieka uważa się go za węża warunkowo jadowitego. Zęby jadowe posiada z tyłu szczęki, więc nie każde ukąszenie oznacza wprowadzenie jadu. Na człowieka jad działa stosunkowo słabo, powoduje silny ból głowy i bolesny obrzęk w miejscu ukąszenia. Nie zagraża jednak życiu. Z uwagi na dużą płochliwość ukąszenia zdarzają się bardzo rzadko.

Pożywienie

Jaszczurki, węże (w tym również żmije, prawdopodobnie odporny jest na ich jad), myszy, ptaki. Młode osobniki żywią się większymi owadami. Ofiary ściga z dużą szybkością. Zabija lub osłabia ofiary jadem, niekiedy także dusi. Mniejsze ofiary połyka żywcem.

Rozmnażanie

Gody przypadają na kwiecień–czerwiec. Samica składa od 4 do 20 jaj (lipiec–sierpień), które umieszcza w stosach liści, w wilgotnej glebie, w zagłębieniach murów lub w norach królików. Kilka może składać jaja w jednym miejscu. Młode węże wylęgają się po 2–3 miesiącach.

Literatura

Ulrich Gruber – Płazy i gady. Gatunki środkowoeuropejskie. Przewodnik kieszonkowy. Wyd. Multico. Warszawa 1997. ISBN 83-7073-114-7.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P. Uetz & J. Hallermann, Malpolon monspessulanus (HERMANN, 1804), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-07-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Malpolon monspessulanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Lawson, R; Slowinski, J.B; Crother, B.I. i Burbrink F.T. (2005) "Phylogeny of the Colubroidea (Serpentes): New evidence from mitochondrial and nuclear genes" Molecular Phylogenetics and Evolution 37: 581–601. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.07.016
↑ Vidal, Nicolas; Delmas, Anne-Sophie; David, Patrick; Cruaud, Corinne; Couloux, Arnaud i Hedges, S. Blair (2007) "The phylogeny and classification of caenophidian snakes inferred from seven nuclear protein-coding genes" Comptes Rendus Biologies 330: 182–187. DOI: 10.1016/j.crvi.2006.10.001
↑ S.S. Carranza S.S., E.N.E.N. Arnold E.N.E.N., J.M.J.M. Pleguezuelos J.M.J.M., Phylogeny, biogeography, and evolution of two Mediterranean snakes, Malpolon monspessulanus and Hemorrhois hippocrepis (Squamata, Colubridae), using mtDNA sequences, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 40, 2006, s. 532–546 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-08] (ang.).

Linki zewnętrzne

Joanna Mazgajska: malpolon Malpolon monspessulanus. [w:] Płazy i gady Europy [on-line]. 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].

[rd-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P. Uetz & J. Hallermann, Malpolon monspessulanus (HERMANN, 1804), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-07-30] (ang.).

[iucn-2] Malpolon monspessulanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[3] Lawson, R; Slowinski, J.B; Crother, B.I. i Burbrink F.T. (2005) "Phylogeny of the Colubroidea (Serpentes): New evidence from mitochondrial and nuclear genes" Molecular Phylogenetics and Evolution 37: 581–601. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.07.016

[4] Vidal, Nicolas; Delmas, Anne-Sophie; David, Patrick; Cruaud, Corinne; Couloux, Arnaud i Hedges, S. Blair (2007) "The phylogeny and classification of caenophidian snakes inferred from seven nuclear protein-coding genes" Comptes Rendus Biologies 330: 182–187. DOI: 10.1016/j.crvi.2006.10.001

[carranza-5] S.S. Carranza S.S., E.N.E.N. Arnold E.N.E.N., J.M.J.M. Pleguezuelos J.M.J.M., Phylogeny, biogeography, and evolution of two Mediterranean snakes, Malpolon monspessulanus and Hemorrhois hippocrepis (Squamata, Colubridae), using mtDNA sequences, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 40, 2006, s. 532–546 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-08] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]